موفقیت از راه دین و عبادت

اشاره:

نقش دین در موفقیت انسان چیزی است که برای همگان مطرح است. یعنی  چگونه می‌توان از راه دین و عبادت در زندگی موفق شد؟ موفقت انسان چه ربطی به دین و عبادت دارد؟ در این نوشته به صورت مختصر به پاسخ این سؤال پرداخته شده است.

نکات مقدماتی

قبل از پرداختن به پاسخ سؤال شما مناسب است نکاتی از باب مقدمه بیان کنم:

۱. مراد از موفقیت

این که مراد از موفقیت چیست و چه کسی را می‌توان موفق نامید؟ که در پاسخ این پرسش باید عرض کنم موفق و سعادتمند کسی است که به وظایف دینی، ‌انسانی، اخلاقی خود عمل کند و بتواند رضایت الهی را کسب کند.

۲. چگونگی موفقیت توسط دین

زندگی و حیات انسان منحصر در زندگی دنیا نیست، بلکه علاوه بر دنیا، زندگی آخرت هم وجود دارد که طبق معیار اسلامی زندگی واقعی و همیشگی در آخرت است و زندگی دنیا در مقایسه با آخرت مثل قطره‌ای در برابر اقیانوس بی‌کران می‌باشد، و لذا باید سؤال شود که دین و عبادت چگونه ما را در زندگی دنیا و آخرت موفق و سعادتمند می‌کند.

۳. حکمت عبادات

خداوند متعال، حکیم است و فرد حکیم کاری بیهوده و عبث انجام نمی‌دهد و یقیناً در تکالیفی که مقرر فرموده، اهداف بلندی دارد و این تکالیف فوایدی دارد که نصیب انسان‌ها می‌شود، چون خداوند غنای ذاتی دارد و احتیاجی به هیچ کس و هیچ چیز ندارد، و فایده احکام الهی هم در دنیا نصیب انسان می‌شود و هم در آخرت.

باید توجه داشت که دین فقط در امور عبادی خلاصه نمی‌شود بلکه دین شامل عقاید، احکام و اخلاق است. و فواید ایمان و آثار و خدمات دین را می‌توان به طور کلی به حوزه دنیا و آخرت تقسیم کرد؛ درباره کارکردهای دین در جهان آخرت می‌توان به طور خلاصه آن را رسیدن به مرتبه‌ای از سعادت در جهان آخرت دانست که با توجه به اعمالی که هر فردی در این دنیا انجام می‌دهد کسب می‌شود. و امّا خدمات دین در دنیا را می‌توان به دو حوزه اجتماعی و فردی تقسیم کرد: در حوزه اجتماعی می‌توان به «کنترل افراد جامعه و بهبود روابط اجتماعی» و «تقدیم منافع مهم‌تر دیگران بر منافع شخصی» اشاره نمود. و در حوزه فردی می‌توان از «بهجت و انبساط» و «کاهش ناراحتی‌ها» و «روشن بینی و بصیرت» و «پیروزی بر شدائد زندگی» و… نام برد.

4. فواید دنیوی و اخروی عبادات

اعمال عبادی فواید زیادی دارد که بعضی از آنها مختص زندگی دنیا است و بعضی دیگر مختص دنیا و آخرت مثلاً پرداخت زکات، فایده دنیوی دارد و باعث امنیت جامعه می‌شود، چون اگر در جامعه فقیر زیاد شود، دیگران امنیت نخواهند داشت و برخی از فقرا ممکن است تحت تأثیر فشارهای اقتصادی به رفتارهای جامعه ستیزانه روی آورند.

رابطه تکالیف الهی با نیاز انسان‌ها

با توجّه به این مقدمات باید عرض کنم که تکالیف الهی با توجّه به نیاز انسان به آنها و مصلحت انسان‌ها، وضع شده است. اگر قوانین الهی وجود نداشته باشد، بشریت به فساد و نابودی کشیده می‌شود؛ چون انسان قادر نیست تمام مصالح و مفاسد خود را درک کند و نمی‌داند چه کاری به نفع اوست و چه کاری به ضرر او و لذا خداوند که خالق انسان است و از نیازها و مصالح او به خوبی آگاه است، کارهایی را برای او واجب کرده تا با انجام آن‌ها به سعادت دنیوی و اخروی نایل آید. برای نمونه به یکی از فواید عبادت اشاره می‌کنم.

مثلاً نماز و دعا که در شرع مقدس به آن تأکید زیادی شده است آثار بسیار زیادی دارد از جمله این که باعث آرامش روح و روان انسان می‌گردد. انسان را از نگرانی و اضطراب نجات می‌دهد و دفع اضطراب و نگرانی کاری بسیار مهم و اساسی است، زیرا اگر انسان آرامش و سکون نداشته باشد، هیچ‌کاری را به خوبی نمی‌تواند به ثمر برساند و زندگی او سراسر غم و‌ اندوه و اضطراب خواهد بود و آسایش واقعی ندارد. و لذا قرآن کریم می‌فرماید: «الا بذکر الله تطمئن القلوب؛ [۱]

آگاه باشید که فقط ذکر خدا آرام بخش دلهاست».

