متمهدیان و مدعیان دروغین مهدویت پیش از غیبت و بعد از غیبت

اشاره

امام مهدی(عج‌الله فرجه) از سلاله پاک رسول گرامی آخرین امام اهل یبیت است که روزی ظهور نموده و جهان را از عدل  لبریز خواهد کرد. متأسفانه از این اندیشه اسلامی سوء استفاده هایی نیز شده است. برخی از پیروان فرق اسلامی برای سوء استفاده به دروغ کسانی را به عنوان «مهدی موعود» معرفی نموده اند. برخی هم به جهت اغراض سیاسی به دروغ خود را «مهدی موعود» خوانده اند که از دسته اول به نام «متمهدیان» و از گروه دوم به عنوان «مدّعیان دروغین مهدویت» یاد می‌شود که ما در دو بخش مستقل نمونه هایی از هر دو گروه را بیان می‌کنیم:

۱. متمهدیان

الف) سبائیه: پیدایش این فرقه، بعد از شهادت حضرت علی (علیه‌السلام) سال ۴۰ هجری ـ قمری، می‌باشد. اینها اولین دسته ای هستند که در اسلام معتقد به غیبت علی (علیه‌السلام) و بازگشت او شدند و ادعا کردند که ایشان نمرده و تا آخر الزمان زنده و باقی است و خروج خواهد کرد و زمین را از عدل پر خواهد کرد.

ب) کیسانیه: این فرقه, می‌پنداشتند که محمد بن حنفیه بعد از حسین بن علی (علیه‌السلام) امام و مهدی موعود است. و در کوه رضوا به سر می‌برد. و از آن جا ظهور و قیام خواهد کرد. امّا خود محمد حنفیه در این باره هیچگونه ادعایی نداشته است.(۱)

ج) یزیدیه: این گروه بر این عقیده بودند که یزید به آسمان صعود نموده و بعداً بر می‌گردد و دنیا را بر از عدل و داد می‌کند.

د) هاشمیه: این گروه پیروان ابوهاشم عبدالله بن محمد بن حنفیه هستند، این ها اعتقاد داشتند که محمد مرده است، امّا پسرش امام است و بعد از او ابوهاشم مهدی است.

ه) باقریه: این فرقه معتقد بودند که امام باقر (علیه‌السلام) (شهادت ۱۱۴ هجری.) زنده است و مهدی موعود واقعی ایشان می‌باشند. و ظهور خواهد کرد.

و) زیدیه: زمانی که زید بن علی بن حسین (علیه‌السلام) قیام خود را علیه امویان آغاز کرد، این گروه گفتند) چون او از نسل حسین (علیه‌السلام) است و قیام به شمشیر علیه ظالمان کرده، پس او مهدی موعود می‌باشد.(۲) امّا خود زید اعتقاد راسخ و صحیح به امامت داشت.

ز) ناووسیه: این فرقه معتقد به مهدویت امام صادق (شهادت ۱۴۸ هجری) شدند. یعنی معتقدند که او زنده و غایب است.(۳)

س) اسماعیلیه: اسماعیلیه عقیده دارند که اسماعیل فرزند امام صادق (علیه‌السلام) فوت نکرده . بلکه از باب تقیه نسبت مرگ به وی داده شده است. او رجعت خواهد کرد و جهان را پر از عدل و داد خواهد ساخت. و او مهدی منتظر است.

۲. مدعیان دروغین مهدویت

از آنجا که حضرت مهدی «عج» شخصیتی فوق العاده است که همه چشم انتظار اویند از زمان رسول گرامی اسلام ـ صلّی علیه و آله ـ و ائمه اطهار ـ علیهم السّلام ـ درباره شخصیت بی نظیر مهدی قائم(عج‌الله فرجه) و عظمت رسالتی که بر عهده دارد بسیار سخن گفته اند. که برخی به هوای ریاست و طمع ورزی، از طریق ـ سوء استفاده از احادیث مربوط به امامت مهدی موعود(عج‌الله فرجه) و تحریف آنها، و فریب افراد ساده لوح، مدعی مهدویت و مقام امامت آن حضرت شدند. برخی از این مدعیان که غالباً بعد از غیبت صغرا بوده اند عبارتند از:

۱. عبیدیان. «عبیدالله بن محمد فاطمی» (۲۵۹-۳۲۲ هجری) ملقب به «مهدی» اولین کسی بود که در زمان غیبت صغرا، ادعای مهدویت نموده است. او نخست در شام زندگی می‌کرد. و از آن جا عدّه ای را به «مغرب» فرستاد تا از او تبلیغ نمایند. و به مهدی موعود بشارت بدهند.(۴)

