مناظره امام علی با معاویه

اشاره:

مناظره امام علی (علیه‌السّلام) با معاویه، در موارد مختلف از جمله، ابراز پشیمانی جنگ با حضرت و از یک نسل، بودن و غیره اتفاق افتاده است.

ابن ابی الحدید گوید: روزی از روزهای صفین که معاویه سخت خویش را در تنگنای جنگ گرفتار دید به عمرو عاص گفت: «من به علی (علیه‌السّلام) نامه‌ای می‌نویسم باشد که به وسیله این نامه، علی را در کار پیکار به تردید‌ اندازم و خود را از این مخمصه نجات دهم.» عمروعاص پوزخندی زد و گفت: «ای معاویه! تو کیستی که بتوانی مردی چون علی را بفریبی؟ بی‌جهت خود را اذیت مکن. علی هرگز فریب تو را نخواهد خورد.» معاویه به حرف عمروعاص گوش نکرد و نامه‌ای برای حضرت نگاشت که خلاص‌اش چنین است: «اگر ما می‌دانستیم، این جنگ چه بر سرمان خواهد آورد، هرگز داخلش نمی‌شدیم و اکنون هر دو پشیمان هستیم. تو می‌دانی که لشگر عرب از هر دو سو (هم بواسطه من و هم بواسطه تو) رو به نابودی است. من و تو، هر دو فرزندان عبدمناف و در نَسَب با هم برابریم. اگر حکومت شام را به من واگذاری، من فرمانت را گردن خواهم نهاد.» [۱]

جواب نامه امام علی به معاویه

هنگامی که حضرت آن نامه را ملاحظه کرد چنین پاسخ داد:

← دفاع از حقانیت

«اما اینکه فرمانروایی شام را از من می‌خواستی، بدان که چیزی را که من دیروز به تو ندادم البته امروز نیز نخواهم داد. دیگر آنکه گفتی جنگ موجب از بین بردن عرب شد و از لشکریان من و تو جز‌ اندکی باقی نمانده است، بدان که هر صاحب حقی که بدست باطل کشته شود زنده جاویدانه و روانه بهشت است و هر باطلی که توسط حق از بین برود، مخلّد در آتش دوزخ است.

← عدم برابری

دیگر آنکه گفتی ما و تو در سپاهیان و جنگ و نابود شدن برابریم، پس بدان که سخت در اشتباهی. زیرا نه تو در شک و تردیدت پایدارتر از من بر یقین می‌باشی و نه شامیان بر دنیا حریص‌تر از عراقیان در امر آخرت می‌باشند. (من و اهل عراق از روی ایمان و یقین و برای پایداری حق می‌جنگیم، اما تو و اهل شام از روی شک و تردید و برای دنیا می‌جنگید).

← از نسل عبدمناف

دیگر این که گفتی ما هر دو فرزندان عبدمنافیم. آری، لکن حرف اینجاست که نه امیّه مانند‌ هاشم و نه ابوسفیان مانند عبدالمطلب و نه مهاجر (یعنی من) مانند اسیر و آزاد‌کرده شده (یعنی تو و پدرت ابوسفیان در فتح مکه) می‌باشد.

‌ای معاویه! کسی که نسبش روشن است مانند کسی که نسبش آلوده و ناپاک است نیست آنکه کمک‌کار حق است با دنبال‌کننده باطل یکسان نیست و مؤمن و منافق یکسان نیستند و چه ناخلف فرزندی است، فرزندی که پیروی کند پدری را که در آتش نگون‌سار است.

← فضیلت نبوت و امامت

حالا از تمام اینها که بگذریم، در دست‌های ماست فضیلت نبوت و پیغمبری و تنها ما هستیم که منتسب به رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) هستیم و بوسیله این منصب هر گردنکشی را خوار و هر ضعیف مسلمانی را سر بلند ساختیم. این را هم بدان که در آن هنگام که خداوند عرب را گروه گروه به دینش در آورد و این امّت خواه ناخواه دین اسلام را پذیرفتند، شما بنی امیّه از جمله کسانی بودید که دخولتان در اسلام بیرون از این دو راه نبود: یا از روی دنیاپرستی تا با تظاهر به اسلام به قدرت برسید و یا از ترس شمشیر اسلامیان.»

ریشخند عمرو عاص بر معاویه

گویند که چون این پاسخ دندان شکن به معاویه رسید، تا چند روزی آن را از عمروعاص پنهان می‌داشت تا اینکه بالاخره عمروعاص از جریان مطلع شد و معاویه را به ریشخند گرفت.

معاویه گفت: «تو خجالت نمی‌کشی که مرا بواسطه این کارم سرزنش و مسخره می‌کنی در حالیکه از ترس علی بن ابیطالب عورت خود را نمایان ساختی؟!»

عمروعاص لبخندی زد و گفت: «بزرگواری و عظمت علی چیزی است که تو خود آن را بهتر از من می‌دانی. اما در مورد رسوائی من باید بدانی که در جنگ با علی، رسوا شدن رسوائی نیست.»

پی نوشت:

۱.  ابن ابی الحدید معتزلی، عبدالحمید، شرح نهج‌البلاغه، ج۱۷، ص۲۵۱.

منبع:

سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «مناظره امام علی با معاویه»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۰۸/۱۵.