راه تقویت معنویت

اگر کسی می خواهد در مسیر الهی قدم گذاشته و به کمال مطلق خود را نزدیک کند باید تمامی افکار و اعمال زندگی را در مدار توحید و دستورات الهی تنظیم نماید که لازمه آن موارد ذیل می باشد:

۱- شناخت خدا: امام رضا (علیه السلام) مى فرمایند: اول عباده الله معرفته  «اولین مرتبه عبادت خدا معرفت و شناخت خدا مى باشد .

در این باب اگر زمینه مطالعاتى شما کم است از کتاب هاى اعتقادى آقاى محسن قرائتى شروع کنید ولى بعدا مسیر مطالعاتى شما در کتابهاى استاد مطهرى باشد. اما اگر در گذشته مطالعاتى داشته اید از کتاب توحید استاد مطهرى شروع کنید.

۲- ایمان به خدا: از شناخت و اعتقاد بالاتر و با ارزش تر ایمان به خدا مى باشد امام على (علیه السلام) مى فرمایند: الایمان شجره اصلها الیقین ؛ ایمان درختى است که ریشه آن یقین است «پس بر حسب این روایت ریشه ایمان همان یقین قلبى است نه صرف اعتقاد و شناختى که در معرض رد و اثبات است و در روایتى دیگر امام رضا (علیه السلام) مى فرمایند: لاعباده الا بیقین  «عبادتى نیست مگر با یقین پس اصل شجره ایمان یقین است و یقین قوام بخش عبادت واقعى است در نتیجه ایمان به خدا عبادت واقعى را محقق مى سازد .

بنابراین کسیکه می خواهد کمال مطلق برسد باید علاوه بر شناخت خدا ایمان به خدا هم داشته باشد .

این نکته قابل ذکر است که مهمترین چیزى که ایمان را در قلب پا برجا و مستحکم مى کند ورع است که در کلام امام صادق (علیه السلام) آمده:» سئل الصادق (علیه السلام) ما الذى یثبت الایمان «قال: الذى یثبته فیه الورع والذى یخرجه منه الطمع «از حضرت سوئال شد چه چیزى ایمان را در قلب تثبیت مى کند؟ فرموند: چیزى که ایمان را در قلب تثبیت مى کند ورع (اجتناب از معاصى و شبهات حرام) مى باشد و چیزى که ایمان را از قلب خارج مى کند طمع (نسبت به گناهان و انجام معاصى) مى باشد.

۳- شناخت دستورات خدا: از دیگر لوازم رسیدن به کمال ، شناخت دستورات خدا می باشد که این مرحله بعد از شناخت و ایمان به خدا و شناخت فرستادگان الهى می باشد زیرا برای بدست آوردن دستورات الهی باید فرستادگان الهى را بشناسیم تا بعد به رسالت آنها پى ببریم و در زمان غیبت امام معصوم (علیه السلام) به شائن و رسالت علما و فقهاى عظام واقف گردیم .

در این باب از جهت نظرى و بحث هاى کلامى و اعتقادى باید به بحث نبوت و امامت رجوع کرد ولى از جهت صرف شناخت دستورات عملى کافى است که به رساله هاى علمیه مجتهدین کرام رجوع شود بنابراین بارجوع به رساله مى توان واجب و حرام الهى را شناخت تا این ویژگى دیگر بنده واقعى خدا تحقق یابد.

۴- ترجیح دستورات خدا: بسیاری از افراد ممکن است با دستورات الهی کاملا آشنا بوده و از حرام و حلال الهی مطلع باشند ولی به هنگام بروز خواهش های نفسانی و وسوسه های شیطان از فرامین الهی سرپیچی نمایند ؛ اما کسانیکه به دنبال رسیدن کمال مطلق هستند ، دستورات خدا را بر دستورات نفس، شیطان ، در عمل ترجیح می دهند . امام سجاد (علیه السلام) مى فرمایند:« من عمل بما افترض الله علیه فهو من اعبد الناس »هر کس به آنچه خدا بر او واجب کرده عمل کند از عابدترین مردم مى باشد امام على (علیه السلام) مى فرمایند:» لا عباده کاداء الفرائض «هیچ عبادتى مثل انجام واجبات نیست.» بنابراین انجام واجبات و ترک محرمات بر هر چیزى ترجیح دارد .

