إقبال الأعمال

نام کامل کتاب الإقبال بالأعمال الحسنه فیما یعمل مره فی السنه است.

مولف

سید رضى الدین، على بن موسى بن طاووس حلى( ۵۸۹- ۶۶۴ هجرى).

موضوع

ادعیه و اعمال سال و زیارات معصومین علیهم السلام

انگیزه نگارش

ابن طاووس این کتاب را همراه با ۸ جلد دیگر به عنوان تتمه «مصباح المتهجد» شیخ طوسى نوشته است.

او در مقدمه کتاب «فلاح السائل»، که جلد اوّل از تتمّات مصباح المتهجد است اسامى ۱۰ جلد کتاب را آورده است.

کتاب حاضر شامل اعمال یازده ماه از سال است. اعمال ماه رمضان نیز، به خاطر اهمیت این ماه، در کتابى دیگر با نام «المضمار» آمده که توسط مصنف همراه با اقبال در یک مجموعه عرضه شده است.

شیوه نگارش

سید کتاب خویش را به ترتیب ماههاى سال نگاشته، اما بر خلاف روش معمول، ابتداى سال را ماه مبارک رمضان دانسته است. از جمله دلایل این کار اهمیت فوق العاده اى است که شرع براى ماه رمضان قائل شده و اینکه اهل معرفت ابتداى سال و ابتداى سیر و سلوک خویش را ماه رمضان قرار مى دهند.

اعتبار و ارزش

کتاب اقبال الأعمال  مانند دیگر کتابهاى سید ابن طاووس از اعتبار و ارزش ویژه اى بین علماى شیعه برخوردار است.

سید با تألیف این کتاب خدمت بزرگى به جهان اسلام نموده، به قسمى که تمام مؤلفان پس از سید در موضوع ادعیه و زیارات، خوشه چین خرمن پر برکت او هستند. از جمله شیخ عباس قمى در«مفاتیح الجنان» بسیارى مطالب را از این کتاب نقل مى کند.

علامه آقا بزرگ تهرانى نیز در الذریعه این مطلب را تأیید کرده که سید با تألیف این کتاب حق بزرگى به گردن تمام شیعیان و هم دانشمندانى که در موضوع دعا و نیایش کتابى نوشته اند دارد و در حقیقت همه آنها سر سفره این دانشمند بزرگ نشسته اند و از ثمرات آن عارف اندیشمند بهره برده اند و بر ما لازم است که از خدمت بزرگ ایشان تقدیر کنیم.

منابع

در قرون گذشته یکى از غنى ترین کتابخانه هاى شخصى که مملو از نسخه هاى گرانبهاى خطى و منحصر به فرد بوده، کتابخانه سید ابن طاووس بوده است.

در این کتابخانه به نقل خود سید بیش از ۱۵۰۰ کتاب معتبر و نفیس در علوم مختلف وجود داشته است. از جمله در موضوع دعا بیش از ۷۰ جلد کتاب نزد سید بوده که کتابهایى مثل اقبال را از آنها تدوین کرده است.

ابن طاووس علاقه و اهتمام خاصى نسبت به ادعیه داشته، به طورى که اکثر کتابهاى او در شکلهاى مختلف، ادعیه و اذکار و زیارات را در بر دارد.

تاریخ تألیف

کتاب اقبال در سال ۶۵۰ هجرى، در حالى که ابن طاووس به سن ۶۰ سالگى قدم نهاده بود تألیف گشت. در سال هاى ۶۵۵ و ۶۵۶ نیز توسط مؤلف چند باب به کتاب حاضر افزوده شد.

محل تألیف کتاب نیز کربلا، در جوار مرقد و بارگاه سالار شهیدان علیه السلام بوده است.

ترتیب مطالب

کتاب شریف اقبال به ۱۲ قسمت تقسیم شده و هر قسمت مربوط به یک ماه است. هر ماه نیز به بابها و فصلهاى متعدد تقسیم شده تا دسترسى به مطالب هر روز از ماه به سهولت امکانپذیر باشد.

کتاب «المضمار» که در حقیقت همان بخش مربوط به ماه رمضان است در ابتدا آمده و بقیه سال نیز به دو قسمت تقسیم گشته است، قسمت اول ماههاى شوال، ذو القعده و ذو الحجه را در بر گرفته و قسمت دوم ۸ ماه بقیه سال را.

در چاپ حاضر در برنامه هر سه جلد کتاب در یک مجلد جمع شده و یک کتاب قطور را شامل شده است.

نسخه هاى کتاب

۱- نسخه اى در کتابخانه آستان قدس رضوى علیه السلام مربوط به ۹۵۷ هجرى.

۲- نسخه اى در کتابخانه آستان قدس رضوى علیه السلام مربوط به ۱۰۷۴ هجرى.