ترس از بچه دار شدن، یکی از چالش های آسیب زا بین برخی زوجهاست که می تواند علاوه بر تهدید پایداری پیوند زوجین و استحکام خانواده، از نگاه کلان و در دراز مدت نیز، به ساختار جمعیتی کشور آسیب بزند. در ادامه ضمن بررسی روانشناسانه علل ترس از بچه دار شدن بین برخی زوج ها، از نظر جامعه شناسی نیز به پیامدهای منفی این پدیده می پردازیم.
ترس از بچه دار شدن در بین زوج ها
تاکنون با زوج های بسیاری مواجه شدید که هنوز به میل خود، بچه دار نشده و تصمیمی برای آن نگرفته اند و یا ترس از بچه دار شدن داشته و آنقدر روی این حس پافشاری می کنند که ترجیح می دهند راجع به آن صحبت نکنند. اغلب این عده از تجربه شیرین پدر و مادر شدن غافلند.
عاطفه به فرزند و ایجاد حس مسئولیت در والدین و دلایل بسیار دیگر، همه عواملی هستند که باعث شده بشر از آغاز تا امروز برای تولد و ادامه نسل، احترامی ویژه قائل باشد. بیشتر موارد نگرانی و ترس از بچه دار شدن، بیهوده اند و اغلب مشکلات، به راحتی حل می شوند. در ادامه، برخی دلایل ترس از بچه دار شدن را از نگاه کارشناسان مرور می کنیم.
علل فرزندگریزی و ترس از بچه دار شدن
این روزها در مراکز مشاوره، شاهد مراجعه زوج هایی هستیم که یکی از آنها حاضر به بچه دار شدن نیست. جالب اینکه قبلاً این خواسته، بیشتر از طرف آقایان مطرح می شد اما امروزه، خانم هایی نیز هستند که تمایلی به بچه دار شدن ندارند. حتی برخی شرط ازدواجشان را فرزند‌دار نشدن قرار می دهند.
خیلی ها معتقدند شرایط زندگی کنونی پیچیده و سخت تر شده است اما به نظر میرسد اینگونه نیست و زندگی سخت تر نشده چون امروزه امکانات و رفاه بیشتر است اما پیچیده تر شده، به این معنا که زندگی خانوادگی، از حالت سنتی و ساده خود فاصله گرفته و پیش به سوی مدرنیته و پیچیدگی های ناشی از آن در حرکت است. بنابراین لزوماً برای استحکام و رضایتمندی در زندگی مشترک، باید مهارت هایی داشته باشیم و آنها را بکار بگیریم.
پدیده به تعویق انداختن فرزندآوری و همچنین نداشتن تمایل به داشتن فرزند یا ترس از بچه دار شدن، به تازگی در جامعه ما شیوع پیدا کرده و احتمال اینکه آسیب جدی به بدنه خانواده و سیستم جامعه وارد کند، وجود دارد.
تغییر در ساختار خانواده
یکی از علل شیوع پدیده فرزندگریزی با ترس از بچه دار شدن را می توان در تغییر ساختار خانواده های امروزی یافت. در گذشته، خانواده ها شکل گسترده ای داشتند؛ یعنی عروس ها و دامادها در کنار بزرگترها زندگی می کردند ولی این حالت از زندگی، به دلیل شرایط کنونی غیرممکن شده و زندگی ها به شکل هسته ای درآمده، یعنی زن و شوهر به دور از خانواده هایشان زندگی می کنند. در نتیجه امکان یاد گرفتن مهارت های زندگی مشترک از بزرگترها و مَجال حل مسالمت آمیز اختلافاتشان به وسیله آنها را از دست داده اند.
البته در کنار از دست دادن این مزایا، از عوارض آن، که گاهی کاهش رضایتمندی از زندگی زناشویی را به دنبال داشت نیز به دورند. موضوع قابل تأمل دیگر در شیوه سنتی، مشخص بودن نقش ها و وظایف همسران بود اما در زندگی های امروزی، نقش ها و وظایف تغییر یافته و همین امر باعث استرس زوج و ترس از بچه دار شدن در آنها می شود. استرسی که باعث شده زن و شوهر تصمیم بگیرند فرزندآوری را به تأخیر بیندازند که به هیچ وجه در شیوه سنتی پسندیده نبود.