۵- استقامت در مسیر بندگى: از دیگر لوازم رسیدن به خدا و کمال مطلق ، بندگى مادام العمرى و همیشگى خدا می باشد . خداوند تبارک و تعالى به پیامبر اکرم (ص) در قرآن چنین خطاب مى کند:» فاعبده واصطبر لعبادته؛ او را عبادت کن و در راه پرستش او شکیبا باش «،( مریم، آیه ۶۵). خستگى و عبادت و بندگى مقطعى از ساحت بنده واقعى خدا بدور است حضرت على (علیه السلام) مى فرمایند:» دوام العباده برهان الظفر بالسعاده «،( الغرر والدرر، باب العباده، ص ۲۴ و ۳۱۸). عبادت دوام دار و همیشگى دلیل قاطع ظفر و دستیابى به سعادت و خوشبختى است این نکته در خور یادآورى است که مراد از عبادت فقط نماز و روزه نیست بلکه مراد، طاعت و فرمانبردارى از خدا است که در مرحله اول، عمل به واجبات و ترک محرمات مى باشد. مولا على (علیه السلام) مى فرمایند:» غایه العباده الطاعه؛ نهایت عبادت طاعت است «،( الغرر والدرر، ۳۰). بنابراین بندگى و سرسپردگى دائم نسبت به خداى تعالى از ویژگى هاى مهم بنده واقعى خدا مى باشد.

در پایان چند توصیه زمینه ساز ، جهت رسیدن به کمال خدمت شما عرض می نمائیم :

۱- انسان باید آگاهى و معارف خویش را با مطالعات دینى در بعد عقاید، اخلاق، احکام و دستورات الهى افزون سازد، تا با بصیرت و شناخت و آگاهى در راه خداوند، قدم نهد و در مسیر گام بردارد. چه این که بدون آن انسان دچار قشرى گرى، درویش مآبى و صوفى مسلکى خواهد شد. لذا توصیه می کنیم به کتابهای ذیل مراجعه فرمائید :

– مجموعه کتاب هایی که در خصوص اصول عقاید از سوی بزرگانی همچون شهید مطهری و آیت الله مصباح یزدی به نگارش در آمده .

– رساله عملیه مرجع تقلید خود

-پرسش و پاسخ دانشجویی شماره ۱۸ (احکام نگاه و پوشش )

-کتاب واجبات و محرمات در شرع اسلام / آیت الله مشکینی / دفتر نشر الهادی / ۱۳۷۸

-کتاب گناهان کبیره شهید دستغیب

۳- ارتباط عمیق با ثقل اکبر یعنی قرآن

قرآن نقشه ی راهی است که از طرف محبوب به سمت محب فرستاده شده است، تا بندگان, با خواندن آن و حرکت در مسیری که توسط قرآن راهنمایی شده, به خدای مهربان برسند. بنابراین سعی کن حداقل روزی چند آیه را با دقت در معانی و تدبر بخوانی .

۴- بهره گیرى از ثقل اصغر و ائمه هدى (علیه السلام) و توسل به ایشان، باید توجه داشت که توسل به حضرات معصومین (علیه السلام) هم خود توجه به حق تعالى و عالم ملکوت است و هم زمینه ساز بهره گیرى بیشتر از فیض ربوبى و کسب توفیقات بیشتر، بنابراین نمى توان چنین پنداشت که به ائمه (علیه السلام) توسل داشته ایم ولى جوابى نگرفته ایم. زیرا همان توفیق توسل خود توجه به حق بوده است و مایه دورى از غفلت. پس خود جواب بوده است و چه بسا که همین روحیه کمال خواهى و به دنبال معنویت بودن از آثار و برکات همان توسلات باشد که باید ادامه یابد. چه بسیارند کسانى که از غفلت خود نیز غافلند و یا پس از توجه در صدد درمان بر نمى آیند. ازاین رو باید سپاسگزار نعمت ها و معنویات به دست آمده بود و درخواست استمرار و افزایش آن را از خداوند داشت.

