- اسلام
- قرآن
- پیامبر(ص) و اهل بیت(ع)
- شیعه
- خانواده
- ادیان و مذاهب
- پرسش ها و پاسخ ها
- کتابشناسی
- کتابخانه
- چندرسانه ای
- زمان مطالعه : 5 دقیقه
- توسط : رحمت الله ضیایی
- 0 نظر
وضعیت زنان در طول تاریخ، همواره در نوسان بوده است. در دورهای به اصطلاح دورۀ مردسالار، زن زیر سلطه و ستم مرد بوده است. در دورۀ یونانیان، زن یونانی حق عقد قرارداد نداشت، زن از شوهر ارث نمیبرد.
و همچنین پدران بدون این که نظر دخترانشان را بپرسند، آنها را شوهر میدادند و….[۱] در روم نیز زن حق حضور در محاکم را حتی به عنوان شاهد نداشت و بدون اجازۀ قیم خویش حق استفاده از اموالش را نداشت[۲]، پدر سرور خانواده بود و مادر و دختران و سایر فرزندان ملک او محسوب میشدند.[۳] در این دوران زن به اصطلاح یک ضعیفه بود.
به تدریج با ظهور رنسانس و انقلاب صنعتی و به وجود آمدن موجهای فمینیستی[۴] در وضعیت زنان تغییراتی رخ داد، زنان از خانهها به سوی کارخانهها روان شدند.[۵]
ویل دورانت در این زمینه بیان میکند که کارخانه داران برای جذب سود بیشتر زنان را از خانه هایشان بیرون کشاندند.[۶] در این دوره نیز زنان در خدمت مردان بودند، به میل ایشان لباس میپوشیدند و به میل ایشان کار میکردند.
در این نگاه زن تبدیل به ظریفهای شده است. زن به خیال خود آزاد شده اما نمیداند که او همچنان در بند و اسیر بازیهای مردانه است، و فقط شکل و صورت آن تغییر کرده است.
او همچنان با بدن خود، خدمت مردان را میکند و این خودفروشی در قبال هزینههای کم دریافتی از محیط کار و کارخانهها قابل ملاحظه نیست، و همچنان با ناآگاهی به استثمار مرد از بدن خود تن در میدهد. زن ظریفه، زن عریانی است که از جایگاه انسانی برای خود چیزی باقی نگذاشته است و اهمیت او برای مردان در حد جسم و بدن او میباشد.
نه ضعیفه، نه ظریفه
هیچ یک از این نگاهها به زن، مورد پسند اسلام نیست. اسلام به عنوان دین خاتم، جامعترین و کاملترین قوانین را برای تنظیم حیات بشری به انسان داده است، به گونهای که با رعایت آن میتوان زندگی سالم و به دور از هرگونه تبعیضی را سپری کرد.
زن در اسلام جایگاه والایی دارد و از این جهت فرقی با مردان ندارد. در قرآن آمده است: «وَ لَقَد کرَّمنا بَنی آدَم..».[۷] خداوند کرامت را به انسان عطا کرد و فرقی بین زن و مرد در ارسال آن قائل نشد. همچنین قرآن کریم ملاک ارزشمندی را تقوا میداند بنابراین فرقی بین زن و مرد نیست: «یاایُّها الناسُ اِنَّا خَلَقنَاکُم مِن ذَکَرٍ وَ اُنثی وَ جَعَلناکُم شُعوباً وَ قَبائلَ لِتَعارَفوا اِنَّ اَکرَمَکُم عِندَاللهِ اَتقَاکُم».[۸] ما شما را از مرد و زن آفریدیم… و گرامیترین شما نزد خداوند با تقواترین شماست.
زن منتظر زنی است که همواره در راه اطاعت خداوند میکوشد و در هر مقام و جایگاهی که هست به وظیفۀ خود عمل میکند. شاید در اینجا سوال شود که آیا زنان در حکومت حضرت مهدی(علیه السلام) جایگاهی دارند؟
اسلام نه میخواهد زن ضعیفه باشد و نه میخواهد زن ظریفه و ملعبهای در دست مردان باشد. اسلام زن را انسانی بزرگ میخواهد. خداوند در قرآن زنانی را مثال زده است که از مقام و شأنی والا برخوردار بودند، مانند آسیه، مریم، و… . این نشان دهندۀ همت اسلام است در مورد اهمیت دادن به شخصیت زن.