اولویت رضایتمندی از زندگی
دو موضوع مهم در یک زندگی مشترک، دوام و رضایتمندی است که بسیار اهمیت دارند. قبلاً دوام زندگی مشترک، اولویت داشت و شعار «بساز و بسوز» ترویج می شد؛ اما امروزه با توجه به اینکه آگاهی های عمومی افزایش یافته، به کیفیت زندگی مشترک و رضایتمندی از آن بیشتر بها داده می شود و به نوعی در اولویت قرار گرفته است. شاهد این مدعا هم افزایش سرسام آور آمار طلاق است.
این رویکرد زمانی آسیب گونه می شود که به شکل افراطی به آن نگریسته شود بطوری که زوج ها با پیشگیری از فرزند‌دار شدن، بخواهند سطح رضایتمندیشان بالا نگه داشته شود. این تفکر و ترس از بچه دار شدن، از نوعی فوبیا (ترس بیمارگونه و مبالغه آمیز) نشأت می گیرد که گاهی ناشی از اختلالات روانی و نداشتن مهارت های لازم در فرزندپروری و اعتماد به نفس پایین است.
چشم و همچشمی، مانع فرزند‌دار شدن
در جامعه کنونی، متأسفانه گاهی چشم و همچشمی ها نیز باعث می شود افراد دچار ترس از بچه دار شدن شوند؛ مثلاً چون فکر می کنند فلان زوج فرزندی ندارند و زندگیشان (در ظاهر!) خوبست، پس آنها هم بهتر است فرزندی نداشته باشند و این چرخه معیوب ادامه پیدا می کند.
علاوه بر اینها، سیستم آموزش و پرورش هم متأسفانه تمهیدی جدی و کارآمد برای آموختن مهارت های زندگی فردی و زوجی به دانش آموزان و دانشجویان نیندیشیده تا در آینده بتوانند تعامل مثبتی با زندگی و شرایط آن برقرار کنند در حالی که نیاموختن مهارت های لازم در شرایط پیچیده زندگی کنونی، باعث می شود افراد جامعه یا بر اساس آزمون و خطا پیش بروند یا با نادیده گرفتن اخلاقیات و ارزش های انسانی، برای رسیدن به خواسته هایشان گام بردارند.
هر دو روش، باعث می شود سطح ناکامی ها و تعارضات درونی بیشتر شود و کار به اختلالات روانی، مشکل در فرزندپروری و حتی فرزند آوری و در نهایت، سست شدن پایه های زندگی مشترک بکشد. خیلی مهم است بدانیم که نداشتن مهارت برای انتخاب همسر، زندگی زناشویی و فرزندآوری و فرزندپروری، باعث می شود نگرانی و ترسهایی (از جمله ترس از بچه دار شدن) در افراد به وجود بیاید که قبلاً در زندگی ها کمتر معنا داشته اند.
نداشتن امنیت اقتصادی و امنیت شغلی
برخی از زوج های امروزی، از نداشتن امنیت اقتصادی و اینکه فردای خود و فرزندشان چه خواهد بود، نگران هستند و ترس از بچه دار شدن دارند. نبود ثبات اقتصادی خیلی وقت ها باعث می شود زوج بترسند، اوضاع نابسامانی پیدا کنند و نتوانند از عهده آن برآیند و فکر کنند در اینصورت اگر پای بچه ای در میان باشد، وضعیت سخت تر و بغرنج تر خواهد شد.
نداشتن ثبات و امنیت شغلی هم می تواند در افراد، دغدغه های ذهنی ایجاد نموده و زندگیشان را دچار فراز و نشیب هایی کند و آنان دچار ترس از بچه دار شدن شوند و چنین بیندیشند که برای فرزندآوری، ابتدا باید از این فراز و نشیب ها رها شوند تا در آینده فرزندشان دچار مشکل نشود.
نبود سیستم جامع و هماهنگ حمایت از نظام خانواده
این کمبود، یک نقص است و ای کاش روزی در دولت، وزارتخانه ای به نام «وزارتخانه خانواده» داشته باشیم. درست است که در حال حاضر، وزارت ورزش و جوانان داریم که به ظاهر، گوشه ای از کار را بر عهده گرفته است؛ اما این وزارتخانه، بیشتر به عرصه ورزش توجه دارد و عملکرد آن در عرصه خانواده و جوانان، کمرنگ است.