امروز دانشمندان غرب و شرق به این مسئله اعتراف دارند که نماز و دعا و ارتباط قلبی با خداوند، درمان بسیاری از بیماری‌ها و نگرانی‌ها می‌باشد

مثلاً: آقای دیل کارنگی، روان‌شناس معروف آمریکایی می‌گوید: هنگامی که کارهای سنگین، قوای ما را از بین می‌برد و‌ اندوه‌ها هر نوع اراده‌ای را از ما سلب می‌کند و بیشتر اوقات که درهای امید به روی ما بسته می‌شود، به سوی خدا روی می‌آوریم، ولی اصلا چرا بگذاریم روح یاس و ناامیدی بر ما چیره شود؟ چرا همه روزه به وسیله خواندن نماز و دعا قوای خود را تجدید نکنیم. [۲]

گاندی می‌گوید: دعا و نماز، زندگیم را نجات داده است، بدون آن باید از مدتها قبل دیوانه شده بودم. من در تجارب زندگی عمومی و خصوصی خود تلخ کامیهای بسیار سخت داشته‌ام که مرا دستخوش ناامیدی می‌ساخت، اگر توانسته‌ام بر این ناامیدی‌ها چیره شوم، به خاطر نمازها و نیایش‌هایم بوده است. [۳]

در روایات اسلامی از نماز به عنوان نور مؤمن یاد شده و می‌فرماید: «الصلوه نور المؤمن؛ [۴] نماز نور مؤمن است.»

چون نماز، جان و روح مؤمن را نورانی و با صفا می‌کند و زنگار گناه را از دل انسان بیرون می‌ریزد و به جای آن آرامش و صفا جایگزین می‌شود و این چنین فردی در زندگی در کمال آسایش است و راحتی در وجود او موج می‌زند.

تأثیر عبادت بر جامعه

از طرف دیگر جامعه‌ای پایدار و بالنده است که در آن فساد و تباهی نباشد و ملتی پیروز است که گرفتار کجی و انحراف نباشد و این نماز است که جامعه و افراد آن را از فساد و نابودی نجات می‌دهد و زندگی دنیوی را پاک و طیب می‌گرداند.

قرآن کریم می‌فرماید: «اقم الصّلوه انّ الصلوه تنهی عن الفحشاء و المنکر؛ [۵]

نماز را به پا دارید که همانا نماز انسان را از بدی و زشتی باز می‌دارد.»

فواید اخروی نماز

امّا فواید اخروی نماز بیش از آن است که شمرده شود و رمز سعادت انسان در جهان آخرت و بهترین وسیله برای نزدیک شدن به خدا، نماز معرفی شده است.

خداوند متعال در سوره معارج آیات ۲۰ تا ۲۹ [۶] رمز سعادت را اقامه نماز و استمرار آن معرفی فرموده است. خلاصه این که اعمال عبادی طوری تنظیم و وضع شده است که هم سعادت دنیوی و هم سعادت اخروی را در پی دارد.

نتیجه عمل به احکام الهی، زندگی و حیات پاک و طیبه را در پی دارد و تمام احکام الهی و عبادی، علت و فلسفه‌ای دارد که نفع آنها متوجه انسان است و لو این که انسان نتوانسته است به حکمت و علت بعضی از آنها پی ببرد. [۷]

نکته

البته باید یادآوری کنیم که موفقیت درعرصه‌های مختلف زندگی نیازمند بهره‌گیری ازتمام توان‌مندی‌ها و امکانات خدادادی و استفاده ازتجارب و دانش بشری است و آموزه‌های دین ما را به جامع‌نگری و وسعت‌نظر دعوت کرده است.

پی نوشت:

۱.رعد/سوره۱۳، آیه۸.

۲.راشدی، حسن، نماز شناسی، ج۲، ص۶۷، انتشارات ستاد اقامه نماز، ۱۳۸۰.

۳.گاندی، مهاتما، همه مردم برادرند، ترجمه: محمود تفضلی، ص۱۰۶. انتشارات امیر کبیر، ۱۳۶۶.

۴.رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) نهج الفصاحه، ج۱، ص۵۵۰، ح۱۸۷۴، پاینده، ابوالقاسم.

۵.عنکبوت/سوره۲۹، آیه۴۵.

۶.معارج/سوره۷۰، آیه۲۰-۲۹.

۷.جوادی آملی، عبدالله، حکمت عبادات، مرکز نشر اسراء، ۱۳۷۸.

منبع: سایت‌اندیشه‌ قم.