رویکرد اهل سنت در برابر جریانهای تکفیری

اشاره:

جریانهای تکفیری در حقیقت آیینه تمام نمای افکار و عقاید انحرافی ابن تیمیه (احمد بن عبد الحلیم) است که توسط محمد بن عبد الوهاب نجدی در قرن دوازدهم هجری به عنوان یک مذهب و فرقه در برابر مسلمانان مطرح گردید و حکومتی را با پشتوانه سیاست و قدرت نظامی محمد بن سعود (جد آل سعود) در عربستان به وجود آورد. این مقاله رویکر علمای اهل سنت را در برابر جریانهای تکفیری بیان نموده است.

علمای اهل سنت، هم در عصر ابن‌تیمیه و هم بعد از آن و هم در زمان محمد بن عبدالوهاب تا امروز با عقاید این گروه شدیداً مخالفت نموده و آنان را گمراه و منحرف و عقایدشان را مخالف با مبانی دین اسلام دانسته‌اند، که به نظریات دیدگاه برخی از آنها اشاره می شود:

ابن حجر هیثمی که از دانشمندان بزرگ اهل سنت است دربارۀ ابن تیمیه می‌گوید: خدا او را خوار و گمراه و کور و کر کرده است و معاصرین وی از شافعی‌ها و مالکی‌ها و حنفی‌ها بر فساد افکار و اقوال او تصریح دارند و اعتراض او حتی عمر بن خطاب و علی بن ابی طالب (علیه‌السلام) را نیز در بر گرفته است…. سخنان ابن تیمیه فاقد ارزش بوده او بدعت گذار، گمراه و غیر معتدل است. خداوند با او به عدالت خود رفتار نماید و ما را از شر عقیده و اسم وی حفظ کند.^[۱]

سبکی یکی دیگر از علما هم عصر ابن تیمیه می‌گوید: او در پوشش پیروی از کتاب و سنت در عقاید اسلامی بدعت گذاشت و ارکان اسلام را در هم شکست. او با اتفاق مسلمانان به مخالفت برخاست سخنی گفت که لازمه آن جسمانی بودن خدا و مرکب بودن ذات اوست…. و با این سخنان حتی از ۷۳ فرقه هم بیرون رفت.^[۲]

شوکانی یکی دیگر از علما اهل سنت می‌گوید: محمد بخاری حنفی متوفای سال ۸۴۱ هـ از بدعت گذاری و کفر ابن تیمیه سخن گفته است تا جایی که در مجلس خود تصریح کرده که اگر کسی به ابن تیمیه «شیخ‌الاسلام» بگوید کافر است.^[۳]

عسقلانی می گوید: امت محمدی (صلی الله علیه و آله) اعم از بزرگان و مشایخ و علما و پیر مردان و جوانان از همۀ شهرها در طول تاریخ به زیارت رسول خدا (صلی الله علیه و آله)، می رفتند تا این که در آخر الزمان زندقه های حران به وجود آمدند و حقیقت را بر پیروان خود مشتبه ساخت و افرادی که ذهن های بدی داشتند، حرف های زشت و کفر آمیز را زینت داد. همان گونه که امامش شیطان، حرف های بد را برای مردم خوب و زیبا جلوه می دهد. با حیله و مکری که دارد، مردم را از راه ایمان دور و از صراط مستقیم گمراه نموده و آن ها را وارد جهنم می­کند.^[۴]

همو در جای دیگر می‌گوید: امام علامه برهان الدین فزاری، چهل سطر در رابطه با رد سخنان ابن تیمیه سخن گفته و در پایان این چهل سطر فتوا به کفر ابن تیمیه داده است. آقای ابن جبیل شافعی گفته: حرف های فزاری مورد قبول است. مالکی و دیگران هم این مطلب را پذیرفته اند. علمای اهل سنت به گمراهی، بدعت گذاری و زندیق بودن ابن تیمیه، اتفاق نظر داشتند.

