علائم استرس در مردان و زنان

اصولاً استرس، واکنش بدن به موقعیت‌های زیانبخش است که برخی از آنها، واقعی یا اکتسابی هستند. استرس می‌تواند عوارض مختلف جسمی و روانی را به بار آورد. مواردی که در این قسمت به آنها اشاره می‌شود، علائم مرتبط با استرس بیش از حد در مردان است.

«بزرگترین سلاح در برابر استرس، توانایی ما در انتخاب یک فکر در مقابل دیگری است.» ـ ویلیام جیمز

متاسفانه استرس، جزء لاینفک زندگی امروزی شده است و می‌تواند بر سلامت و آسایش ما اثر نامطلوبی بگذارد. به طور کلی، استرس‌ بر دو نوع است:

۱- استرس مثبت و مفید (Eustress): نوعی از استرس است که اغلب استرس مفید نامیده می‌شود.
۲- استرس منفی و مضر یا پریشانی (Distress): نوع مخرب استرس است و هنگامی که فرد نمی‌تواند از عهده‌ی فشار روزانه‌ی زندگی برآید، اتفاق می‌افتد.

استرس، یک تجربه‌ی فردی به حساب می‌آید و توانایی هر فرد برای مقابله با آن همواره نسبت به فرد دیگر متفاوت است. هنگامی که وضعیت به تشخیص علائم می‌رسد، شناخت نشانه‌های استرس در مردان بسیار دشوار می‌شود و در این مورد مردان بدتر از خانم‌ها هستند.

در مردان، اغلب تشخیص استرس، به عنوان نشانه‌ای از ضعف شخصیتی آنها پنداشته می‌شود، به گونه‌ای که آنها به طور کلی به نادیده گرفتن نشانه‌های اولیه‌ی استرس تمایل دارند. این مقاله علائم استرس مشاهده شده در مردان و پیامدهای آن در بدنشان را توضیح می‌دهد.

علائم استرس در مردان

مردان، همانند زنان، تحت تأثیر استرس قرار می‌گیرند و می‌توانند به علت علائم شدید استرس مشکلات جسمی و روانی را تجربه کنند.

خستگی شدید

شایع‌ترین علامت استرس در مردان، کمبود انرژی و خستگی است. احساس ضعف و از دست دادن انرژی، بدن را فراگرفته و شخص قادر به تمرکز بر روی کار روزانه خود نیست. حتی اگر مدت زمان کمی کار کند، به شدت خسته می‌شود. این خستگی نه تنها جسمانی است، بلکه به نوعی توانایی وی را برای مقابله با فشار کاری به لحاظ روحی در هم می‌شکند. در این حالت، شخص هر قدر هم بخوابد یا استراحت کند، فایده‌ای ندارد، وی بعد از هر تلاش بی‌اثر برای بالا بردن انرژی خود، احساس بی‌انگیزگی می‌کند.

الگوهای خواب نامنظم

اختلال در الگوهای خواب و در برخی موارد حاد، بی‌خوابی نشانه‌های عمده‌ی استرس بیش از حد می‌باشد. فرد الگوهای خوابش نامنظم شده، یا بیش از حد می‌خوابد و یا احتمالاً تنها چند ساعت در شب به خواب می‌رود. علاوه بر این، خواب نامنظم وی ممکن است با کابوس همراه باشد. اگر الگوهای خواب نامنظم به مدت طولانی ادامه یابند، به اختلالات خوابی منجر می‌شود که بیشتر جنبه‌ی روانی دارند تا مشکلات جسمانی.

اضطراب بیش از حد

نگرانی بیش از اندازه، ثبات روحی و روانی انسان را مختل کرده و فرد رنج دیده حتی برای کوچکترین مسائلی که به توجه کمی نیاز داشته و یا اصلاً نیازی به رسیدگی ندارند، دچار نگرانی می‌شود. این نگرانی‌های مداوم، دور باطلی از افکار منفی را ایجاد کرده و آرامش روحی و روانی فرد را بر هم می‌زند. فرد در جهانی از ترس، تنش، و نگرانی زندگی می‌کند که در درازمدت به لحاظ ذهنی و جسمی دچار آسیب می‌شود.

