آیا ساختن گنبد و بارگاه بر روی قبور ائمه و صلحا را شرک است؟

شبهه

وهابی­ها ساختن گنبد و بارگاه بر روی قبور ائمه و صلحا را رد می­ کنند و آن را مظاهر شرک می ­دانند.

پاسخ

جواز ساختن آرامگاه برای معصومان(ع) و علما و شهدا و صالحان از برخی روایات که دلالت بر لزوم تعظیم قبور ایشان دارد[۱] استفاده می­ شود، و هم چنین از سیره مسلمانان و اجماع علما و آیات قرآن نیز بدست می شود.[۲]

از لازمه تعظیم قبور اولیای خدا، ساخت و ساز در آن جاست. برخی از روایات بر خصوص ساختن بنا بر روی قبور ایشان دلالت دارند مانند روایت «ابی عامر واعظ» که در وسائل الشیعه نقل شده است.[۳] و هم چنین روایات عامی  وجود دارد که موافق این حدیث هستند، چنان که در روایات متعددی وارد شده که در هنگام رؤیت گنبد فلان امام، فلان دعا را بخوانید. جلوی در و زیر گنبد و … فلان عمل را انجام دهید. این روایات بیانگر جواز ساخت گنبد و در و دیوار بر مزار ایشان می باشد.[۴]

افزون بر این ساختن گنبد و بارگاه برای مزارات انبیاء و اولیاء جز شعائر اسلامی است که بر آن تأکید زیادی شده است، خداوند متعال در قرآن کریم فرموده که:«… وَ مَنْ یُعَظِّمْ شَعائِرَ اللَّهِ فَإِنَّها مِنْ تَقْوَى الْقُلُوب‏؛ هر کس شعائر الهى را بزرگ دارد، این کار نشانه تقواى دل هاست.»[۵]

طبق مفاد این آیه که دلالت عام بر مطلوبیت تعظیم شعائر دارد، ساختن بنا بر قبور اهل بیت و شهدا و ..از آن جا که تعظیم بهترین بندگان خداست، مستلزم تعظیم شعائر و نمادهای الهی نیز می­باشد، یکی از دلایل اینکه ساختن گنبد و بارگاه  نماد و شعائر الهی هستند، دشمنی و ستیز ستمگران و طواغیب با این نمادها می­ باشد، آنها تلاش نمودند که این نمادها را که مظهر معنویت و اقتدار و فرهنگ شیعه در طول تاریخ بوده است ویران کند و هم اکنون نیز به بهانه ­ها گوناگون در تلاش است که به هر شکل ممکن راه را برای ورود مؤمنین به این مراکز معنوی ببندد.

از قرآن نیز جواز ساختن قبه و گنبد روی قبر انبیا و اولیا به خوبی بدست می­آید، خداوند متعال در باره اصحاب کهف می فرماید:

« قالَ الَّذینَ غَلَبُوا عَلى‏ أَمْرِهِمْ لَنَتَّخِذَنَّ عَلَیْهِمْ مَسْجِدا؛[۶] کسانى که بر کارشان غلبه یافتند گفتند: «حتماً بر ایشان مسجدی بنا خواهیم کرد.» قرآن کریم در این آیه موضوع ساختن آرامگاه و مسجد در کنار قبور اصحاب کهف را با لحن موافقى آورده ، این نشان مى‏ دهد که ساختن معبد به احترام قبور بزرگان دین نه تنها حرام نیست ، بلکه کار خوب و شایست ه‏اى است.[۷]

هم چنین استفاده می­ شود که ساخت مقبره و زیارتگاه برای معصومان و شخصیت‌ های پاک از آن جهت امری پسندیده است که از یک سو موجب زنده نگاه داشتن یاد و نام آن هاست تا موجب شود مردم زندگینامه آن ها، رشادت ها، از خود گذشتگی‌ها و ویژگی های اخلاقی آنان را به یکدیگر بازگو کنند تا فراموش نشوند . از دگر سو این بزرگواران و پاکان را الگوی خویش و کیفیت زندگی آنان را سرمشق زندگی خود قرار دهند.اگر به زیارت آن ها نروند ،موجب به فراموشی سپردن آن ها می‌شود.

