محمد جواد صافی گلپایگانی (ره)

 ولادت و تحصیلات

آیت الله محمد جواد صافی گلپایگانی‏ در روز ۲۷ شعبان المعظم ۱۲۸۷  یا ۱۲۸۸ ه. ق در بیت علم و تقوا و فضیلت در گلپایگان دیده به جهان گشود. پدر وی مرحوم آخوند ملا عباس از بزرگان و شخصیت های مورد احترام مردم – که علاوه بر دانش پژوهی، به تجارت می‏پرداخت – مادرش زهرا خانم فرزند ملا محمد باقر ادیب گلپایگانی و دایی اش ملا محمد رضا قطب – عالم به علوم غریبه – بودند. وی به اقتضای شوق فطری و سیره خانوادگی، از همان آغاز نوجوانی به تحصیل علوم دینی روی آورد. آن فقیه بزرگوار مقدمات و سطوح را نزد پدرش و دیگر دانشوران گلپایگان – که در آن زمان مجمع علما و دانشمندان بود – فرا گرفت و سپس در سال ۱۳۰۵ ه ‘ق  به اصفهان کوچید، و تا سال ۱۳۱۶ ق نزد استادان بزرگ وقت علوم متداول را فرا گرفت. وی آنی از کوششهای علمی باز نایستاد تا پس از نگارش رساله‏هایی در مسائل فقهی، در سال ۱۳۱۰ – ۱۳۱۱ ق به اخذ اجازات متعدد اجتهادی نایل آمد و مورد توجه وافر استادان خود قرار گرفت.

اساتید

وی در حوزه علمیه اصفهان – که در آن زمان از پر رونق‏ترین و با اهمیت‏ترین حوزه‏ های علمی شیعه به شمار می‏رفت – در محضر استادان ذیل همراه با بزرگانی همانند : آیت الله العظمی بروجردی، آیت الله العظمی سید ابوالحسن اصفهانی، علامه حاج آقا رحیم ارباب و آیت الله آقا سید حسن چهارسوقی شرکت کرد.

۱ – آیت الله علامه سید محمد باقر درچه‏ای (م ۱۳۴۲ ق)، صاحب حاشیه بر مکاسب و رسائل‏

۲ – حکیم میرزا جهانگیرخان قشقایی (م ۱۳۲۶ ق)

۳ – آیت الله حاج آقا نور الله اصفهانی (۱۲۷۸ – ۱۳۴۶ ق) صاحب کتاب مقیم و مسافر و دیوان اشعار

۴ – آیت الله علامه آقا نجفی اصفهانی (۱۲۶۲ – ۱۳۳۲ ق) صاحب تأویل الآیات الباهره و بحر المعارف‏

۵ – علامه شیخ محمد علی ثقه الاسلام (۱۲۷۱ – ۱۳۱۸ ق) صاحب کتاب لسان الصدق و معاصی کبیره‏

۶ – میرزا محمد علی تویسرکانی اصهانی (م بعد ۱۳۱۱ ق)

۷ – علامه میرزا محمد علی درب امامی‏

۸ – آیت الله آقا میرزا محمد تقی مدرس (۱۲۷۳ – ۱۳۳۳ ق) صاحب الرسائل التقویه

۹ – آقا میرزا هاشم چهارسوقی اصفهانی (۱۲۳۵ – ۱۳۱۸ ق) صاحب مبانی الاصول و اصول آل الرسول‏

۱۰ – آیت الله سید محمد باقر موسوی خوانساری (۱۲۲۶ – ۱۳۱۳ ق) صاحب روضات الجنات‏

۱۱ – علامه آخوند ملا محمد کاشانی (۱۲۴۹ – ۱۳۳۳ ق)

۱۲ – علامه آخوند ملا محمد باقر فشارکی (م ۱۳۱۴ ق) صاحب عنون الکلام

در حدود سال ۱۳۲۵ ق آیت الله صافی رهسپار تهران شد و مورد استقبال شایسته حضرات آیات: شیخ فضل الله نوری، سید محمد امام جمعه و حاج میرزا ابوالقاسم صاحب حاشیه بر مکاسب قرار گرفت. وی به دلیل داشتن روحیه اسلام خواهی و دین‏ طلبی در آن ایام که مصادف با غوغای مشروطیت بود، با آیت الله شهید حاج شیخ فضل الله نوری همصدا شد و در تمام مراحل با شیخ فضل الله همراهی کرد، و حتی در روزهای سخت و دهشتناک محاصره خانه شیخ به وسیله مجاهدان و فاتحان، دست از یاری و همراهی شیخ برنداشت و تا واپسین روزهای زندگی شیخ شهید در کنار او بود. آن عالم مجاهد پس از شهادت شیخ و تغییر اوضاع به نفع دشمنان دین، دیگر تاب دیدن آن وضعیت و تسلط یپرم خان ارمنی، سردار اسعد بختیاری و محمد ولی خان تنکابنی را بر اوضاع نیاورد، و از طریق قم و اصفهان به گلپایگان بازگشت.

در سال ۱۳۲۷ ق آن مرد بزرگ به زادگاه خویش بازگشت، و تا پایان زندگی در آنجا ماندگار شد. وی از همه مناصبی که در حوزه‏های علمیه در انتظارش بود صرف نظر کرد، اوقاتش را صرح ترویج دین، تدریس، تألیف، دادرسی مظلومان، مبارزه با ستمگران، تهذیب اخلاق و آگاه کردن جامعه کرد. از جمله اقدامات به یاد ماندنی آن عالم بزرگوار، مبارزه بی امان با انحرافات و بدعتهای دینی مانند : مبارزه با بهائیت و وتصوف، مخالفت با خانها و فئودالها، رویارویی با کشف حجاب و مفاسد دوران پهلوی و احیای شعائر دینی و بزرگذاشتهای مذهبی است که با تلاش و کوشش وی جشنهای نیمه شعبان، و موالد ائمه اطهار (ع) و عزاداری عاشورا و ایام فاطمیه در گلپایگان رواج و رونق یافت. اینک به نمونه‏ای از هر کدام اشارتی می‏رود .

