مناظره امام رضا(علیه السلام)

روزی مأمون به امام رضا(علیه السلام) گفت: برای من یکی از بزرگ‌ترین فضایل امیرمؤمنان(علیه السلام) را که مورد تصریح قرآن است، بیان نمایید. امام فرمود: فضیلتی که در مباهله رخ داد و خداوند درباره آن چنین فرمود:

(فَمَنْ حَاجّکَ فیهِ مِنْ بَعْدِ ما جاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَکُمْ وَ نِساءَنا وَ نِساءَکُمْ وَ أَنْفُسَنا وَ أَنْفُسَکُمْ ثُمّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللّهِ عَلَى الْکاذِبینَ).۱

رسول خدا(صلی الله علیه و آله)، امام حسن و امام حسین(علیه السلام) را به عنوان دو فرزند خود، فاطمه(س) را به عنوان «نساء» خود و امیرمؤمنان(علیه السلام) را به عنوان «نفس» خویش (طبق حکم خداوند در آیه) دعوت کرد. وقتی اثبات شد که هیچ کس در بین آفریده‌های خداوند برتر و والاتر از رسول خدا نیست، معلوم می‌شود هیچ‌کس از نفس رسول خدا نیز برتر نمی‌باشد.

مأمون به امام رضا(علیه السلام) گفت: خداوند لفظ «أبناء» را به شکل جمع به کار برده؛ در حالی که رسول خدا، فقط دو پسر خود را فراخواند؟ مگر لفظ «نساء» را خداوند به شکل جمع نیاورده؛ در حالی که رسول خدا، فقط دختر خود را فراخواند؟ پس چرا روا نباشد که رسول خدا نفس خود را فراخواند و مراد از «أنفسنا» فقط خودش باشد نه غیر از ایشان؟ بنابراین چه فضیلتی برای امیرمؤمنان(علیه السلام) اثبات می‌گردد؟!

امام رضا(علیه السلام) فرمود: آنچه درباره امیرمؤمنان برداشت کردی، غلط است؛ زیرا عرفاً همیشه شخص دعوت‌کننده، غیر خود را دعوت می‌کند، چنان که شخص فرمان‌دهنده نیز همواره به غیر از خود فرمان می‌دهد، نه به خودش؛ بنابراین امر کردن به نفس خود به شکل حقیقی و صحیح امکان‌پذیر نیست. پس چون پیامبر خدا در داستان مباهله هیچ کس را فرانخواند، مگر امیرمؤمنان(علیه السلام) را، اثبات می‌گردد که در واقع علی(علیه السلام) همان «نفس» پیامبر(صلی الله علیه و آله) است که خداوند در قرآن، قصد کرده است. اینجا بود که مأمون از ادامه سؤال درماند و ساکت شد.۲

پی نوشت:

۱. آل عمران/۶۱.

۲. بحارالانوار، ج۱۰، ص۳۵۰ و ۳۵۱.