اَبوطُفَیل عامر بن واثِلَه کِنانی

زمان مطالعه : 3 دقیقه

توسط : رحمت الله ضیایی

0 نظر

اَبوطُفَیل عامر بن واثِلَه کِنانی (۳ق-پس از ۱۰۰ق)، صحابی پیامبر(ص)، شاعر و از یاران حضرت علی(ع) بود. وی احادیث معدودی از رسول اکرم(ص) و احادیثی نیز از برخی صحابه مانند خدیجه، معاذ بن جبل و ابن مسعود و نیز امام علی(ع)، امام حسن مجتبی(ع) و امام سجاد(ع) روایت کرده است.

ابوطفیل، از یاران محمد حنفیه و پرچمداران سپاه مختار در قیام او به خون‌خواهی حسین بن علی(ع) بود. او و فرزندش طفیل، در قیام عبدالرحمن بن محمد بن اشعث بر ضد حجاج (۸۲ ق)، شرکت داشتند.

ابوطفیل در سال جنگ احد (۳ق) زاده شد و ۸ سال آخر زندگانی پیامبر(ص) را درک کرد.[۱]

وی در زمان حذیفه بن یمان به کوفه و سپس به مداین رفت. وی مدتها در مصاحبت امام علی(ع) می‌زیست و از یاران وفادار او و از کسانی بود که از آن حضرت کسب علم می‌کردند. و در تمام جنگ‌های آن حضرت شرکت داشت.[۲]

بعد از شهادت علی(ع) به مکه بازگشت و تا آخر عمر همانجا مقیم شد.[۳]

قیام مختار

در ۶۵ق ابن زبیر از محمد بن حنفیه بیعت خواست، چون او از بیعت خودداری کرد، ابن زبیر او را به همراه عده‌ای از یارانش، از آن جمله ابوطفیل، در شعب بنی هاشم زندانی کرد. ابوطفیل تا قیام مختار بن ابی عبید ثقفی در زندان بود.[۴] ابوطفیل در قیام مختار به خوانخواهی امام حسین(ع) شرکت کرد و پرچمدار سپاه او بود.[۵]

او را به سبب شرکت در قیام مختار، کیسانی دانسته‌اند[۶]، اما شرکت او در این قیام دلیلی بر کیسانی بودن او نمی‌تواند باشد.[۷]

ابوطفیل چنانکه خود در مجلس معاویه گفته، در واقعه قتل عثمان حاضر بوده، ولی در آن شرکت نداشته است[۸] و هم نزد او، بر دوستی خلل ناپذیر خود نسبت به علی(ع) تأکید کرده است.[۹]

او و فرزندش طفیل، در قیامی که عبدالرحمن بن محمد بن اشعث بر ضد حجاج آغاز کرده بود، شرکت داشتند و در جنگی که در محرم ۸۲ میان آن دو درگرفت، پسرش طفیل کشته شد و ابوطفیل در رثای او شعری سرود.[۱۰]

نقل حدیث

ابوطفیل احادیث معدودی از رسول اکرم(ص)[۱۱] و احادیث فراوانی از اصحاب بزرگ پیامبر(ص) مانند خدیجه، معاذ بن جبل و ابن مسعود[۱۲] و نیز امام علی(ع) و امام حسن مجتبی(ع) و امام سجاد(ع) روایت کرده است.

همچنین به موجب خبری که در کافی آمده، از امام باقر(ع) و نیز به استناد خبری که در علل الشرایع قید شده، از امام صادق(ع) حدیث نقل کرده است که بدیهی است روایات او از امام صادق(ع) پیش از امامت او و در دوران امامت امام باقر(ع) بوده است.[۱۳]

شخصیت ادبی

ابوطفیل مردی سخنور و فصیح بود. نمونه‌ای از سخنان او را که در مجلس معاویه بیان داشته، آورده‌اند.[۱۴] شعر او مانند اشعار عهد جاهلی منسجم و حماسی و غالباً در مفاخره و رثاست و نمونه‌هایی از آن به طور پراکنده در منابع ادبی آمده است.[۱۵]

