جوین بن مالک بن قیس تیمی از اصحاب امام حسین (علیه السلام)

یکی از اصحاب امام حسین (علیه السلام) که حق از باطل را تشخیص داد، جوین بن مالک است. او با ایمان کامل در روز عاشورا در کنار امام قرار گرفت.

جوین بن مالک بن قیس تیمی (جُوَیْن بن مالک بن قَیْس تَیْمی) از شهدای کربلاست که تا آخرین قطره خون خویش از حق دفاع کرد تا به سوی خدا بازگشت؛ به نوشته کتاب های مقاتل و کتاب های دیگر تاریخی، جوین بن مالک ابتدا با لشکر ابن زیاد وارد کربلا می شود و در مقابل امام حسین (علیه السلام) قرار دارد.

ولی خداوند تبارک و تعالی به ایشان توفیق می دهد که از پرتگاه ابدی نجات یابد و حقایق را بشناسد و بهترین انتخاب را بنماید. در حقیقت هر انسانی ممکن است در روند زندگی خویش در دو راهی قرار گیرد، اینجاست که بصیرت و تعقل عمیق لازم است که فهمیده شود چگونه حق را از باطل تشخیص دهد؟

البته، عکس قضیه نیز وجود دارد؛ چه بسا کسانی بوده اند که یک عمر در مسیر صحیح حرکت کردند ولی با لحظه ای غفلت و عدم بصیرت، به عذاب ابدی گرفتار شدند که دیگر افسوس و پیشمانی سودی به حال آن ها نخواهد داشت.

داستان سرگذشت حر بن یزید ریاحی و جوین بن مالک بن قیس تیمی درس بزرگ برای بشریت و نسل های بعدی می باشد که راه را گم نکند و چنان چه به هر دلیلی به بی راه رفت دوباره برگشته و مسیر حق را دنبال کنند.

همانگونه که ذکر شد، «جوین بن مالک بن قیس تیمی» در میان لشکر کفر و نفاق بود و با دقت تمام نظاره می کرد که داستان تقابل بین دو جریان به کجا منتهی می گردد؟

آیا جنگی صورت می گیرد یا به خواسته های امام حسین (علیه السلام) توجه می شود؟ اما وقتی که پیشنهاد امام حسین از سوی ابن زیاد[۱] پذیرفته نشد و کار به جنگ کشید، این جا بود خود را در میان بهشت و آتش جهنم دید، تصمیم صحیح را گرفت و همراه عده ‌ای از افراد قبیله خود که تعداد آنان را هفت نفر گفته ‌اند[۲]، شبانه به امام حسین (علیه السلام) پیوست.[۳]

شهادت جوین بن مالک

شهادت در راه خداوند بالاترین مقام برای یک انسان مومن است[۴]، ولی شهدای کربلا جایگاه ویژه و خاص دارد، چون امام حسین (علیه السلام) در پیشگاه خداوند مقام بس عظیمی دارد، در ابصار العین[۵] از ابن شهر آشوب نقل شده که « جوین بن مالک بن قیس تیمی » در روز عاشورا و در حمله نخست لشکر ابن سعد به درجه رفیع شهادت نائل آمد.

شیخ طوسی[۶] « شهادت جوین بن مالک بن قیس تیمی» را در شمار اصحاب امام حسین ( علیه السلام ) آورده است.[۷] بعضی نامش را جویر بن مالک یا حوی بن مالک نقل کرده ‌اند.[۸] برخی هم او را با جون غلام ابوذر غفاری [۹] اشتباه گرفته ‌اند.[۱۰]

در زیارت الشهداء با عبارت «اَلسَّلَامُ عَلَی جُوَینِ بْنِ مَالِک الضُّبَعِی» از او یاد شده است.[۱۱]

پی نوشت ها

[۱] . «عبید الله بن زیاد بن ابیه، مشهور به ابن زیاد (۳۳ – ۶۷ق)، فرمانده نظامی مشهور امویان و از عوامل اصلی شهادت امام حسین (علیه السلام) و همراهانش بود. عبیدالله والی بصره بود و یزید او را در سال ۶۰ ق، پس از آشفتگی اوضاع کوفه، با حفظ سمت به امارت این شهر گماشت و سرکوب قیام امام حسین (علیه السلام) را به او سپرد. او در سال ۶۵ق نیز قیام توابین را سرکوب کرد. عبید الله به سبب نقشی که در واقعه کربلا داشت، از شخصیت‌ های منفور نزد شیعیان است. او پس از قیام مختار، در جنگ خازر به دست ابراهیم بن اشتر کشته شد.»

[۲] . شیرازی، ذخیره الدارین، زمزم هدایت، ص۴۰۰.

[۳] . سماوی، ابصارالعین، ۱۴۱۹ق، ص۱۹۴.

[۴] . «قرآن کریم درباره شهید و شهیدان می فرماید: وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذِینَ قُتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ أَمْواتاً بَلْ أَحْیاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ (آل عمران: ۱۶۹) هرگز کسانی را که در راه خدا کشته شده اند، مرده مپندار، بلکه زنده اند که نزد پروردگارشان روزی داده می شوند.