اگر وزارت خانواده وجود داشته باشد، می تواند سیستم جامع و هماهنگی را برای حمایت از نظام خانواده طرح ریزی کند تا از نگرانی ها، آسیب ها و درصد طلاق ها کاسته شود. در شرایط کنونی جامعه ما، یکی از مشکلات، ناهماهنگی و نامتناسب بودن سیستم آموزش و پرورش با شرایط روز است. در نظر بگیرید مادر شاغلی را که ترس از بچه دار شدن دارد و مدام این دغدغه فکری در ذهنش جولان می دهد که اگر فرزندی بیاورم و صبح تا ظهر یا عصر سرکار باشم، چه کنم؟ سیستم آموزش و پرورش هم نهایتاً تا ظهر فرزند او را نگه می دارد. بقیه روز چه باید بکند؟
سیستم آموزش و پرورش باید با شرایط کنونی جامعه، هماهنگ و منطبق باشد. از طرفی، بالا بودن هزینه تحصیل و آموزش هم مزید بر علت شده. هر چند که ادعای رایگان بودن تحصیل وجود دارد اما والدین مجبورند هزینه های گزافی را به بهانه های مختلف مثلاً برای مکمل های درسی فرزندشان بپردازند و مشکل تأمین این هزینه ها، زوج ها را دچار ترس از بچه دار شدن نموده و از فرزندآوری منصرف می کند.
قوانین نامناسب برای فرزندآوری خانم های شاغل
امروزه باید پذیرفت که خانم های زیادی شاغل هستند و درآمد آنها برای خانواده های زیادی لازم است ولی قوانین وضع شده برای مادران شاغل و خصوصاً آنهایی که تازه فرزند‌دار شده اند، برای سیستم خانواده و زندگی مشترک بسیار نامناسب و آسیب زاست و مسئولان امر باید به این نکته قابل تأمل توجه ویژه ای داشته باشند.
بر اساس نتایج تحقیقات قابل استناد، طبق روال معمولی رشد کودک، برای پرهیز از ایجاد دلبستگی ناایمن و دیگر اختلالات روانی و رشد سالم، به حضور مستمر مادر در کنار کودک تا ۲ سالگی نیاز است؛ اما متأسفانه قوانین ما با این پیش شرط فرزندآوری مغایرت دارند و همین امر باعث ترس از بچه دار شدن همسران، مخصوصاً خانم ها شده بطوری که ممکن است تصمیم بگیرند هرگز فرزندی نداشته باشند.
در واقع آنها صورت مسئله را پاک می کنند؛ زیرا حل مسئله در توان آنها نیست. از این رو، بازنگری در قوانین مربوط به خانواده بر اساس مبانی علمی، ضروری به نظر میرسد.
نداشتن محلی مناسب برای سکونت و تربیت فرزند نیز دغدغه ای دیگر برای زوج است. در کنار مسئله تأمین مسکن، موضوع سیستم شهرسازی امروزه ایران، خصوصاً در کلان شهرها که در آنها فضاهای کافی برای تفریح و سرگرمی فرزندان در حد لازم وجود ندارد، یکی دیگر از منشأهای نگرانی و ترس از بچه دار شدن می تواند باشد.
برخی والدین به زوج های جوان توصیه می کنند که «صبر کنید و طعم زندگی دو نفره را در کنار هم بچشید و بعد برای بچه دار شدن اقدام کنید» و عملا با این توصیه خود، آنان را به ترس از بچه دار شدن سوق می دهند؛ اما امروزه این توصیه با بالا رفتن سن ازدواج (میانگین سن ازدواج در آقایان به ۳۴ سال و در خانم ها به ۲۷ سال رسیده)، چندان مطلوب نیست؛ چون سالهای بعد، تصمیم گیری برای این کار سخت تر می شود و آنها را در تردید می اندازد و مدام این کار به تعویق می افتد.
گاهی هم برادران و خواهران و دوستان متأهلی که فرزند دارند، به زوج جوان، از سختی بچه دار شدن، شرایط بغرنج و مشکلات زیادی که با کودک یا نوجوانشان دارند می گویند که این امر، سبب ایجاد نگرانی و ترس از بچه دار شدن در آنها می شود؛ این در حالی است که هر زندگی مشترکی، منحصر به خودش است و زوج باید به جای توجه به این توصیه ها، موضوع را عالمانه نزد مشاور خانواده بررسی کنند.