مبارزه با رژیم پهلوی‏

ایشان با توجه به سیاستهای استعمالی و اطلاعات تاریخی وسیعی که از اوضاع سیاسی جوامع اسلامی داشت، همواره مردم را از دسایس بیگانگان و تفرقه افکنیهای آنان در بین مسلمانان و الگوسازیهایش در مناطقی مانند ترکیه به نام مصطفی کمال آتاتورک و در ایران به نام رضا خان بر حذر می‏داشت، که گول ایناه را و همچنین متجدد مآبها و اروپا رفته‏های غربزده را نخورند. ایشان در ضمن اشعار بسیار، از این اوضاع بویژه از انگلیسی ها شکایت کرده است.

پس از فرار رضا خان محمدرضا به سلطنت رسید و دوران جدید استعماری با برنامه‏های ضد ایرانی، ضد انسانی و خلاف شرع، شروع شد. جالب اینکه آیت الله صافی این روزگار را نیز پیش بینی می‏کرده و در ضمن کتابی که به نظم و به نام کلمه الحق در تاریخ دوران سیاه پهلوی سروده است، از ملت ایران می‏خواهد تا هنگامی که این شاه جدید جایی و جانی نگرفته است، کنارش بگذارند و گرنه او نیز همان راه پدر را ادامه خواهد داد.

مبارزه با بهائیت‏

یکی از بزرگترین خدمات دینی ایشان، مبارزه با فرقه بهائیت بود. با اینکه آنان گلپایگان را به جهاتی پایگاه خود قرار داده بودند، و چندین مرتبه با کمک و تقویت مقامات دولتی نقشه‏ها کشیدند و اشخاص و جمعیتهایی را با بودجه‏های کلان در حمایتادارت دولتی به گلپایگان فرستاد، و حتی شخصیت اسلامی گلپایگان در معرض خطر قرار گرفت (و این به دلیل وجود میرزا ابوالفضل گلپایگانی مبلغ بزرگ بهائیت و صاحب کتب فوائد بود) با پایمردی و فداکاریهای ایشان در آن دوران اختناق، از آن مفاسد جلوگیری شد. شرح این مبارزات، نیاز به تألیف رساله‏ای مستقل است تا هر چه بیشتر شخصیت ایشان بررسی شود. امر به معروف و نهی از منکر، دستگیری از ضعیفان و درماندگان آبادانی مساجد، اقامه مرتب نمازهای جماعت و تربیت مردمی صالح و شایسته و فرزندانی دانشمند و شاگردانی ارجمند، از دیگر خدمات ارزنده ایشان بود.

آیت الله ملا محمد جواد صافی با سعه صدر و سماحت طبعش، فقیهی ادیب، عارف، مجاهد و نو اندیش بود. در نآ زمان که زنان کمتر سواد داشتند، همسر و دختران خویش را در کسب سواد و آشنایی با نگارش، مبانی دین، مباحث اسلامی و اخلاقی تشویق و ترغیب می‏کرد.

تألیفات‏

از آن مرد بزرگ تألیفات گوناگونی در فقه، اصول، حدیث، اخلاق، تاریخ و ادبیات به جای مانده است که به برخی از آنان اشاره می‏شود :

۱ – رساله‏های متعدد فقهی و اصولی

۲ – اصول فقه منظوم در بیش از ۲۰۰۰ شعر عربی

۳ – مصباح الفلاح و «مفتاح النجاح» (۲ جلد) :

۴ – گنجینه گهر : ترجمه هزار سخناز پیامبر اکرم (ص) به نظم و نثر فارسی است که در ۱۳۲۶ منتشر شد .

۵ – گنج عرفان : ترجمه هزار سخن از امیر مؤمنان علی (ع) به نظم و نثر فارسی است که در ۱۳۲۷ به چاپ رسیده است.

۶ – گنج دانش، صد پند به فرزند برومند

۷ – کتاب منظوم مراثی پیامبر و ائمه اطهار (ع)

۸ – دیوان اشعار در مدایح پیامبر و ائمه اطهار (ع) که اکثر آن در مدح امام مهدی (عج) است . این کتاب در برگیرنده ۱۵۰۰۰ بیت است که در دقت و باریک بینی، فصاحت، بلاغت، لطافت، ظرافت، خیال و معانی بیان ممتاز است.

۹ – نفایس العرفان

۱۰ – کلمه الحق، تاریخ منظوم دوران سیاه پهلوی، که به چاپ رسیده است.

۱۱ – حاشیه بر رسائل شیخ انصاری

۱۲- البشاره المیلادیه

وفات

سرانجام آن بزرگمرد پس از ۹۱ سال زندگی پربرکت و سرشار از خدمات دینی و اجتماعی، در شب ۲۵ رجب ۱۳۷۸ ق شب شهادت امام موسی کاظم (ع) بدرود حیات گفت. پیکر پاکش با شکوه فراوان و با شرکت تمام طبقات مردم گلپایگان ، در زادگاهش تشییع و سپس به شهر مقدس قم انتقال داده شد و با حضور مراجع تقلید و روحانیت معظم در جوار حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه (س) به خاک سپرده شد.