منظور از حیات، همان حیات واقعی است و در نقطه مقابل در آیات دیگری خداوند متعال حیات کافران را پس از مرگ، هلاکت و نابودی شمرده است.»

[۵] . «ابصار العین فی انصار الحسین (علیه السلام)، اثر شیخ محمد سماوی (متوفی ۱۳۷۰ق)، درباره یاران امام حسین (علیه السلام) در واقعه کربلا و قبل از آن، اعم از شهدا و مجروحان است. مولف در این کتاب، ۱۱۲ نفر از یاران امام را با ذکر طوایف و قبایل آنان بیان می ‌کند. محمد بن طاهر بن حبیب ترکى فضلى؛ عالم، فقیه، ادیب، شاعر و خطیب بود که به دلیل تولد و سکونت در منطقه سماوه به سماوی شهرت یافت.»

[۶] . «محمد بن حسن بن علی بن حسن (۳۸۵-۴۶۰ق)، مشهور به شیخ طوسی و شیخ الطائفه (به معنای بزرگ قوم / بزرگ شیعیان)، از مشهور ترین محدثان و فقیهان شیعه. شیخ طوسی در رمضان سال ۳۸۵ق، در طوس یکی از شهر های خراسان متولد شد، کنیه او ابو جعفر است که گاهی در برابر شیخ کلینی و شیخ صدوق که کنیه هر دوی آن ها ابوجعفر بود به او ابوجعفر ثالث می‌ گویند. وی در ۴۰۸ق یعنی در ۲۳ سالگی به عراق رفت و ۵ سال شاگرد شیخ مفید (متوفای ۴۱۳ق)، ۳ سال شاگرد حسین بن عبیدالله غضائری (متوفای ۴۱۱ق) و نیز شاگرد ابن حاشر بزاز، ابن ابی جید و ابن الصلت بود. بعضی از مشایخ وی و نجاشی (۳۷۲-۴۵۰ق) مشترک ‌اند. او سید مرتضی (م ۴۳۶) را درک کرد.»؛ آقا بزرگ تهرانی، طبقات اعلام الشیعه، ۱۴۳۰ق، ج۲، ص۱۶۱.

[۷] . طوسی، رجال، ۱۴۱۵ق، ص۹۹.

[۸] . محدثی، فرهنگ عاشورا، ۱۴۱۷ق، ص۱۳۳.

[۹] . «جون یا حوی، غلام آزاد شده ابوذر غفاری، یکی از شهدای کربلا بود که بعد از شهادت زهیر بن قین، یا حبیب بن مظاهر، به شهادت رسید. اما شیخ مفید نام او را جوین نوشته است و ابن شهرآشوب «جوین بن ابی مالک» ثبت کرده است این در حالی است که فضیل بن زبیر و شیخ طوسی، جوین بن مالک را غیر از جون غلام ابوذر دانسته ‌اند.» شیخ مفید، محمد بن محمد، الارشاد، ج۲، ص۹۳؛ ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۳، ص۲۵۲؛  تسمیه من قتل مع الحسین، فصل نامه تراثنا، ش۲، ۱۴۰۶ق، تحقیق سید محمدرضا حسینی جلالی، ص۲۷؛ شیخ طوسی، محمد بن حسن، رجال طوسی، ص۹۹؛ ابن اعثم، احمد، الفتوح، ج۵، ص۱۰۸.

[۱۰] . محدثی، فرهنگ عاشورا، ۱۴۱۷ق، ص۱۳۳.

[۱۱] . مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۴ق، ج۹۸، ص۲۷۲؛ سید بن طاووس، اقبال، ۱۳۶۷ق، ص۵۷۶.

منابع

1. ابن شهر آشوب، محمد بن علی، مناقب آل ابی ‌طالب، قم، علامه، ۱۳۷۹ق.
2. حسینی حائری شیرازی، سید عبد المجید، ذخیره الدارین فیما یتعلق بمصایب، قم، زمزم هدایت، بی‌ تا.
3. سماوی، محمد، ابصار العین فی انصار الحسین، قم، دانشگاه شهید محلاتی، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.
4. سید بن طاووس، علی بن موسی، اقبال ‌الاعمال، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۶۷ق.
5. طوسی، رجال، قم، انتشارات اسلامی جامعه مدرسین، ۱۴۱۵ق.
6. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، موسسه الوفا، ۱۴۰۴ق.
7. محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، قم، نشر معروف، چاپ دوم، ۱۴۱۷ق.
8. مفید، محمد بن محمد الارشاد فی معرفه حجج الله على العباد، کنگره شیخ مفید، قم‌، اول، ۱۴۱۳ ق‌.
9. آقا بزرگ تهرانی، محمد محسن، طبقات اعلام الشیعه، بیروت، دار احیا التراث العربی، ۱۴۳۰ق.
10. طوسى، محمد بن حسن‌، رجال الطوسی (جامعه مدرسین)، جماعه المدرسین فی الحوزه العلمیه قم، موسسه النشر الاسلامی، ایران – قم‌، ۱۳۷۳ ه.ش.