قیامت در دین زرتشت

اشاره:

دین زرتشت اگر خود آسمانی و الهی نباشد لا اقل ریشه در دین آسمانی دارد. به دلیل اینکه آیین زرتشت صورت انحراف یافته‌ی آیین مجوس است و مجوس آنگونه که در قرآن و روایات آمده است دارای کتاب آسمانی بوده است. لذا برخی از آموزه هایی که در آیین زرتشت مشاهده می شود با آموزه های ادیان آسمانی شباهت دارند. یکی از این آموزه ها اعتقاد به قیامت و بهشت و دوزخ است که در متون مقدس دین زرتشت منعکس گردیده اند.

در گاتها که منسوب به خود زرتشت است به مسئله قیامت و پاداش و کیفر انسانها در بهشت و دوزخ پرداخته شده است. اکثر محققان بهشت و دوزخ گاتاها را روحانی و درونی توجیه کرده اند. برخی معتقدند که علاوه بر پاداش روحی و درونی در پیام زرتشت به حیات پس از مرگ و روز حسابرسی نیز اشاره شده و دیگر ادیان روز رستاخیز را از زرتشت اقتباس کرده اند.

در گاتها(گاهان) نامهایی از قبیل گرودمانه که مرکب از «گر» به معنای سرود و «دمان» یا «مان» به معنای خانه است و در مجموع به معنای خانه‌ی نغمه و سرود است و نیز اصطلاح «من گثیر» که به معنای «بالا ترین سرای» ترجمه شده و بعضی هم آن را به معنای «خانه سرود»گرفته اند و «ونگهئوش دمانه و هوشی تئیش» که به معنای سرای آرامش و سرور و سرای پاک منشی می باشد؛ اسمهایی هستند که برای بهشت از آنها استفاده شده است. و کلمات «دروج دمانه» که به معنای سرای دروغ و دوزخ و «اچیشته دمانه منتگهو» یعنی سرای بدترین منش و «اچیشتم مینو» به معنای بدترین منش و حالت روحی و عذاب وجدان نامهایی هستند که برای جهنم استعمال شده اند.[۱]

در بندهای مختلفی از گاتها مطالبی بیان شده است که از کیفر و پاداش سخن می گویند. این مطالب غالبا دلالت بر بهشت و جهنم روحانی و درونی دارند نه بر بهشت و جهنم خارجی و در گاتها و سایر آموزه های اوستا چیزی که بر بهشت و جهنم خارجی دلالت داشته باشد به چشم نمی خورد.

 مثلا در یکی از بندها می گوید: آنگاه که آن دو مینو به هم رسیدند، نخست«زندگی»و «نازندگی» را بنیاد نهادند و چنین باشد به پایان هستی: «بهترین منش» پیروان «اشه(راستی)» را و «بدترین زندگی»، هواداران«دروج(دروغ)» را خواهد بود.[۲]

این بند بهترین نمونه نظر زرتشت است در باره پاداش و کیفر راستی و زشتی، درستی و نادرستی. در این سرود که اصولا آغاز پیدایش شر و خیر نیک توجیه می شود و در آن پاداش نیکو کاران و مجازات بدکاران تعیین می گردد، به وضوح مشخص می شود که سخن از بهشت و جهنم درونی است و نه تنها منبع و منشأ خیر و شر در اندیشه و منش ماست بلکه پاداش و کیفر آن هم در ضمیر و خاطر و فکر ماست. یعنی نیک اندیش خاطر آرام و ضمیری روشن خواهد داشت که بهشت اوست و کژ اندیش به فکر و اندیشه تیره و نا آرام دچار می شود که جهنم درون اوست.[۳]

  بندهای دیگر گاتها (گاهان) زرتشت نیز بر بهشت و جهنم درونی دلالت دارند.

البته برخی ها از سروده های زرتشت حیات پس از مرگ را نتیجه می گیرند یعنی می گویند که زرتشت معتقد به جهنم و بهشت خارجی بوده است مثلا اسن سرود که می گوید:

زیان و رنج دیرپا برای پیروان دروغ و سود بی پایان برای پیروان راستی است.[۴] اما برخی از محققین این مطلب را نمی پذیرد و می گوید زرتشت در بندهای دیگر از سروده‌هایش بیان کرده که این سود و زیان در سرای اندیشه و روح انسان است.[۵]

پی نوشت:

[۱] . آشتیانی ، جلال الدین، زرتشت مزدیسنا و حکومت،ص ۲۳۶و ۲۳۷.

[۲] . اوستا، ج۱ص۱۴-۱۵، تهران، انتشارات مروارید، دوازدهم، ۱۳۸۷،(بند۴/۳۰).

[۳] زرتشت مزدیسنا و حکومت، ص۲۳۸.

[۴] . اوستا، ص۱۶، (بند۱۱/۳۰)

[۵] .زرتشت مزدیسنا و حکومت، ص۲۳۹.