۵- اصلاح صفات شخصیتی و پاک سازی دل و درون از رزایل اخلاقی، و آراسته شدن به فضایل اخلاقی از طریق راهکارهای علم اخلاق و تمرین آن ها در معاشرت با مردم و رعایت اخلاق اجتماعی.

۶- پرهیز از مجالست و هم نشینى با اهل دنیا و دور از معنویت، چه آنکه از رسول اکرم (ص) نقل شده است که فرمود: «به خاطر برخورد با اهل دنیا قلبم زنگار گرفته و مکدر مى شود و براى جبران آن روزى هفتاد مرتبه استغفار مى کنم». خداوند نیز در سوره «نجم آیه ۲۹ «مى فرماید: فَأَعْرِضْ عَنْ مَنْ تَوَلَّى عَنْ ذِکْرِنا وَ لَمْ یرِدْ إِلَّا الْحَیاهَ الدُّنْیا پس از کسانى که از یاد ما روى گرداندند و جز زندگى دنیا را نخواستند اعراض کن و روى بگردان.

۷- از سیستم مراقبه ، محاسبه و معاقبه نفس استفاده نمائید ، که مدام مرقب اعمال و رفتار خود باشید تا عملی شما را از مسیر کمال منحرف ننماید و هر شب یا هر هفته و یا لااقل هر ماه گذشته خود را بررسى نماید و به تعبیرى به خود نمره بدهد. اگر کار شایسته اى انجام داده سپاسگزار بوده و از خداوند ادامه توفیق را بخواهد و اگر مرتکب خلافى شده استغفار نموده و تصمیم بر ترک آن بگیرد.

۸- التزام به احکام ظاهرى شریعت ،خصوصا انجام واجبات و ترک محرمات

۶- در میان مستحبات نوافل یومیه بویژه نماز شب جایگاه ویژه اى دارد و بهترین رفرف عروج موءمنان و رساننده به مقام محمود است. ضمن تحفظ بر آنهااز زیاده روى بپرهیزید و کیفیت و حال وتوجه و حضور قلب رادر عبادات بر کمیت آنها ترجیح دهید.

۷- ضمن انجام عبادات رعایت سلامت جسمى خود را نیز باید بکنید و آن را نیز در حد متعارف از وظایف خود بشمارید و در همه امور متعادل باشید.

۸- مطالعه کتب اخلاقى عرفانى اعتقادى و تفسیر.

۹- مکاتبه و مراوده باشخصیت ها و علماى برجسته اخلاق

۱۰- بدانید تغییر حالات روحی امرى طبیعى است. در نهج البلاغه است «ان للقلوب شهوه و اقبالا و ادبارا» و تاکید شده است که به هنگام اقبال دل به مستحباب و گاه ادبار آن به فرائض و واجبات روى آورید. البته هر قدر حب دنیا از دل زدوده شود و عشق الهى در مکامن نفس استوار یابد اقبال دل دوام بیشترى مى یابد. و واصلان کوى عشق را هماره اقبال است و دیگر هیچ که از آن به صلوه دائم تعبیر شده است.

خوشا آنان که دائم در نمازند به      حمد و قل هوالله کارشان بى

۱۱- اخلاص در اعمال را به عنوان شاه کلید رسیدن به کمال فراموش نفرمائید .

