سند روایت امّ سلمه در مورد آیه تطهیر

زمان مطالعه : 3 دقیقه

توسط : رحمت الله ضیایی

0 نظر

شبهه

برخى براى داخل کردن همسران پیامبر(صلى الله علیه وآله) در آیه تطهیر به حدیث امّ سلمه تمسّک کرده اند: حاکم به سند خود از امّ سلمه نقل مى کند که گفت: آیه تطهیر در خانه من نازل شد؛ آن گاه رسول خدا(صلى الله علیه وآله) به دنبال فاطمه و على و حسن و حسین فرستاد و فرمود: اینان اهل بیت من هستند. ام سلمه مى گوید: عرض کردم: اى رسول خدا! آیا من نیز از اهل بیتم؟ فرمود: آرى! اگر خدا بخواهد.(۱) هم چنین طبرى به سندش از ام سلمه نقل مى کند که گفت: رسول خدا(صلى الله علیه وآله) على و فاطمه و حسن و حسین را جمع نمود و آن ها را زیر پارچه اى قرار داد؛ آن گاه عرض کرد: پروردگارا! این ها اهل من هستند. امّ سلمه مى گوید: عرض کردم: اى رسول خدا! مرا از آنان قرار ده. فرمود: تو از اهل منى.(۲)

پاسخ شبهه

اولا: این روایت از حیث سند ضعیف است؛ زیرا این مضمون از ام سلمه در دو سند وارد شده است: در طریق اوّل ـ سند حاکم نیشابورى ـ عبدالله بن عبدالله وجود دارد که عده زیادى او را تضعیف کرده و مورد طعن قرار داده اند. ابن معین مى گوید: حدیثش نزد من ضعیف است. ابوحاتم مى گوید: حدیثش نوشته مى شود، ولى به آن احتجاج نمى شود. ابن عدى مى گوید: برخى از روایاتى که نقل مى کند منکر است، لذا از او متابعت نمى شود.(۳) هم چنین در سند حاکم شریک بن عبدالله وجود دارد که در حقّ او جرح و تعدیل رسیده است، و در صورتى که جرح به جهت حسد یا دشمنى یا مخالفت در مذهب نباشد، مقدم بر تعدیل است. و در مورد شریک بن عبدالله از این قبیل است.(۴) طریق دوم: معروف به طریق ابن المغازلى است و غیر از شریک بن عبدالله، انس بن عیاض لیثى نیز در طریق آن قرار گرفته که او نیز از جرح سالم نمانده است. اگرچه برخى او را تعدیل نموده اند، و لذا وضعیت او همانند شریک بن عبدالله است.

ثانیاً: حدیث امّ سلمه همانند گفتار پیامبر(صلى الله علیه وآله) است که فرمود: «سلمان از ما اهل بیت(علیه السلام) است.»(۵)یعنى سلمان به جهت ایمان به ما و متابعت از دستورات ما، گویا از ما اهل بیت(علیه السلام) است.

ثالثاً: این دو روایت، با روایات خود امّ سلمه و دیگر همسران پیامبر(صلى الله علیه وآله) معارض است: در روایتى امّ سلمه مى گوید: «آیا من از اهل بیتم؟ پیامبر(صلى الله علیه وآله) در جواب مى فرماید: راه تو به سوى خیر است، تو از همسران پیامبرى.»(۶) در حدیث دیگر امّ سلمه عرض مى کند: بار خدایا! مرا نیز با آن ها قرارده، پیامبر(صلى الله علیه وآله) مى فرماید: تو در جایگاه خودت هستى، تو بر خیرى.(۷) حضرت در روایتى دیگر، همسرش زینب را از داخل شدن در کساء منع کرد و فرمود: تو در جاى خود مى باشى، تو بر خیرى ـ ان شاء الله تعالى ـ .(۸) بنابر روایتى دیگر عایشه را نیز از داخل شدن در کساء منع کرد.(۹) در روایتى دیگر آمده است: عایشه خود را از مصداق اهل بیت(علیه السلام) خارج نموده است: مجمع مى گوید: با مادرم بر عایشه وارد شدیم. مادرم از وى سؤال کرد: چرا در روز جمل بر على(علیه السلام)خروج کردى؟ عایشه گفت: این تقدیر الهى بود؛ آن گاه درباره على(علیه السلام) پرسید: عایشه گفت: از من درباره محبوب ترین فرد نزد خدا و همسر بهترین افراد نزد رسول خدا سؤال مى کنى؟ رسول خدا را دیدم که روى على و فاطمه و حسن و حسین پارچه اى انداخته و آنان را در زیر آن جمع کرده بود؛ آن گاه فرمود: بار خدایا! اینان اهل بیت من هستند، پس پلیدى را از آنان دور کن و پاکشان گردان. سپس عرض کردم: اى رسول خدا! آیا من از اهل توام؟ فرمود: دور شو، تو بر خیرى.(۱۰) به تعبیر برخى از علماى اهل سنّت در توجیه حدیث ام سلمه: «این دو روایت مخالف با روایات متواتر است که ام سلمه و دیگر همسران پیامبر(صلى الله علیه وآله) را از شمول آیه تطهیر خارج مى کند.»(۱۱).(۱۲)