بعد از این نظریات آقای بدر الدین بن جماعه در پایان نظریات آقایان نوشت: گوینده این سخن ( ابن تیمیه ) هم گمراه است و هم بدعت گذار. علمای حنبلی و حنفی هم با نظر ایشان موافقت کردند و کفر آقای ابن تیمیه، اجماعی شد.^[۵]

شیخ زین الدین بن رجب حنبلی از کسانی است که معتقد به کفر ابن تیمیه بود و با صدای بلند اعلان می‌نمود که هر کسی ابن تیمیه و پیروان او را تکفیر کند معذور می‌باشد.^[۶]

دیدگاه علمای اهل سنت در رابطه با وهابیت

برخورد و موضع گیری علمای اهل سنت در زمان محمد بن عبد الوهاب و بعد از آن نیز ادامه داشته است.

اول از همه پدرش عبدالوهاب که یکی از علما صالح حنبلی مذهبی به شمار می‌آمد عقاید او را مردود شمرده و او را از ابراز عقاید انحرافی باز می‌داشت و مردم را به دوری از او سفارش می‌نمود.

و نیز برادرش سلیمان بن عبد الوهاب با عقاید او شدیداً مخالفت نموده و دو کتاب به نام های «الصواعق الالهیه فی الرد علی الوهابیه» و «فصل الخطاب فی الرّد علی محمد بن عبد الوهاب» نوشته است.^[۷]

دانشمندان اهل سنت سخنان قاطعی در انحراف عقائد وهابیت و گمراه بودن وهابیان گفته اند که به عنوان نمونه به برخی از آنها اشاره می شود:

شیخ جمیل صدقی زهاوی در مورد وهابیت می‌گوید: خداوند وهابیت را بکشد، زیرا این فرقه به خود جرأت داده که همه مسلمین را تکفیر کند گویا همّ و هدف بزرگ آن فقط تکفیر نمودن است و بس. می‌بینید که وهابیان کسانی را که توسط پیامبر به خداوند متوسل می‌شود تکفیر نموده‌اند.^[۸]

شیخ علی جمعه از علمای فعلی الازهر مصر در گفتگو با عرب نیت گفته: …خطر اصلی وهابیت است که مرزهای شان با ما نا مشخص است و آن ها بنام سنی در میان ما نفوذ می کنند و جوانان ما را گمراه نموده و آنگاه آن ها را بنام جهاد به مسلمان کشی وادار کرده به کام مرگ می کشند. آن ها مسلمانان سنی را مشرک می دانند و چقدر از مساجد اهل سنت و خانقاه و زاویه و مقبره های اهل سنت را در لیبی و سوریه و پاکستان و برخی مناطق دیگر که تسلط پیدا کرده اند، از میان برده اند.

امروز خطر وهابیت که خزنده وارد می شوند از همه برای اهل سنت بیشتر است که بسیاری از جوانان اهل سنت وهابی می شوند اما خودشان و دیگران نمی دانند او وهابی شده است. خطر وهابیت از دو جهت است: یکی اینکه جوانان سنی را وهابی می کنند و دیگر اینکه آن ها با جنایت و کشتار های بیرحمانه و غیر اسلامی ،‌ نام اهل سنت و نام اسلام را در جهان بد می کنند.

کتابهای فراوان بر رد وهابیت تکفیری نوشته شده که به برخی از آنها اشاره می شود:

۱ – الأصول الأربعه فی تردید الوهابیه: خواجه سرهندی. ۲ – إظهار العقوق ممن منع التوسل بالنبی والولی الصدوق: شیخ مشرفی مالکی جزائری. ۳ – الأقوال المرضیه فی الرد على الوهابیه: محمد عطا الله. ۴ – الإنتصار للأولیاء الأبرار: شیخ طاهر سنبل حنفی. ۵ – الأوراق البغدادیه فی الحوادث النجدیه: شیخ إبراهیم راوی. ۶ – البراهین الساطعه: شیخ سلامه عزامی. ۷ – البصائر لمنکری التوسل: شیخ حمد الله داجوی. ۸ – تاریخ آل سعود: ناصر سعید. ۹ – تجرید سیف الجهاد لمدعی الاجتهاد: شیخ عبد الله بن عبد اللطیف شافعی. ۱۰ – تحریض الأغبیاء على الاستغاثه بالأنبیاء والأولیاء: شیخ عبد الله بن إبراهیم میرغینی. ۱۱ – تهکم المقلدین بمن ادعى تحدید الدین: شیخ محمد بن عبد الرحمن حنبلی. ۱۲ – التوسل بالنبی وبالصالحین: أبو حامد بن مرزوق. ۱۳ جلال الحق فی کشف أحوال شرار الخلق: شیخ إبراهیم حلمی. ۱۴ – الحقائق الإسلامیه فی الرد على المزاعم الوهابیه بأدله الکتاب والسنه النبویه: مالک داود . ۱۵ – خلاصه الکلام فی أمراء البلد الحرام : سید أحمد بن زینی دحلان مفتی مکه. ۱۶ – الدرر السنیه فی الرد على الوهابیه: سید أحمد بن زینی دحلان. ۱۷ – رد على محمد بن عبد الوهاب : شیخ إسماعیل تمیمی مالکی تونسی. ۱۸ – الرد على الوهابیه: شیخ إبراهیم بن عبد القادر ریاحی تونسی مالکی. ۲۰ – السیف الباتر لعنق المنکر على الأکابر : أبو حامد مرزوق. ۲۳ – سیف الجبار المسلول على أعداء الأبرار: شاه فضل رسول قادری. ۲۴ – صلح الإخوان فی الرد على من قال بالشرک والکفران: الشیخ داود بن سلیمان البغدادی. ۲۵- فتنه الوهابیه: أحمد بن زینی دحلان.^[۹]

پاسخ و نتیجه

 با توجه به این که جریانهای تکفیری تربیت یافته گان مکتب و هابیت و در حقیقت آیینۀ تمام نمای افکار و عقاید انحرافی و تکفیری ابن تیمیه و محمد بن عبد الوهاب اند، دانشمندان آگاه اهل سنت با مکتب وهابیت و افکار و عقائد موسس آن از هنگام تأسیس تا امروز شدیداً مقابله نموده و از فساد اندیشه و بطلان مکتب آنان سخن گفته و در این راستا به منظور آگاهی دادن به توده های اهل سنت کتابها نوشته اند، روی کرد اهل سنت در برابر جریانهای تکفیری این است که جریان آنها منحرف و گمراه و عملکرد آنها مخالف دین مقدس اسلام است.

بنا براین بدون تردید مبادی اعتقادی اهل سنت کاملاً با اعتقادات وهابی های تکفیری متضاد است. اما ممکن است برخی نا آگاهان اهل سنت در برخی از کشور ها بویژه کشور هایی که از فرهنگ ومبانی اسلام به دور بوده اند، گول و فریب این جریانها را خورده و از این فرقه حمایت و دفاع نمایند.

پی نوشت:

۱- هیثمی، احمد بن حجر، الفتاوی الحدیثه، ص۸۶، مطبعه العلمیه، مصر، بیتا.

۲- سبکی، علی بن عبدالکافی، الدره المضیئه فی الرد علی ابن تیمیه، ص۵، مطبعه الترقی، دمشق، ۱۳۴۷.

۳- شوکانی، محمد علی، البدر الطالع، ج۲، ص۹۵، مطبعه السعاده، قاهره، مصر، چاپ اول، ۱۳۴۷ق.

۴- ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الدرر الکامنه، ج۱، ص۹۵، حیدر آباد، هندستان، چاپ دوم، ۱۳۹۲ق.

۱- ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الدرر الکامنه، ج۱، ص۷۰-۷۱، حیدر آباد، هندستان، چاپ دوم، ۱۳۹۲ق.

۲- دمشقی، تقی الدین، دفع شبه من شبَّهَ و تمرَّد، ص۱۲۳، مکتبه الازهریه، مصر، بیتا.

۳- عاملی، سید محسن، کشف الارتیاب فی اتباع محمد بن عبد الوهاب، ص۷، چاپ دوم، ۱۳۸۲ق.

۴- رضوی، سید مرتضی، آراء علماء اهل السنه فی الوهابیه، ص۱۲۰، بینا، بیتا.

۱- مرکز الغدیر، الوهابیه فی صورتها الحقیقیه، صص۸۱- ۸۵، مرکز الغدیر لدراسات الاسلامیه، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.