کج‌خلقی

تغییرات ناگهانی در خلق و خوی و تغییرات رفتاری، معمولاً اولین شاخص‌هایی هستند که بیان می‌کنند فرد تحت فشار شدیدی قرار دارد. همه ما می‌دانیم وقتی که در سر کار یا خانه، تحت استرس شدیدی (به دلایل مختلف) قرار داریم، چه احساس آزاردهنده‌ای دارد.

تحت استرس شدید، اغلب در آستانه از دست دادن صبر و شکیبایی خود قرار می‌گیریم و حتی یک مشکل کوچک می‌تواند به قدری ما را به خشم آورد که رفتاری کاملاً بی‌ادبانه و زننده از خود نشان بدهیم. ناامیدی که در درون ذهن و جسم ما ایجاد می‌شود، در قالب خشم بروز می‌کند و اغلب به بروز رفتاری پرخاشگرانه نسبت به دوستان یا اعضای خانواده منجر می‌گردد.

احساس گناه و بی‌ارزشی

شدت طغیان عاطفی، زمانی که فرد احساس گناه می‌کند، استرس را افزایش می‌دهد. غم و اندوه عمیق عاطفی در مورد وقایع گذشته و یا شکست‌هایی که داشته، به احساس بی‌ارزشی در ذهن بیمار منتهی می‌شود. فرد به طور دائم نسبت به خود، دلسوزی افراطی داشته و انزوا را ترجیح می‌دهد.

سوء مصرف مواد

گروهی از مردانی که تحت استرس قرار می‌گیرند، سعی می‌کنند با آن روبرو شده و از عهده‌ی آن برآیند. اما گروهی دیگر سعی خواهند کرد تا آنجا که ممکن است از استرس و فشاری که با آن مواجه‌اند، فرار کنند. کمک گرفتن از مواد مخدر و الکل، می‌تواند نشانه‌ی توسعه‌ی استرس در مردان باشد. سوء مصرف مواد و الکل بر سلامت فرد اثر خواهد گذاشت و همچنین در زندگی خانوادگی، مشکلاتی را به وجود خواهد آورد.

چند شاخص‌ دیگر

• از دست دادن اشتها
• درد عضلانی
• درد قفسه سینه
• ضربان قلب نامنظم
• تحریک جنسی پایین
• سردرد
• طفره رفتن و تعلل
• تعریق بیش از حد
• فشار خون بالا
• افزایش تعریق
• مشکل پیدا کردن در حین استراحت
• افزایش وزن و یا از دست دادن بیش از حد وزن
• افزایش استفاده از مواد مخدر و الکل
• تغییر ارتباط با افراد نزدیک
• پرخوری یا بی‌اشتهایی عصبی

پیامدهای استرس طولانی‌مدت

چه مرد و چه زن، هر کسی ممکن است در خانه و یا محل کار یا هر دو، اوقات پر تنشی داشته باشد. اگر چه، هر چند وقت یکبار، داشتن کمی استرس، مشکل و نگرانی بزرگی نیست اما چنانچه به استرس مزمن و شدید تبدیل شود، آنگاه ممکن است مشکلات جدی برای سلامت ایجاد ‌کند که برخی از آنها در ذیل آورده شده است:

• چاقی
• بیماری‌های قلبی
• مشکلات قاعدگی
• اختلال در خوردن
• مشکلات مربوط به مو
• عفونت پوست
• افسردگی و اضطراب
• اختلال عملکرد جنسی

استرس را می‌توان با تلاش‌های مستمر فرد و افراد نزدیک به او مهار کرد. فردی که این گونه علائم را تجربه می‌کند، نباید در کمک گرفتن از مشاوره دچار تردید شود. شخص رنجور همچنین می‌تواند تجربه خود را با اعضای خانواده در میان گذاشته و جهت بیرون انداختن استرس از زندگی‌اش، برنامه و نقشه‌ای را طرح‌ریزی کند.

ایجاد عادات سالم، مانند یوگا و مدیتیشن برای سلامت جسمی و روانی مفید است. انتظارات خود را کم کنید و شروع کنید چیزها را به همان صورتی که هستند، بپذیرید. کمی ورزش کنید، غذاهای مناسب بخورید و به قدر کفایت استراحت کنید، آخر هفته‌ی خود را به گشت و گذار بگذرانید، به موسیقی گوش دهید و یا به چشمه‌ی آب گرم بروید. این موارد، تنها چندین راهکار هستند که شما را شاد و آرام نگه می‌دارند. با اراده، میل به داشتن یک زندگی سالم‌تر، شادتر، و پربارتر؛ استرس به هر میزانی هم که باشد، از بین می‌رود.