چراکه یک زن میتواند با قرار دادن الگوهای قرآنی در مقابل خود، شخصیت خود را به ایشان نزدیک کند. در اسلام زن نه یک موجودی است که صرفاً در گوشهای خلوت گزیند و نه موجودی که همواره خود را، نمایان برای مردان قرار دهد.
زن مسلمان در خانواده و جامعه
همان طور که پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) در تقسیم کار بین حضرت زهرا و امام علی(علیهماالسلام) کارهای منزل را به حضرت صدیقه(علیهاالسلام) سپردند و کارهای بیرون را به داماد خویش، عملاً به زن مسلمان الگوی مناسب عملی را نشان دادند.
اما از طرفی دیگر هم نقش اجتماعی زنان را کم اهمیت نشمردند و در چند نوبت، مانند بیعت عقبه که قبل از هجرت انجام گرفت و نیز در فتح مکه، با زنان بیعت نمودند.[۹] به اصطلاحِ امروزی، از همان ابتدای اسلام زنان حق رای داشتند و این مصداق کوچکی است برای شخصیت دادن اسلام به زن.
در ضمن زنان، نقش ویژهای در دوران جنگ برای پرستاری از رزمندگان ایفا میکردند. بنابراین یک زن نمونۀ اسلامی، زنی است که هم نقش خود را به بهترین وجه در خانواده ارائه میکند و هم به نقش اجتماعی خود بی توجهی نمیکند.
زن منتظره در رکاب موعود آخرالزمان
اکنون و در حال حاضر؛ زن اسلامی، «زن منتظر» است. زن منتظر زنی است که همواره در راه اطاعت خداوند میکوشد و در هر مقام و جایگاهی که هست به وظیفۀ خود عمل میکند.
شاید در اینجا سوال شود که آیا زنان در حکومت حضرت مهدی(علیه السلام) جایگاهی دارند؟ جواب این سوال را از امام باقر(علیه السلام) جویا میشویم. ایشان میفرمایند:
«به خدا سوگند ۳۱۳ نفر میآیند که ۵۰ تن از این عده زن هستند که بدون هیچ قرار قبلی در مکه کنار یکدیگر جمع خواهند شد».[۱۰]
در میان روایات رجعت کنندگان نیز، دو دسته روایات داریم.
روایاتی که به صورت عام رجعت را مطرح میکنند و عام در آن، شامل هم مرد و هم زن میشود، و همچنین روایاتی داریم که به طور خاص نام برخی زنان رجعت کننده را آورده اند. از نمونۀ آن؛ روایت امام صادق(علیه السلام) است که فرمودند: «همراه قائم آل محمد، ۱۳ زن خواهند بود، گفتم: آنان را برای چه کاری میخواهد؟
فرمود: به مداوای مجروحان پرداخته، سرپرستی بیماران را به عهده خواهند گرفت. عرض کردم: نام آنان را بیان فرمایید. فرمود: قنواء دختر رشید هجری، امّ ایمن، حبابه والبیه، سمیه مادر عمار یاسر، زبیده امّ خالد احمسیّه، ام ّسعید حنفیه، صیانۀ ماشطه، امّ خالد جهنیه».[۱۱]
اسلام نه میخواهد زن ضعیفه باشد و نه میخواهد زن ظریفه و ملعبهای در دست مردان باشد. اسلام زن را انسانی بزرگ میخواهد. در اسلام، زن نه یک موجودی است که صرفاً در گوشهای خلوت گزیند و نه موجودی که همواره خود را، نمایان برای مردان قرار دهد.
با این بیانات روشن شد زنی منتظره است که ظریفه یا ضعیفه (به آن معنا که در مقاله آمد) نباشد. مانند زنانی که نام آنها ذکر شد و به عنوان رجعتکننده در سپاه حضرت مهدی(علیه السلام) خدمت خواهند کرد.