نداشتن مهارت فرزندپروری
گاهی زوج به گذشته و شیوه تربیتی والدینشان و آسیب هایی که به دلیل ناآگاهی آنها از شیوه فرزندپروری دیده اند، فکر می کنند و ترس از بچه دار شدن در آنها شکل می گیرد آنان نمی خواهند این اتفاق برای فرزندانشان تکرار شود، لذا ترجیح می دهند هرگز فرزندی نداشته باشند. معمولاً این افراد الگوی خاصی از افراد موفق در این زمینه نداشته اند و به همین دلیل، ترس از بچه دار شدن داشته و به خود اعتماد لازم در تربیت و پروراندن صحیح فرزند ندارند در حالی که علم تا آنجا پیشرفت کرده که بتوانند با مراجعه به مشاور خانواده مهارت های لازم برای فرزندپروری صحیح را آموزش ببینند و آنها را در خود پرورش دهند.
بالا بودن سطح تعارض ها و اختلاف های زناشویی
آمارها نشان می دهد ۵۵ درصد طلاق ها، در ۶ سال اول زندگی مشترک اتفاق می افتد. سال اول، بیشترین میزان طلاق را به خود اختصاص می دهد (۱۴٫۲ درصد)، سال دوم ۱۲ درصد، سال سوم ۹٫۲ درصد، سال چهارم ۷٫۴ درصد، سال پنجم ۶٫۵ درصد و سال ششم ۵٫۷ درصد و پس از آن، تقریباً زندگی مشترک به یک وضعیت ثبات میرسد و عموماً تغییرات و ناپایداری در آن مشاهده نمی شود.
این آمارها حاکی از آن است که اختلاف ها و تعارضاتی که در زندگی مشترک در سالهای اولیه زندگی بروز می کند، کار را به جایی میرساند که زوج نتوانند به نقطه آرامش و ثباتی برسند که بتوانند تصمیم بگیرند فرزندی داشته باشند.
یکی از دلایلی که آمار طلاق در سال اول زندگی به ۱۴٫۲ درصد می رسد، این است که زن و مرد، مهارت های لازم برای زندگی مشترک را بلد نیستند و نمی دانند چطور باید آنچه آموخته اند، به کار گیرند؛ بنابراین با وجود هزینه های بسیار زیاد مادی و روانی، کارشان به طلاق می کشد.
چنین شرایطی بی شک زهرچشمی از زوج های جوان امروزی گرفته که باعث شده تا مدتها، ترس از بچه دار شدن داشته و فرزندآوری را به تعویق بیندازند یا عطای آن را به لقایش ببخشند! از نظر مشاوران خانواده، با آموزش دیدن مهارت های انتخاب صحیح همسر و مهارت های زندگی مشترک، رسیدن به قله ثبات و رضایتمندی زندگی زناشویی، آسان و پایدار می شود.
علاوه بر این، بعد از فرزند‌دار شدن کار به طلاق بکشد نیز ترس از بچه دار شدن زوج ها را افزایش می دهد. در جامعه، برای بچه های طلاق برچسب های ناگواری وجود دارد و حتی بارها دیده ایم برخی والدین از اینکه فرزندشان با فرزند طلاق معاشرت داشته باشد، واهمه دارند. متأسفانه سیستم دولتی هم اقدام های لازم را برای شکستن این تابو انجام نداده است.
نگرش زوجین به موضوع امنیت روانی
همه این نگرانی ها زوج را به این نتیجه می رساند که آرامش درونی و امنیت روانیشان ممکن است با بچه دار شدن به خطر بیفتد. البته اگر بخواهیم واقع بینانه به قضیه نگاه کنیم، می بینیم بسیاری از این نگرانی ها (در حد واقع بینانه آنها) به حقند و باید مسئولان امر، تدابیری (مانند تشکیل وزارتخانه خانواده) برای رفع آنها بیندیشند؛ اما نگرانی های افراط گونه را باید به کمک متخصص مشاور خانواده حل کرد.
برخی از اختلالها و این واقعیت مهم را هم نباید نادیده گرفت که بچه دار نشدن برخی از افراد که دچار نوع های خاصی از اختلالات روانی هستند، به نفع آنها و جامعه است که تشخیص آن بر عهده متخصصان مربوط (کمیسیون روانشناس بالینی و روانپزشک) است.