علائم استرس در زنان

مشاهده شده است که زنان احتمالاً بیشتر از مردان از استرس رنج می‌برند. شناسایی علائم آن، به کنترل و مهار استرس در مراحل اولیه کمک خواهد کرد. در این مقاله بیشتر در مورد علل و نشانه‌های استرس در زنان اشاره می‌شود.

اغلب افراد به دلیل شیوه‌ی زندگی سریع امروزی، دچار استرس می‌شوند. به ساده‌ترین شکل، می‌توان گفت که استرس، حالتی است روانی که می‌تواند ناشی از تنش یا فشار باشد. و هم مردان و هم زنان به طور یکسان عموماً در سنین میان سالی می‌توانند آن را تجربه کنند. اما، مشخص شده است که زنان به هنگام مواجهه با شرایط و رویدادهای استرس‌زا، بیشتر از پا می‌افتند. استرس بیش از حد می‌تواند به دیگر عوارض روانی مانند اضطراب و افسردگی بیانجامد.

علل

در بسیاری از موارد، زنان دچار استرس بسیار زیادی می‌شوند به این علت که همزمان نقش‌های متعددی مانند مدیریت کار، خانواده، خویشاوندان، امور مالی، و غیره را برعهده دارند. همان گونه که در بالا اشاره شد، شناسایی علل و نشانه‌های استرس می‌تواند در پیدا کردن راهی برای خروج از آن مؤثر باشد. هر موضوعی که با شرایط ذکر شده در ذیل، مرتبط باشد، می‌تواند موجب استرس در زنان شود.

• مشکلات مرتبط با کار
• مشکلات ارتباطی یا خویشاوندی
• مشکلات مالی
• تنهایی
• مشکلات بهداشتی
• بارداری
• فشار همسالان
• مرگ یک فرد نزدیک

علائم

همچنین باید توجه داشت که استرس، ایمنی را کاهش می‌دهد، که خود می‌تواند به بروز مشکلات بیشتر منجر شود. بنابراین، استرس و ایجاد اختلالات در سلامتی یک دور باطل را شکل می‌دهند. تمام علائمی که در زیر آمده، در زنان مشاهده نمی‌شوند. تداوم و شدت علائم از فردی به فرد دیگر تفاوت می‌کند.

علائم فیزیکی

سردردهای ممتد و تنشی و گریه، برجسته‌ترین علائم استرس مشاهده شده در زنانند. تکرار و مدت زمان سردردها، از فردی به فرد دیگر تفاوت می‌کند. به غیر از سردرد، علائم دیگری همچون کمر درد و یا دل درد نیز مشاهده شده است. یکی دیگر از نشانه های مهم آن، بی‌خوابی و به عبارت دیگر، کمبود خواب می‌باشد. چنانچه خانمی دچار استرس بسیار زیادی باشد، در هنگام شب به درستی نمی‌تواند بخوابد. این بی‌خوابی حتی می‌تواند چندین شب متوالی تکرار شود که در نتیجه منجر به سردرد شدید و کج‌خلقی می‌گردد. همچنین ممکن است زنان به دلیل وجود استرس دچار نامنظمی سیکل عادت ماهانه، فشار خون بالا، زخم معده، میگرن، ریزش مو، بیماری‌های پوستی و غیره شوند.

دیگر علائم استرس در زنان عبارتند از اسهال، تنگی در قفسه سینه، اشکال در تنفس و از دست دادن میل جنسی است. گاهی اوقات، این علائم، پیامد شدیدتری بر سلامتی و روح و روان یک زن بر جای می‌گذارد. ممکن است به طور مداوم، افکاری همچون مرگ، تمایل به خودکشی، شروع به سیگار کشیدن یا نوشیدن الکل یا حتی مصرف مواد مخدر را در سر بپروراند. بیماری‌های پوستی، بثورات، افزایش و یا از دست دادن وزن نیز عکس العمل‌هایی هستند که به دلیل وجود استرس در زنان، به وجود می‌آیند. هر کس باید به خاطر داشته باشد که استرس بر سلامت کلی فرد اثر سوء بر جای می‌گذارد.