اخلاص آن است که: عمل انسان از جمیع این شوائب و اغراض خالى باشد و از جهت محض تقرّب به خدا بوده باشد. و بالاترین مراتب اخلاص آن است که: در عمل، قصد عوضى اصلا نداشته باشد، نه در دنیا و نه در آخرت. و صاحب آن، همیشه چشم از اجر در دو عالم پوشیده، و نظر او به محض رضاى حقّ – سبحانه و تعالى – مقصور است و بجز او مقصودى و مطلوبى ندارد. و این مرتبه، اخلاص صدّ یقین است. و نمى رسد به آن: مگر کسانى که «مستغرق» لجّه بحر عظمت الهى گشته، و اله و حیران محبّت او باشند. و ایشان را التفاتى نه به دنیا و نه به آخرت باشد.

گداى کوى تو از هشت خلد مستغنى ست-اسیر قید تو از هر دو عالم آزادست  و رسیدن به این مرتبه میسّر نیست مگر اینکه انسان از همه خواهشهاى نفسانى دست برداشته و پشت پا بر هوا و هوس بزند و دل خود را مشغول فکر و صفات و افعال پروردگار خود نمایى. و وقت خود را به مناجات او صرف نماید، تا أنوار جلال و عظمت او بر ساحت دل پرتو افکند. و محبّت و أنس با او در دل تو جاى گیرد.

و پست ترین مرتبه اخلاص آن است که: در عمل خود قصد وصول به ثواب، و خلاصى از عقاب داشته باشد. و بسا طاعت و عبادت که آدمى در أداى آنها خود را به تعب مى افکند و آن را خالص از براى خدا پندارد و حال آنکه در آن خطا کرده و به آفت آن هم برنخورده. (معراج السعاده ج : ۲ ص : ۶۲۹)

۱۲- آدمى جهت تقرّب به خدا و به دست آوردن آرامش روحى و تحصیل مکارم اخلاق و دورى از معاصى و رذائل، و زدودن کدورات روانى، و وسوسه هاى شیطانى، و تقویت اراده و نیروى تعقل و فکر، و قضاى حوائج مادى و معنوى، نیاز به دعا و نیایش به درگاه پروردگار متعال داشته و دارد، و لذا بخش وسیعى از تعلیمات انبیا را عموما و پیامبر بزرگوار و ائمه معصومین علیهم السّلام را خصوصا دعا و نیایش تشکیل مى دهد.

بنابراین اگر می خواهید به کمال مطلق و آرامش روحی نائل شوید ، یکی از بهترین راههای انس گرفتن با دعاهایى است که از پیشوایان دین و امامان معصوم علیهم السّلام رسیده است که در این زمینه می توانید از کتاب مفاتیح الجنان شیخ عباس قمی و صحیفه سجادیه و … بهره کافی را ببرید .

با توجه به آنچه تا کنون برای شما گفتیم یقین بدانید در صورت استواری و استقامت در عمل نمودن به آنها دارای نفس مطمئنه خواهید شد یعنی دارای نفسی خواهید شد که با علاقمندى و یاد پروردگارش سکونت یافته بدانچه او راضى است رضایت مى دهد و در نتیجه خود را بنده اى مى بینید که مالک هیچ خیر و شرى و نفع و ضررى براى خود نیست و نیز دنیا را یک زندگى مجازى و داشتن و نداشتن و نفع و ضرر آن را امتحانى الهى خواهید دانست و در نتیجه اگر غرق در نعمت دنیایى شوید، به طغیان و گسترش دادن به فساد و به علو و استکبار، وادار نمى شوید، و اگر دچار فقر و فقدان گردید این تهى دستى و ناملایمات شما را به کفر و ترک شکر وانمى دارد، بلکه هم چنان در عبودیت پاى برجا خواهید بود و از صراط مستقیم منحرف نمى شود، نه به افراط و نه به تفریط تا آنجا که لذت این خطاب را خواهید چشید که : یا أَیتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّهُ – ارْجِعی  إِلى  رَبِّکِ راضِیهً مَرْضِیهً – فَادْخُلی  فی  عِبادی – وَ ادْخُلی  جَنَّتی  (فجر :۲۷-۳۰)

منبع: پرسمان دانشجویان (نهاد رهبری)