۲. حاکم بامرالله. او از خلفای عبیدیان مصر، در سال (۳۸۶ هجری) به خلافت رسید. «حاکم» در آغاز ادعای «مهدویت» نموده و سپس ادعای «الوهیت» کرد. پیروانش ادعا کردند که او نمرده، بلکه به آسمان عروج کرده است.(۵)

۳. محمد بن قومرت. محمد (۴۸۵-۵۲۴ هجری) در آغاز مردم را به ظهور «مهدی» بشارت می‌داد. لکن در سال (۵۲۲ هجری) ادعا کرد که «مهدی موعود» خود او است.(۶)

۴. تهامی. او کسی است که در منطقه «تهامیه یمن» در سال (۱۱۵۹ میلادی )، ادعای مهدویت نمود و گروهی به او گرویدند. سر انجام «توران شاه» حاکم و «صلاح الدین ایوبی» کارگزار او را شکست داد.(۷)

۵. بابا اسحاق. «بابا اسحاق، محمد قرمانی» از پادشاهان عثمانی، در سال (۶۳۷ هجری، ۱۲۳۹ میلادی) در «اناطولی»، ادعای «مهدویت» نمود و گروه زیادی از مردم را قتل عام کرد.(۸)

۶. عبا الریفی. «ریف» از بلاد مغرب است، و عبا در بین سالهای (۶۹۰ ـ ۷۰۰ هجری) در آن منطقه ادعای «مهدویت» نمود و فتنه عظیمی برپا کرد.(۹)

۷. ملاعرشی کاشانی. «ملاعرشی کاشانی» (۸۵۰ هجری ـ قمری) در «اصفهان» ادعای مهدویت نمود و بعد ادعای «نبوّت» کرد و در سال (۸۸۰ هجری) کشته شد. جسد او را پس از کشته شدن سوزاندند.(۱۰)

۸. شیخ عبدالقدیر بخارائی. در سال (۹۰۰ هجری ۱۴۹۴ میلادی) در «بخارا» «شیخ عبدالقدیر بخارائی» ادعای «مهدویت» نمود و امیر «بخارا» او را به قتل رساند.(۱۱)

۹. میرزای بلخی. یکی از علما «بلخ» معروف به «میرزای بلخی» در سال (۸۹۰ هجری ادعای «مهدویت» کرد و بعد کشته شد.(۱۲)

۱۰. محمد جونپور هندی. او در سال (۸۴۷ هجری) متولد شد، در سال (۹۱۰ هجری) ادعای «مهدویت» نمود و در سال (۹۱۰ هجری) یعنی در همان سال ادعا مرد.(۱۳)

آنچه اشاره گردید، نمونه ای بود از «متهمدیان و مدعیان مهدویت» در طول تاریخ قبل از غیبت صغرا و بعد از آن، هم چنین در غیبت کبرا، بود که یا خود ادعای ـ «مهدویت» کرده بودند و یا اینکه گروهی و یا فرقه در اثر جهل و نادانی و عدم شناخت امام و حجت الهی، او را به عنوان «مهدی» معرفی کرده و از آن پیروی می‌کردند. امّا بسیاری از کسانی که نسبت مهدویت به آنان داده شده بود، از این گونه اتهامات پاک بوده و هیچ گونه اعتقادی به آن نداشتند. اما تعدادی از این افراد این ادعا در مورد خود را پذیرفتند و به مهدویت خود معتقد شدند.

پی نوشت:

1. جعفری، سید حسن محمد، تشیع در مسیر تاریخ، محمد تقی آیت الهی، نشر فرهنگ اسلامی، ص۳۰۵.
2. سید محمد کاظم، قزوینی، امام مهدی از ولادت تا ظهور، ترجمه سید محمد حسینی، قم، ص۵۶۸.
3. شیخ طوسی، غیبت، ص۱۹۲.
4. حسن ابراهیم حسن، تاریخ سیاسی اسلام، دارالکتب الاسلامیه، ج۳، ص۱۴۹.
5. مبلغی، تاریخ ادیان و مذاهب، قم، انتشارات اسماعیلیان، ج۳، ص۱۱۱۴.
6. دهخدا، علی اکبر، لغت نامه، چاپ دانشگاه تهران، ص۱۹۳۷.
7. شریف القرشی، حیات امام مهدی، مکتب الاعلام الاسلامی، ص۱۴۴.
8. تاریخ ادیان و مذاهب، ج۳، ص۱۱۱۸.
9. همان، ص۱۱۱۵.
10. همان، ص۱۱۲۱.
11. همان.
12. همان.
13. همان، ص۱۱۱۶.

منبع) نرم افزار پاسخ ۲ مرکز مطالعات حوزه.