ایشان زنانی بودند که جز به اطاعت خدا به کار دیگری مشغول نبودند. برای نمونه؛ «صیانۀ ماشطه زنی است که در دستگاه فرعون، آرایشگر حرمسرای فرعون بود. روزی در حین آرایش دخترِ فرعون شانهاش به زمین افتاد، او هنگام برداشتن شانه بی اختیار گفت: «بسم الله». دختر فرعون پرسید: آیا پدرم را ستایش میکنی؟ او گفت: نه بلکه آن کسی را ستایش میکنم که پدرت را آفریده و او را از بین خواهد برد.
دختر فرعون شتابان نزد پدرش رفت و گفت: زنی که در خانۀ ما آرایشگر است، به موسی ایمان دارد. فرعون او را احضار کرد و گفت مگر به خدایی من ایمان نداری؟ صیانه گفت: هرگز من از خدای حقیقی دست نمیکشم و تو را پرستش نمیکنم. فرعون دستور داد تنور آتشی آماده کنند و فرزندان او را یک به یک درون آتش انداختند و سوزاندند تا صیانه از حرف خود برگردد.
صیانه همچنان با داغی که بر جگرش آمده بود مقاومت میکرد. نوبت رسید به بچۀ آخر او که شیرخواره بود و در بغلش آرمیده بود. وقتی سربازان خواستند نوزاد را از بغل او بیرون بکشند، صیانه منقلب شد و خواست که با زبان از دین اظهار برائت و بیزاری کند که ناگاه به امر خدا آن کودک به سخن درآمد و گفت:ای مادر! صبر کن که تو راه حق را میپیمایی. فرعونیان آن زن و بچهاش را در آتش افکندند و سوزاندند».[۱۲]
آری صیانه از زنان خداپرستی است که در دوران حکومت حضرت مهدی(علیه السلام) زنده میشود و به دنیا باز میگردد و در رکاب حضرت، انجام وظیفه میکند.
این مقاله گفتار کوتاهی بود در مورد وضعیت زنان در غرب، و وضعیت و وظیفۀ زن مسلمان و منتظر در اسلام. به امید حضرت حق در نوشتارهای آینده بیشتر به جایگاه زن و اهمیت ایشان در حکومت جهانی حضرت مهدی(علیه السلام) خواهیم پرداخت.
پینوشتها
۱- هنری لوکاس، تاریخ تمدن: از کهنترین روزگار تا سدۀ ما، ترجمۀ عبدالحسین آذرنگ، ص۱۸۷، ج۱، چ۴، تهران، کیهان،۱۳۷۶
۲- ر.ک به: ویل دورانت، تاریخ تمدن، ترجمۀ فریدون بدره ای، ج۳، ص۶۸، چ۵، تهران، علمی و فرهنگی،۱۳۷۶
۳- هنری لوکاس، ص۲۳۹، همان
۴- برای آشنایی با موجهای فمینیستی رجوع شود به: کتاب خانم حمیرا مشیرزاده، از جنبش تا نظریۀ اجتماعی؛ تاریخ دو قرن فمینیسم، تهران، نشر و پژوهش شیرازه،۱۳۸۱
۵- آندره میشل، فمینیسم جنبش اجتماعی زنان، ترجمۀ هما زنجانی زاده، ص۱۰۲، چ۲، مشهد، نشر نیکا، ۱۳۷۸
۶- ویل دورانت، لذات فلسفه پژوهشی در سرگذشت و سرنوشت بشر، ترجمۀ عباس زریاب، ص۱۵۱، چ۱۰، تهران، علمی و فرهنگی، ۱۳۷۶
۷- بقره/۳۰
۸- حجرات/۱۳
۹- ر.ک به: ممتحنه/۱۰
۱۰- مجلسی، بحارالانوار، ج۵۲، ص۲۲۳، باب علامات ظهوره…، ح۸۷، دارالکتب الاسلامیه
۱۱- محمد بن جریر بن رستم، دلائل الامامه، ص۲۶۰ ، نشر بعثت، قم، ۱۴۱۳ق
۱۲-علی قرنی گلپایگانی، منهاج الدموع، ص۵۵-۵۶، نشر دین و دانش، قم، خ ارم، مرداد۱۳۴۴
منبع: بخش مهدویت تبیان؛ فاطمه قاسمی