علائم رفتاری

کج‌خلقی یا زود رنجی، یکی از شایع‌ترین علائم رفتاری استرس است. کج‌خلقی اغلب علائم دیگر عاطفی و رفتاری مثل عصبانیت، تغییرات خلقی و گریه را به دنبال دارد. نگرانی مداوم، داشتن مشکل در تمرکز، نا امیدی، و از آن جمله، نیز هنگامی که یک خانم تحت استرس مداوم باشد، مشاهده می‌شود.

این علائم می‌تواند به بروز واکنش‌های منفی مانند سوءظن، حملات مکرر خشم، فراموشی، اعتماد به نفس پایین و افسردگی منجر شود. از دست دادن اشتها، یا هوس خوردن بیش از حد غذا، نیز برخی از نشانه‌های پنهانی استرس هستند که ضرورت دارد به آنها توجه شود. بسیاری از این علائم به دلیل احساس درماندگی است که یک زن به هنگام مواجهه با یک موقعیت استرس‌زا در او ایجاد می‌شود.

مدیریت یا کنترل استرس مربوط به زنان

زنان تنها زمانی که از علائم استرس آگاهی داشته باشند، می‌توانند راه‌هایی برای غلبه بر آن بیابند. در بسیاری از موارد، پیروی از تکنیک‌های کمک به خود، می‌تواند به راحتی در کاهش استرس مؤثر واقع شود. در ذیل تکنیک‌های کارآمد کنترل استرس آورده شده است:

• حمایت خانواده و دوستان، به طور قابل توجهی به کنترل و مدیریت استرس کمک می‌کنند. به جای این که تنها باشید، چنانچه مشکلاتتان را با افراد نزدیک خود در میان بگذارید، احتمال کمتری وجود دارد از علائمی که در بالا ذکر کردیم رنج ببرید.

• باید به یاد داشته باشید که شرایط استرس‌زا در زندگی همه به وجود می‌آیند؛ و به منظور مواجهه با آنها، نیاز دارید نگرشی مثبت داشته باشید. در بسیاری از موارد، مشخص شده است افرادی که در یک موقعیت استرس‌زا قرار می‌گیرند، احتمال دارد از کاه کوه بسازند. ضرورت دارد با حقیقت روبرو شده و سعی کنید در اسرع وقت راه حلی برای آن بیابید.

• رژیم غذایی و ورزش نیز نقش مهمی در مدیریت استرس ایفاء می‌کنند. مدیتیشن و یوگا نیز به طور فراگیری توسط افراد برای مدیریت و کنترل استرس بکار گرفته می‌شود. خصوصاً تمرینات تنفس عمیق، بسیار مؤثر بوده و می‌توانند در خانه، ماشین و یا حتی در محل کار انجام شوند.

• زنان باید نسبت به کار روزانه خود استراحت موقتی داشته باشند. پیگیری یک سرگرمی به طور منظم نیز به عنوان نابودکننده‌ی بزرگ استرس عمل می‌کند. فعالیت‌های ساده مانند گذراندن وقت با خانواده، با دوستان به بیرون رفتن و یا داشتن یک ماساژ آرامش‌بخش می‌تواند در تسکین استرس و تنش کمک کند.

• پیروی از روش‌های ساده مانند داشتن یک رژیم غذایی متعادل در زمان‌های معینی از روز، داشتن خواب خوب شبانه، پشت گوش نینداختن کارها، واگذاری کار، داشتن ارتباط ساده با اعضای خانواده، و مانند آن می‌تواند در دراز مدت جهت کاهش استرس مفید باشد.

• در نهایت، همچنین توجه داشته باشید که اگر متوجه شدید که استرس خارج از کنترل شما بوده و قادر به خلاصی از اثرات آن نیستید، همیشه عاقلانه است که از یک متخصص کمک بگیرید. از این راه می‌توانید از اختلالات شدید سلامت که در نتیجه‌ی استرس است، ممانعت به عمل آورید.

تنها زمانی که متوجه این علائم شدید، می‌توانید برای جلوگیری از عوارض بیشتر مربوط به سلامت و رسیدن به یک زندگی سالم، درمان مؤثری داشته باشید. لازم به ذکر است که تنها از داروهایی که مخصوص اضطراب، اختلالات افسردگی و یا خواب هستند، باید استفاده شود.

منبع: میگنا(دانشنامه روانشناسی و علوم تربیتی)؛ نویسنده: حمید وثیق زاده انصاری