دیوان او را که کوچک است یک محقق آلمانی همراه با دیوان طرماح بن حکیم طایی به طبع رسانیده و آنگاه کرنکو هر دو را به انگلیسی ترجمه کرده است.[۱۶] عبدالعزیز بن یحیی جلودی (د۳۰۲ق) کتابی به نام اخبار ابی‌الطفیل، درباره سرگذشت او تألیف کرده[۱۷] که طیب عشاش تونسی این اثر و اشعار او را در ۳۷ صفحه در حولیات جامعه التونسیه در ۱۹۷۳ ن به چاپ رسانیده است.[۱۸]

پی نوشت ها:

التاریخ الکبیر، ج۳ (۲)، ص۴۴۶؛ النجوم، ج۱، ص۲۴۳؛ المعارف، ص۳۴۱؛ کتاب الثقات، ج۳، ص۲۹۱؛ طبقات الفقها، ص۵۳؛ تهذیب التهذیب، ج۳، ص۸۲
یعقوبی، ۲/۲۱۳ ۲۱۴؛ المعارف، ص۳۴۱؛ الاستیعاب فی معرفه الاصحاب، ج۴، ص۱۶۹۶؛ تاریخ بغداد، ج۱، ص۱۹۸
تاریخ بغداد، ج۱، ص۱۹۸، الاستیعاب فی معرفه الاصحاب، ج۴، ص۱۶۹۶
تاریخ، ج۱، ص۳۳۰
المعارف، ص۳۴۱؛ نیز نک: البدایه، ج۹، ص۱۹۹.
اختیار معرف‌ه الرجل، ۹۵
برای تفصیل، نک: الکیسانی‌ه فی التاریخ و الأدب، ۳۰۹ ۳۱۱
انساب الاشراف، ج۴، ص۹۲
الاغانی، ج۱۳، ص۱۶۷.
الکامل، ج۴، ص۴۶ ۴۶۲، ص۴۶۷ ۴۶۸.
الکامل فی ضعفاء الرجل، ج۵، ص۱۷۴۱؛ الاستیعاب فی معرفه الاصحاب، ج۲، ص۷۹۹
تهذیب التهذیب، ج۳، ص۸۲
تکمل‌ه الرجال، ج۲، ص۴
نک‌: المعارف، ص۳۴۱؛ قاموس الرجال، ج۵، ص۲۰۱ ۲۰۲
اخبار شعراء الشیع‌ه، ص۲۵ ۲۷؛ الاغانی، ج۱۳، ص۱۶۷ ۱۶۹؛ اعیان الشیع‌ه، ج۷، ص۴۰۸
الذریعه، ج۹ (۱)، ص۴۳؛ بنگرید، زرکلی، الاعلام، ج۵، ص۱۴۴.
الذریعه، ج۱، ص۳۱۷
زرکلی، اعلام، ج۳، ص۲۵۶.

فهرست منابع:

آقابزرگ طهرانی، الذریعه.
ابن اثیر، الکامل.
ابن تعزی بردی، النجوم.
ابن حبان، محمد، کتاب الثقات، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۷ق/۱۹۷۷م.
ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، تهذیب التهذیب، حیدرآباد دکن، ۱۳۲۶ق.
ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفه الاصحاب، به کوشش علی محمد بجاوی، قاهره، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۰م.
ابن عدی جرجانی، عبدالله، الکامل فی ضعفاء الرجل، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.
ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم، المعارف، به کوشش ثروت عکاشه، قاهره، ۱۹۶۰م.
ابن کثیر، البدایه.
ابواسحاق شیرازی، طبقات الفقها، به کوشش احسان عباس، بیرون، ۱۴۰۰ ق/۱۹۷۹م.
ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، بولاق، ۱۲۸۵ق.
امین، محسن، اعیان الشیعه، به کوشش حسن امین، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
بخاری، محمد بن اسماعیل، التاریخ الکبیر، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۰ق/۱۹۷۰م