نقد هیئت بطلیمیوسی توسط امام صادق(ع)

 تمام مورخین متفق القول هستند که حضرت صادق(علیه السلام) در ده سالگی درمحضر درس پدرش حاضر شد. محضر درس حضرت امام باقر(علیه السلام) یک مدرسه عالی بود وآنهائی که درمدرسه درس می خواندند، علوم عالی آن زمان رافرامی گرفتند.

لذا تحصیلات عالی حضرت صادق(علیه السلام) ازده سالگی آغاز گردیده است واین برای یک پسر باهوش که دارای حافظه قوی باشد،غیرعادی نیست.

درسال ۹۱هجری که امام صادق(علیه السلام) همچنان درمحضر تدریس پدر حضور بهم می رسانید، واقعه ای جدید برای حضرت اتفاق افتاد که برای او اهمیت داشت، وآن این بود که یکی از مریدان وشاگردان حضرت امام باقر(علیه السلام) که ازمصر مراجعت میکرد، یک کره جغرافیائی را که باچوب، وبهتر آن است که بگوئیم باخاک چوب ساخته بودند به ارمغان آورد.

آن کره آسمانی اولین شکلی بود که امام صادق(علیه السلام) ازآسمان می دید، و با اینکه در آن موقع بیش از یازده سال ازعمرش نمی گذشت (اگر تاریخ تولد او را ۸۰هجری بدانیم) برآن کره ودرنتیجه برجغرافیای بطلمیوس ایراد گرفت وگفت: خورشید سالی یک مرتبه اطراف کره زمین می گردد وخط سیر آن، دوازده برج است ودرهریک ازبرج ها سی روزجاى دارد ومدت سی روز طول می کشد تااینکه یک برج را بپیماید ووارد برج دیگر شود.

پس چراخورشید شب ازنظر ماناپدید می گردد وهرصبح طلوع می نماید و اگر در هربرج سی شبانه روز جایگاه دارد بایستی ما پیوسته آن را ببینیم.

ایراد آن پسر بچه یازده ساله وارد بود وشخصی که کره آسمانی رابه ارمغان آورده بود گفت:

بطلمیوس می گوید که خورشید دارای دوحرکت می باشد یکی حرکتی است که درمنطقه البروج دارد وسالی یک مرتبه ازدوازده برج می گذرد واطراف زمین می گردد وحرکت دوم خورشید، حرکتی است که در پیرامون کره زمین می نماید ودرهرشبانه روز یک مرتبه اطراف زمین می گردد ودرنتیجه هربامداد، ما طلوع وهرشامگاه ، غروب آنرا می بینیم .

حضرت امام صادق(علیه السلام) گفت: امکان ندارد که این دوحرکت باهم جفت شود. چون درحالیکه خورشید در منطقه البروج مشغول گردش اطراف زمین است چگونه آن را ترک می کند تااین که اطراف زمین گردش نماید.

آورنده ارمغان گفت: خورشید درشب منطقه البروج را ترک میکند تا این که دور زمین بگردد و بتواند بامداد از مشرق زمین طلوع کند.

حضرت جعفرصادق(علیه السلام) گفت: بنابراین، آفتاب فقط روزها درهریک ازبرجهای دوازده گانه است وشب ها درآنجا نیست چون در موقع شب بایستی بقول تو آنجا را ترک نماید ودور زمین بگردد تا این که بتواند بامدار دیگر از مشرق طلوع نماید پس چرا درموقع شب ماخورشید را نمی بینیم.

آورنده ارمغان گفت من بدرستی نمی دانم چرا ما در موقع شب خورشید را نمی بینیم وشاید حجابی روی خود می اندازد تااین که دیده نشود!

زمانی که امام صادق(علیه السلام) آن کره آسمانی را دید تقریباً پانصد وشصت سال از زمان مرگ بطلمیوس می گذشت وتا آن موقع کسی بفکر نیفتاده بود که ایرادی برآن بگیرد وبپرسد چگونه آفتاب که بقول بطلمیوس در هر برج ،سی روز سفر می کند تا اینکه اطراف زمین بگردد هرشبانه روز یک مرتبه مکان وخط سیر خودرا عوض می نماید و دور زمین می گردد.

درمدت پانصد وشصت سال که ازمرگ بطلمیوس می گذشت، کسی به فکر نیفتاد که بر هیئت او ایراد بگیرد وبگوید که گردش آفتاب بدورکره زمین با خروج از منطقه البروج ازلحاظ عقلائی قابل قبول نیست و یک پسر یازده ساله متوجه شد که سیستم نجومی بطلمیوس مورد ایراد می باشد و نمی توان آن را پذیرفت.

اولین کسی که برآن نظریه ایراد گرفت حضرت امام صادق(علیه السلام) درمحضر درس پدر بود وگفت که نظریه نجومی بطلمیوس ازلحاظ عقلائی قابل قبول نیست.

منبع: کتاب مغز متفکر جهان شیعه