حنظله بن اسعد شبامى از اصحاب شهید امام حسین (علیهم السلام)

حنظله بن اسعد (حنظله بن اسعد) بن شبام بن عبدالله همدانى شبامى، شخصیتى از شخصیت هاى شیعه، سخنور، فصیح، شجاع و دلیر و قارى قرآن بود که در روز عاشورا به شهادت رسید.

نصیحت حنظله بن اسعد به لشکر ابن زیاد

حنظله بن اسعد در روز دهم محرم، حضور امام حسین (علیه السلام) شرفیاب شد و از او اجازه میدان خواست، در مقابل حضرت، به میدان نبرد رفت و فریاد زد:

مردم! حسین را نکشید که: فَیُسْحِتَکُمْ بِعَذابٍ وَ قَدْ خابَ مَنِ افْتَرى‏.

«خداوند شما را با عذابى نابود مى ‏سازد و هر کس (به خدا) دروغ و افترا ببندد، مایوس و نومید خواهد شد».

سخن امام حسین (علیه السلام) به حنظله بن اسعد

امام حسین (علیه السلام) فرمود: «یا بن اسعد! انهم قد استوجبوا العذاب حین ردوا علیک ما دعوتهم إلیه من الحق و نهضوا إلیک لیستبیحوک و اصحابک، فکیف بهم الآن و قد قتلوا إخوانک الصالحین»؛

«اى پسر اسعد! آنگاه که این مردم را دعوت به حق کردى و سخنت را پذیرا نشدند، در حقیقت مستوجب عذاب الهى گشتند و کمر قتل تو و یارانت را بسته‏اند، تا چه رسد به این که برادران شایسته شما را به شهادت رسانده‏اند».

عرض کرد: فدایت شوم. آنچه فرمودید صحیح است. آیا اکنون وقت آن نرسیده به دیدار پروردگار خویش بشتابم و به برادران خویش بپیوندم؟

حضرت فرمود: «رح إلى خیر من الدنیا و ما فیها و الى ملک لا یبلى»؛

«به سوى خیر دنیا و آنچه در آن است و ملک جاودان، رهسپار شو».

حنظله بن اسعد عرضه داشت: درود بر تو اى ابا عبد الله! صلوات و درود خدا بر تو و خاندانت، خداوند میان ما و شما در بهشت آشنایى حاصل فرماید.

امام حسین (علیه السلام) فرمود «آمین، آمین» و سپس حنظله شمشیر کشید و بر دشمن پیش تاخت، تا اینکه وى را به محاصره در آورده و در میدان کارزار به شهادت رساندند، سلام الله علیه.[۱]

یک اشتباه تاریخی در مورد حنظله بن اسعد

اکنون جاى آن است که بدانیم اصولا غالیان درباره امام حسین (علیه السلام) چگونه مى ‏اندیشیدند و جنبه سیاسى این نهضت را که در ظاهر شکست بود، چگونه تحلیل مى‏ کردند. نکته عجیبى که در این باره رخ داده و البته با اندیشه غلات کاملا سازگار بوده و گفته اند که امام حسین (علیه السلام) در این حادثه موقعیتى شبیه به عیسى بن مریم (علیهما السلام) یافت[۲].

سوال آنها این بود که چگونه ممکن است چنین شکستى براى «ولى خدا» واقع شود؟ بهتر آن است که وضعیت او را با وضعیت عیسى مسیح (علیه السلام) در روز به دار آویخته شدن او شبیه بدانیم. یهودیان به جاى مسیح، شخص دیگرى را به صلیب کشیدند. در کربلا نیز کوفیان حنظله بن اسعد شامى را به جاى امام حسین (علیه السلام) به قتل رساندند! در این باره بهتر است روایتی را ذکر کنیم؛ علامه مجلسى ترجمه حدیث را این گونه آورده است:

پاسخ امام رضا (علیه السلام) به مسئله شهید شدن حنظله بن اسعد

ابن بابویه به سند معتبر روایت کرده است که اباصلت هروى، خدمت امام رضا (علیه السلام) عرض کرد: گروهى در کوفه هستند که دعوى مى ‏کنند حسین بن على (علیهما السلام) کشته نشد و حق تعالى شباهت او را بر حنظله بن اسعد شامى افکند و آن حضرت را به آسمان بالا برد، چنانکه عیسى را به آسمان بالا برد و این آیه را حجت قرار میدهند: «وَ لَنْ یَجْعَلَ اللَّهُ لِلْکافِرِینَ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ سَبِیلًا»:[۳]