با وجود همه محاسن داشتن فرزند، آوردن بچه لزوماً به رفع مشکلات و اختلافات زناشویی کمک نخواهد کرد و این توصیه قدیمی و ناکارآمد را فراموش کنید که: «اگر بچه ای به دنیا بیاورید، همه اختلافهایتان حل می شود!» این سفارش، به هیچ وجه علمی نیست و تا زندگی به یک ثبات واقع بینانه (نه کمال طلبی) نرسیده، اقدام به فرزندآوری می تواند آسیب زا باشد و حتی مشکلات عدیده ای به وجود آورد. تشخیص رسیدن به این ثبات، بر عهده مشاور خانواده است.
فراگیر شدن عدم تمایل به فرزندآوری
یکی از مسائلی که دنیای امروز با آن دست و پنجه نرم می کند، کاهش تمایل به فرزندآوری تقریباً در سراسر جهان است. بطور کلی، از زمانی که زندگی شهرنشینی و مهاجرت به شهرهای بزرگ گسترش یافت، شیوه زندگی مردم هم تغییر کرد و تمایل به فرزندآوری هم کمتر شد.
برخلاف باور بسیاری از مردم که گمان می کنند مشکلات اقتصادی و اجتماعی، مهمترین عامل کاهش میزان رشد جمعیت در کشور است، عوامل مهمتری مانند افزایش سطح سواد زوج ها (مخصوصاً خانم ها) و اشتغال خانم ها، در کاهش نرخ فرزندآوری، سهم بزرگتری نسبت به مشکلات اقتصادی داشته اند.
گواه این مسئله هم آنکه اگر نگاهی به اطرافمان بیندازیم، خانواده های بسیار متمول و شهرنشینی را می بینیم که یک یا دو فرزند دارند و در مقابل، خانواده هایی با درآمد پایین تر یا خانواده های روستایی با بیش از ۲ یا ۳ فرزند. تفاوتی که در این میان برای افزایش و کاهش تمایل به فرزندآوری وجود دارد، اختلاف سطح تحصیلات و شاغل بودن یا نبودن مادران است.
این روزها نرخ رشد جمعیت در بسیاری از کشورهای صنعتی و پیشرفته جهان، به زیر یک، صفر و حتی منفی رسیده است و در مقابل، میزان رشد جمعیت در کشورهای در حال توسعه، همچنان بالاست. این مسئله هم می تواند نشان دهنده آن باشد که پیشرفت های تحصیلی، شغلی و گسترش شهرنشینی، باعث ایجاد فرهنگ و تغییراتی در الگوی فرزندآوری زوج ها شده است.
در کشور ما هم رفته رفته با افزایش مهاجرت از روستاها به شهرها، بالا رفتن سطح سواد زنان و اشتغال خانم ها بیرون از منزل، نرخ رشد جمعیت با کاهش چشمگیری مواجه شد و از حدود ۶٫۴ فرزند در دهه ۶۰ به حدود ۱٫۸ در سال های اخیر رسید.
ما نمی توانیم از این مسئله چشم پوشی کنیم که مادران قدیمی تر، بیشتر وقتشان را در خانه سپری می کردند و تقریباً کار و اشتغال ذهنی چندانی جز فرزندآوری و تربیت اولاد نداشتند در حالی که شرایط زن شهرنشین امروزی، به کلی تغییر کرده است.
بیشتر مادران امروز ما، تحصیل کرده و شاغل هستند و دوست دارند در کنار همسر و فرزندان خود، به تفریح، استراحت، مسافرت و خوشگذرانی هم بپردازند. مادران امروز، بیشتر از مادران دیروز، به فکر پیشرفت و موفقیت در تحصیل، پایگاه اجتماعی و کار خود هستند و برای دست یافتن به این موفقیت و پیشرفت، نمی توانند فرزندان زیادی داشته باشند.
به عبارت ساده تر، زوج های جوان امروز ما دوست دارند که زندگی کنند و طعم خوشی های زندگی را بچشند و برای رسیدن به این اهداف، بچه های زیاد را، سد راهشان می بینند. از طرف دیگر، در گذشته کمتر به تحصیلات و پایگاه اجتماعی فرزندان بها داده می شد اما بسیاری از والدین تحصیل کرده امروزی، ترجیح می دهند که به جای ۴ یا ۵ فرزند متوسط، یک یا دو فرزند موفق و در رفاه داشته باشند.
