دین حضرت ابراهیم و حضرت نوح علیه السلام

 معنای دین در لغت به صورت روشن بیان نشده است و معانی و ریشه های مختلفی برای آن ذکر گردیده است. بعضی ها گفته اند که این کلمه عربی است که به معنای حساب است و وارد زبان عربی شده است. بعضی ها معتقدند که دین کلمه عربی خالص است به معنای عادت و استعمال. و بعضی ها می گویند دین کلمه فارسی است.[۱] ولی آنچه که از سخنان علامه به دست می آید دین باید کلمه عربی باشد که از ماده «دنو» در برابر «علو» گرفته شده است.[۲]

در اصطلاح به مجموع اعتقاد به حقیقت انسان و جهان و مقررات متناسب با آن که در مسیر زندگی مورد عمل قرار می گیرد دین گفته می شود.[۳]

دین خداوند فقط اسلام است. اسلام در لغت به معنای خضوع، انقیاد، تسلیم، گردن گذاری و طاعت می باشد.[۴] و در اصطلاح، اسلام بر دینی اطلاق می شود که خداوند در قرآن کریم مردم را به سوی آن دعوت نموده است و از این روی اسلام نامیده شده است که برنامه کلی آن تسلیم شدن انسان به خدای جهان و جهانیان است[۵] و در اثر این تسلیم غیر خدای یگانه پرستش و اطاعت نشود.[۶]

دین خدای سبحان که دین حق است یک دین است و نمی تواند متعدد باشد و در تمام زمان ها مردم مکلّف به تدیّن به آن دین بوده اند و لذا با این دلیل عمومی می توان گفت که دین حضرت نوح و حضرت ابراهیم(علیه السلام) اسلام بوده است. با دلایل زیر می توان ثابت نمود که دین خداوند فقط یک دین بوده که عبارت از اسلام باشد.

آیاتی که می فرمایند: «إِنَّ الدِّینَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلامُ ؛ دین در نزد خدا، اسلام (و تسلیم بودن در برابر حق) است»[۷] و « وَ مَنْ یَبْتَغِ غَیْرَ الْإِسْلامِ دیناً فَلَنْ یُقْبَلَ مِنْهُ وَ هُوَ فِی الْآخِرَهِ مِنَ الْخاسِرینَ ؛ و هر کس جز اسلام (و تسلیم در برابر فرمان حق،) آیینى براى خود انتخاب کند، از او پذیرفته نخواهد شد و او در آخرت، از زیانکاران است»[۸] این مطلب را ثابت می کند که غیر از دین اسلام در نزد خداوند دین دیگری وجود پس باید دین تمام انبیاء الهی از جمله حضرت نوح و حضرت ابراهیم (ع) اسلام باشد تا مورد پذیرش خداوند قرار گیرد.

علامه می گوید: دین در پیش خدا یک دین است و هیچ اختلافی در آن وجود ندارد و آن دین اسلام است که عبارت از تسلیم در برابر حق است. یا به عبارت دیگر اسلام عبارت از تسلیم از برای بیانی است که از طرف خداوند در مقام ربوبیت در معارف و احکام صادر شده است. ولو از نظر کمی و کیفی در شرایع انبیائس اختلاف وجود دارد لکن در عین حال یک چیز بیش نیست. و بین شرایع پیامبران اختلاف با تضاد و تنافی وجود ندارد.[۹] پس اسلام همان دین حنیف است که بنایش بر توحید نهاده شده است و دین همه انبیاء دین توحیدی بوده است.

دلیل دوم بر اینکه دینی که خداوند آن را برای هدایت بندگانش می فرستد یک دین است این است که خداوند متعال حقّ است و دین او نیز حق است و دین حق نمی تواند تعدد داشته باشد. پس خاصیت حقیّت دین الهی وحدت دین را اقتضاء می کند و تعدد فقط در ادیان باطل راه دارد. بنابراین دین حضرت نوح و حضرت ابراهیم(ع) به دلیل اینکه پیامبران الهی هستند، دین اسلام بوده است.

افزون بر این دو دلیل عام آیات متعددی در قرآن کریم داریم که دلالت دارند بر اینکه دین تمام پیامبران الهی، دین اسلام بوده است:

الف: در خصوص دین حضرت ابراهیم  علیه السلام آیات متعددی داریم که دین او را اسلام معرفی می کند. خداوند می فرماید: « ما کانَ إِبْراهیمُ یَهُودِیًّا وَ لا نَصْرانِیًّا وَ لکِنْ کانَ حَنیفاً مُسْلِماً وَ ما کانَ مِنَ الْمُشْرِکینَ؛  ابراهیم نه یهودى بود و نه نصرانى بلکه موحّدى خالص و مسلمان بود و هرگز از مشرکان نبود. »[۱۰] و در آیه دیگر می فرماید: «وَ وَصَّى بِها إِبْراهیمُ بَنیهِ وَ یَعْقُوبُ یا بَنِیَّ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفى‏ لَکُمُ الدِّینَ فَلا تَمُوتُنَّ إِلاَّ وَ أَنْتُمْ مُسْلِمُونَ؛  و ابراهیم و یعقوب (در واپسین لحظات عمر،) فرزندان خود را به این آیین، وصیت کردند (و هر کدام به فرزندان خویش گفتند:) «فرزندان من! خداوند این آیین پاک را براى شما برگزیده است و شما، جز به آیین اسلام [تسلیم در برابر فرمان خدا] از دنیا نروید!»[۱۱] در این آیه شریفه حضرت ابراهیم و حضرت یعقوب -علیه السّلام-  در ضمن وصیت فرزندان شان را هشدار می دهند که خداوند برای آنان دین (اسلام) را برگزید و مبادا جز مسلمان بمیرند.

در آیه دیگری آمده است کسی که دین پیامبر آخرالزمان صلی الله علیه و اله و سلم را اسلام و پیروان آن را مسلمان نامید حضرت ابراهیم -علیه السّلام-  بود آنجا که گفت: پروردگارا ما دو نفر را مسلمان قرار ده و از نسل ما امت مسلمان به وجود بیاور.[۱۲] و در جای دیگر خداوند بر این مطلب تاکید دارد و می فرماید: «ای کسانی که ایمان آوردید… و آیین پدرتان ابراهیم نیز چنین بوده است او بود که قبلا شما را مسلمان نامید.»[۱۳].

ب. دلیل خاص در باره دین حضرت نوح و سایر انبیاءآیه ای است که خطاب به امت پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ می فرماید: «خداوند از دین آنچه را که به نوح درباره آن سفارش کرد برای شما تشریع کرد و آنچه را بر تو وحی کردیم و آنچه را که درباره آن به ابراهیم و موسی و عیسی سفارش نمودیم که دین را برپا بدارید…»[۱۴] دراین آیه شریفه دین حضرت نوح علیه السلام با دین حضرت پیامبر خاتم صلی الله علیه و آله و سلم یکی دانسته شده است و آنچه را که برای حضرت نوح علیه السلام سفارش کرده برای امت اسلامی تشریع نموده است.

از آنچه بیان گردید این نتیجه به دست می آید که دین تمام انبیاء الهی از جمله حضرت نوح و حضرت ابراهیم (علیه السلام) اسلام بوده است. و دین دیگری الهی در برابر اسلام وجود ندارد.

پی نوشت:

[۱] . دهخدا، لغت نامه، ماده دین.

[۲] . طباطبائی، محمد حسین، المیزان، ۱.۱۵۹، موسسه نشر اسلامی.

[۳] . طباطبائی، محمد حسین، شیعه در اسلام، ص ۳، ۱۳۴۸ ش، بی تا.

[۴] . دکتر احمد فتح الله، هجم الفاظ الفقه الجعفری، ص ۵۲، اول، ۱۴۱۵ ق.

[۵] . سوره‌ نساء، آیه ۱۲۵.

[۶] . شیعه در اسلام، ص ۳.

[۷] . آل عمران/۱۹

[۸] آل عمران/ ۸۵.

[۹] . محمد حسین طباطبائی، المیزان، ۳/۱۲۰ و ۱۲۱، قم، موسسه نشر اسلامی، بی تا.

[۱۰] .آل عمران/۶۷.

[۱۱] . بقره/۱۳۲.

[۱۲] . سوره بقره، آیه ۱۳۸.

[۱۳] . سوره حج، آیه ۷۸.

[۱۴] .سوره شوری، آیه ۱۳.

منبع: نرم افزار پاسخ مرکز مطالعات حوزه علمیه قم.