حضرت فرمودند: دروغ مى گویند، بر ایشان باد غضب و لعنت خدا و کافر شده ‏اند به تکذیب کردن پیغمبر خدا (صلى الله علیه و آله) که خبر داد آن حضرت کشته خواهد شد. به خدا سوگند که کشته شد حسین و کشته شد کسى که بهتر بود از حسین، یعنى امیر المومنین و امام حسن (علیهما السلام)؛

هیچ یک از اهل بیت رسالت نیست مگر آنکه کشته مى ‏شویم و مرا به زهر شهید خواهند کرد به مکر و حیله. و این خبر رسیده است به من از رسول خدا (صلى اللّه علیه و آله) و خبر داده است آن حضرت را جبرئیل از جانب خداوند عالمیان.

و مراد حق تعالى در آن آیه، آن است که کافر را حجتى بر مومن نیست و چگونه این معنا می تواند مراد باشد؟ و حال آنکه حق تعالى در قرآن خبر داده است که کافران بسیارى، پیغمبران را به ناحق کشته ‏اند و لیکن با وجود کشتن ایشان حجت پیغمبران بر ایشان غالب گشته و حقیت ایشان ظاهر شده است.[۴]

از حنظله بن اسعد شبامی در زیارت ناحیه مقدسه امام (علیه‌السلام)[۵] و زیارت رجبیه چنین یاد شده است:

«السلام علی حنظله بن اسعد الشبامی»[۶]

جمع بندی

یکی از یاران با وفای امام حسین (علیه السلام) حنظله بن اسعد است، او خود را به لشکر امام رساند و ابتدا با اجازه امام، لشکر ابن زیاد را نصیحت کرد و به آنها نسبت به راه و مسیر باطلی که برگزیدند هشدار داد، سپس با تمام توان در برابر لشکر کوفیان قرار گرفت و تا پای جان مقاومت نمود و سرانجام به شهادت رسید.

پی نوشت ها

[۱] . طبرى، تاریخ: ۳/ ۳۲۹؛ کامل: ۴/ ۷۲؛ ارشاد: ۲/ ۱۰۵؛ لهوف: ۱۴۴.

[۲] . «حضرت عیسی بن مریم (علیهما ‌السلام)، ملقب به مسیح، چهارمین پیامبر از پیامبران اولوالعزم و صاحب شریعت است. کتاب آسمانی او انجیل نام دارد. آن حضرت فرزند حضرت مریم (سلام ‌الله ‌علیها) و تولدی منحصر به فرد و شگفت ‌انگیز داشته که در قرآن کریم به آن اشاره شده است. مسیحیان معتقدند حضرت عیسی به صلیب کشیده شده ولی در قرآن می‌ فرماید امر بر مردم مشتبه شده و فرد دیگری به جای او به دار آویختند و خدا حضرت عیسی را به سوی خود، بالا برد.»

[۳] . نساء، آیه ۱۴۱.

[۴] . حیات فکرى و سیاسى ائمه، جعفریان ،ص:۲۳۸

[۵] . زیارت ناحیه مقدسه از زیارتنامه‌ های امام حسین (علیه السلام) است که در روز عاشورا و غیر آن خوانده می‌شود. دو زیارت به این نام وجود دارد که یکی زیارت ناحیه مشهور است و دیگری زیارت الشهدا نام دارد و در آن نام یاران امام و قاتلان آن ها آمده است.

[۶] . الاقبال بالاعمال الحسنه ( ط – الحدیثه) ج۳، ۳ ص.

منابع

1. ابن طاووس، على بن موسى‌، الاقبال بالاعمال الحسنه (ط – الحدیثه)، دفتر تبلیغات اسلامى‌، قم‌، اول، ۱۳۷۶ ش‌.
2. رسول جعفریان‏، حیات فکرى و سیاسى ائمه‏، انصاریان‏، قم، اول ۱۳۸۱ ش‏.
3. طبری، محمد بن جریر بن یزید، تاریخ الطبری، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دار احیا التراث العربی، بی‌تا.
4. ابوالحسن على بن محمد بن محمد بن عبدالکریم شیبانى جزرى، معروف به ابن اثیر (۵۵۵-۶۳۰ق)، الکامل فی التاریخ، دار صادر، بیروت، اول.
5. ابن‌ طاووس، علی بن موسی، الملهوف علی قتلی الطفوف، تصحیح فارس الحسون (تبریزیان)، تهران، نشر اسوه، ۱۳۷۵ش.
6. شیخ مفید، الارشاد، ترجمه رسولی محلاتی، اسلامیه، تهران، دوم، بی تا.