نکته دیگر در زمینه کاهش میل به فرزندآوری، تغییرات شیوه زندگی و الگوی تأمین نیازهای اقتصادی خانوار است. در گذشته، فرزندان (به خصوص فرزندان پسر)، بازوی اقتصادی خانواده ها محسوب می شدند و از سنین پایین با فعالیت در مزارع یا سایر امور خانواده، باعث افزایش رونق اقتصادی در خانوار می شدند؛ اما فرزند جامعه امروز، نه تنها هیچ بار مالی ای را از روی دوش خانواده اش برنمی دارد، بلکه گاهی والدین مجبور می شوند تا ۳۰ سالگی هم خرج او را بدهند تا درس بخواند و کار مناسبی پیدا کند.
امروزه در سطح ملی هم مشخص شده است که نمی توان فقط به رشد جمعیت برای افزایش اقتدار یک کشور اکتفا کرد. در گذشته، بیشتر جنگها تن به تن بوده است و از این رو، بالا بودن جمعیت یک کشور به خودی خود، عاملی برای قدرتمندتر شدن آن محسوب می شد؛ اما این روزها، قدرت یک کشور به افزایش سطح تحصیلات مردم و پیشرفت تکنولوژی در آن بستگی دارد. نمونه بارز این ادعا هم آنکه در حال حاضر، کشور هند چند برابر ژاپن یا کره جنوبی جمعیت دارد، اما الزاماً کشور قدرتمندتری نسبت به آنها نیست.
گسست جمعیتی؛ تله جمعیتی
نگرانی در مورد کاهش میزان رشد جمعیت، آنجا مطرح می شود که دولت ها نگران ایجاد «گسست جمعیتی» می شوند. گسست جمعیتی، زمانی اتفاق می افتد که تعداد سالمندان (افراد بالای ۶۵ سال) بسیار بیشتر از تعداد کودکان (افراد زیر ۱۵ سال) یک کشور باشد.
نگرانی بیشتر کشورهای غربی و اروپایی، از ایجاد همین گسست در جوامعشان است و با طرح های تشویقی بسیار زیاد، می خواهند جلوی منفی شدن نرخ رشد جمعیت را بگیرند. در علم جمعیت شناسی، اصطلاحی به نام «تله جمعیتی» وجود دارد.
هرگاه نرخ رشد جمعیت در کشوری به زیر ۱٫۴ برسد، یعنی کشور در تله جمعیتی افتاده است و تقریباً دیگر نمی توان کار چندانی برای افزایش نرخ جمعیت در آن کشور انجام داد. نگرانی از افتادن در این تله در کشور ما هم وجود دارد و دولت قصد دارد تا با آگاهی بخشی، باعث شود که رشد جمعیت در ایران به این میزان کاهش پیدا نکند.
روش صحیح مداخله
با این حال، سیاست های تشویقی در راستای افزایش فرزندآوری باید غیرمستقیم و زیرپوستی باشد. بدترین راه در زمینه تشویق به افزایش جمعیت، انتخاب راه مستقیم در قالب نصیحت های کلامی یا تشویق های مالی است. بهترین روش هم، روش های غیرمستقیم است؛ مثلاً فیلم های هالیوودی اخیر، برخلاف الگوهای پیشین خود، با نشان دادن اینکه زوج های موفق و شخصیت های مثبت، دارای چند فرزند هستند، به صورت کاملاً زیرپوستی، برای افزایش نرخ باروری تبلیغ می کنند.
نتیجه گیری
عدم تمایل به فرزندآوری و ترس از بچه دار شدن، در بین برخی از زوج ها دیده می شود که می تواند ناشی از علل مختلفی همچون تغییر در ساختار و توازن قدرت در خانواد ها، شهرنشینی، شاغل شدن زنان و نوع نگرش و باورها باشد. در این راستا بهتر است زوجین با کمک گرفتن از مشاور خانواده و در صورت لزوم شرکت در دوره های مهارتهای زندگی زوجی و مهارت های فرزندپروری، ضمن بررسی وضعیت زندگیشان و غلبه بر ترس از بچه دار شدن، بتوانند در زمان مناسب، عاقلانه و آگاهانه برای بچه دار شدن تصمیم بگیرند، حتی اگر تصمیمشان مبنی بر به تعویق انداختن موقت بچه دار شدن باشد.
منبع اقتباس: نمناک؛ دکتر روزگار قادر پور، مشاور ازدواج و خانواده؛ نگاه جامعه شناس، دکتر سعید معدنی، عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی
