زیارت، مصداق بارز تولّی و تبرّی

تولی و تبری با قلب، زبان و عمل قابل تحقق است. یکی از اسراری که در زیارات معصومین (علیهم‌السلام) وجود دارد، اظهار حبّ اهل بیت(علیهم‌السلام) در مقام عمل و به دنبال آن ابراز بیزاری جستن و نفرت از دشمنان ایشان در حضور امام (علیه‌السلام) است. شیعیان و حتی برخی از اهل سنت برای اظهار محبت و تولی به زیارات اولیای الهی می روند و از این طریق عملا هم محبت خود را نسبت به آنان نشان می دهند و هم از دمنان آنان بیزاری می جویند.

تولی و تبری دو رکن از ارکان دین بوده که حقیقت دین از آن شکل گرفته است[۱]، بدین معنا که اگر یکی از این دو رکن اساسی در انسان نباشد، حقیقتا مؤمن نبوده و اهل نجات نخواهد بود چرا که روح جمیع عبادات همین دو امر است.[۲] ولایت ائمه (علیهم‌السلام) چیزی جز ولایت خداوند متعال نیست[۳] لذا رضایت و غضب خدا هم چیزی جز رضایت وغضب امام نیست از این رو شخص زائر، در زیارت جامعه کبیره پس از اینکه در حضور امام (علیه‌السلام) اقرار به وجود گناهانی بین خود و خداوند دارد، به امام عرضه می دارد که ملاک بخشش تمامی این گناهان رضایت شما معصومین است و این یعنی همان اصلی که رضایت آنان از رضایت خداوند جدا نیست.

زیارت معصومین (سلام الله علیهم اجمعین)، مصداق بارز تولی و تبری محسوب می شود، از این رو مورد تأکید اهل بیت (علیهم‌السلام) قرار می گیرد.

بدیهی است که به هر میزان که انسان محبّ با شخص محبوبش ارتباط بیشتری داشته باشد به همان میزان محبتش بیشتر خواهد شد و این مطلب در عرف مردم امری کاملا مشهود است. شخص زائر نیز با توجه به آستان مقدس معصومین (علیهم‌السلام)، محبتش بیشتر می شود و به همان میزان بر بغضش نسبت به دشمنان اهل بیت (علیهم‌السلام) و جبهه طاغوت بیشتر خواهد شد.

این نکته در تمام عبارات زیارات معصومین (علیهم‌السلام) یافت می شود، اگر به هنگام قرائت زیارات رسیده از معصومین (علیهم‌السلام) دقت شود کاملا مشهود است که یکی از درخواست های انسان در حین زیارت رسیدن به تقرب الی الله از طریق  تولی و تبری است.[۴]

با توجه به این نکته که روح جمیع عبادات و قبولی آن ها، تولی و تبری است به وضوح می توان زیارت را مصداق این دو رکن دانست. به راستی این ویژگی دوبعدی را در کدام یک از اعمال انسان می توان مشاهده نمود ! لذا ثواب زیارت اهل بیت (علیهم‌السلام) از ثواب تمام اعمال بالاتر است.

در برخی روایات ثواب زیارت سیدالشهدا (علیه‌السلام) معادل بی نهایت حج و عمره ذکر شده است،[۵] لذا به جرأت می توان گفت که هیچ عملی همسنگ با زیارت نیست مگر گریه بر اهل بیت (علیهم‌السلام) که نسبت به آن هم فرموده اند : ثوابش بی نهایت است[۶] و چه بسا کثرت ثواب بی حد و حصر در گریه هم به همین دلیل دو بعدی بودن این عمل باشد. بنابراین زیارت را بایستی قدر دانست و همواره از میان سایر اعمال بدین عمل روی آورد.

پی نوشت:

۱. قال الامام الباقر (علیه‌السلام) : هَلِ الدِّینُ إِلَّا الْحُبُّ وَ الْبُغْض‏…، تفسیر فرات الکوفی، ص ۴۳۰.

۲. رجوع شود به بحار الأنوار (ط – بیروت)، ج‏۲۷، ص: ۵۱، باب ۱ وجوب موالاه أولیائهم و معاداه أعدائهم‏.

۳. عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه‌السلام) قَالَ: وَلَایَتُنَا وَلَایَهُ اللَّهِ الَّتِی لَمْ یَبْعَثْ نَبِیّاً قَطُّ إِلَّا بِهَا. کلینی، الکافی (ط – الإسلامیه)، ج‏۱، ص ۴۳۷.

۴. مثلا در زیارت عاشورا می خوانیم : یَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ إِنِّی أَتَقَرَّبُ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى وَ إِلَى رَسُولِهِ وَ إِلَى أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ وَ إِلَى فَاطِمَهَ وَ إِلَى الْحَسَنِ وَ إِلَیْکَ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْکَ وَ سَلَّمَ وَ عَلَیْهِمْ بِمُوَالاتِکَ یَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ وَ بِالْبَرَاءَهِ مِنْ أَعْدَائِک‏…

۵. مثلا راوی از امام صادق (علیه‌السلام) پیرامون زیارت در روز عرفه سؤال می کند: ُ کَمْ تَعْدِلُ حِجَّهً وَ کَمْ تَعْدِلُ عُمْرَهً قَالَ لَا یُحْصَى ذَلِکَ قَالَ قُلْتُ مِائَهً قَالَ وَ مَنْ یُحْصِی ذَلِکَ قُلْتُ ألف [أَلْفاً] قَالَ وَ أَکْثَرَ ثُمَّ قَالَ وَ إِنْ تَعُدُّوا نِعْمَتَ اللَّهِ لا تُحْصُوها- إِنَّ اللَّهَ واسِعٌ عَلِیمٌ [کَرِیمٌ‏]، کامل الزیارات، ص ۱۷۳.

۶. عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیه‌السلام) قَالَ: لِکُلِّ شَیْ‏ءٍ ثَوَابٌ إِلَّا الدَّمْعَهَ فِینَا، کامل الزیارات، ص ۱۰۶.

منبع: موسسه جهانی سبطین.