همان گونه که افراد با ایمان گفتند حتما بر مزار آن­ها عبادتگاهی خواهیم ساخت. تا یاد آن ها زنده بماند.

سپاه اسلام نیز هنگام فتح شامات هرگز دست به تخریب قبور پیامبران نزدند و خادمان آنجا را بیرون نکردند. اصحاب پیامبر (ص) نیز هرگز نگفتند که ساختن بنا بر قبور کار گمراهان و شرک و حرام است! این خودنشان می دهد که پیامبر از این امر نهی نفرموده بوده که آنان نیز دست به قبور صالحان نزده بلکه آنان را احترام و تکریم بیشتری نمودند.

تاریخ نشان مى‏دهد، که قرن‏ها همه مسلمانان بر ساختن بنا روى قبور اجماع داشتند. طورى که بناهاى استوارى روى قبور وجود داشته است و هیچ یک از مسلمانان برآن ایراد نمى‏ گرفتند و همه به زیارت این قبور مى ‏رفتند. [۸]  تا اینکه در عصر حاضر وهابى ‏ها پیدا شدند که قصد دارند اعتقادات بى ‏اساس خود را بر همه مسلمانان تحمیل کنند.

قبر مطهر حضرت امیر مؤمنان (ع)، تا حدود صد سال مخفى بود؛ زیرا احتمال جسارت نواصب و خوارج نسبت به قبر شریف حضرت قوى بود. این قبر تا زمان خلافت هارون ‏الرشید پنجمین خلیفه عباسى پنهان بود و تنها فرزندان و خواص حضرت از مکان آن آگاه بودند. تا آنکه در سال ۱۳۳ هجرى به خاطر کرامتى که از قبر شریف آشکار شد هارون الرشید به مکان آن پى‏برد و دستور داد قبه و بارگاهى برآن بنا کنند و …[۹]

بنابراین خلیفه عباسى که فردى سنى بود این بارگاه را بلافاصله پس از آشکار شدن یعنى حدود صد سال بعد از شهادت حضرت بنا کرد و با آنکه این کار در زمان سلف صالح که وهابیت خود را پیرو آنها مى‏ داند واقع شد ولى از سلف کسى به چنین کارى اعتراض ننمود و حتى احمد حنبل امام حنابله و وهابیت چیزى نگفت.

پی نوشت ها:

[۱] . محمد کاظم طباطبائی یزدی، عروه الوثقى، مؤسسه النشر الإسلامی التابعه لجماعه المدرسین بقم المشرفه، اول، ۱۴۱۷ق،  ج‏۱، ص ۴۴۶٫

[۲] . حر عاملی، وسائل‏الشیعه، مؤسسه آل البیت علیهم السلام‏، قم‏، ۱۴۰۹ ق‏، ج۳، ص ۲۱۰٫

[۳] . همان، ج‌، ص ۳۸۲؛ باب استحباب عماره مشهد أمیر المؤمنین (ع) و مشاهد الأئمه (ع) و تعاهدها و کثره زیارتها.)

[۴] . ابن بابویه، محمد بن على – آقا نجفى اصفهانى، محمد تقى، عیون أخبار الرضا علیه السلام / ترجمه آقا نجفى، ۲جلد، انتشارات علمیه اسلامیه – تهران، چاپ: اول، بى تا.

[۵] . حج(۲۲) آیه ۳۲٫

[۶] . کهف(۱۸) آیه ۲۱٫

[۷] . . «مدارک العروه» جلد ۹ از صفحه ۴۱٫

[۸] . أبی الحسن علی بن الحسین بن علی المسعود، مروج الذهب، ج ۲، ص ۲۸۸؛ الاعلام، ج ۵، ص ۳۱۹٫

[۹] . بحارالانوار، ج ۱۰۰، ص ۲۵۲