تفاوت فقه شیعه با مذهب اهل سنت

 فرقه های عمده ای کلامی اهل سنت مانند اشعری، ماتریدی، وهابیت و اهل حدیث. و نیز فرقه زیدیه نیز از نظر فقهی سنی مذهب به شمار می آیند. در زیر به تفاوتهای فقه شیعه و اهل تسنن اشاره می‌گردد:
۱. اهل سنت از نظر فقهی دارای چهار مذهب می باشد:

الف. مذهب حنفی: که منسوب به ابو حنیفه است وی در سال ۸۰ هجری به دنیا آمده و در سال ۱۵۰ هجری قمری درگذشته است.

ب. مالکی: منسوب به مالک بن انس وی در عهد خلافت ولید بن عبد الملک به دنیا آمد و در روزگار هارون الرشید در مدینه از دنیا رفت.

ج. شافعی: منسوب به محمد بن ادریس شافعی که در سال ۱۵۰ ه‍ ، در غزه به دنیا آمد و در سال ۲۰۴ ه‍ ، در مصر از دنیا رفت.

د. حنبلی یا حنابله: منسوب به احمد بن حنبل است. وی در سال ۱۶۵ هجری به دنیا آمد و در سال ۲۴۱ هجری در گذشته است.[۱]^(۱)

اما فرقه وهابیت از هیچکدام اینها پیروی نمی کنند بلکه آنان مانند مسائل کلامی در فقه نیز از سلف صالح پیروی می کنند و این مذاهب چهار گانه را بدعت در دین می شمارند.

پس اهل سنت در مسائل فقهی از این مذاهب پیروی می‌کنند و هر چه آنان گفته باشند و فتوی داده باشند آن را بر خود شان حجت می دانند.

اما شیعه در فقه از اهل بیت رسول خدا(ص) پیروی می‌کنند و گفته های آنان را بر خود شان حجت می‌دانند. پس این یک فرق و تفاوت فقه شیعه با فقه اهل سنت است.

۲. فرق و تفاوت دیگری که فقه شیعه با فقه اهل سنت دارد در اجتهاد و استنباط احکام می باشد. در حوزه احکام فقهی اجتهاد از نظر علمای علم اصول بر دو نوع است. «اجتهاد مطلق» و «اجتهاد در مذهب خاص». مثلا هرگاه فردی در چارچوب مسلک فقهی ابوحنیفه اجتهاد کند و نظر او را در مسئله ای به دست آورد، این عمل را اجتهاد در مذهب می نامند. ولی هر گاه مجتهد به مسلک فرد معینی در فقه مقید نبوده و سعی خود را معطوف به فهم حکم خدا از ادله شرعی (خواه با مسلکی موافق باشد یا مخالف) به آن اجتهاد مطلق می‌گویند.

باب اجتهاد مطلق از سال ۶۶۵ هجری به روی علمای اهل سنت بسته شد و اجتهاد در چارچوب مذاهب فقهی معین (حنفی، شافعی، مالکی، و حنبلی) محصور ماند. اما اجتهاد فقهای شیعه بر مبنای کتاب و سنت و اجماع و عقل به جز از ادله شرعی، قید و بندی دیگری ندارد و لذا علمای این مذهب در پرتو این اجتهاد زنده و مستمر، فقه جامع و سازگار با نیازهای گوناگون و متحول بشری پدید آورده و گنجینه علمی عظیمی را فراهم ساخته اند.[۲]

بنابراین اهل سنت در احکام فقهی فقط در حوزه مذهب شان اجتهاد می کنند و نظر رئیس مذهب شان را به دست می آورند اما شیعه هیچ قیدی را در اجتهاد احکام فقهی نمی پذیرد بلکه حکم خدا را از ادله آن به دست می آورند.

۳. منابع و دلایل استنباط احکام مورد دیگری از تفاوت بین فقه شیعه و سایر مذاهب اهل تسنن را تشکیل می‌دهد. در فقه شیعه قرآن و سنت(قول، فعل و تقریر پیامبر(ص) و اهل بیت علیهم السلام)، عقل، و اجماع از منابع احکام فقهی به شمار می آیند اما در فقه اهل سنت قرآن، سنت(قول و فعل رسول خدا(ص))، اجماع، قیاس، استحسان، قول و فعل صحابه و تابعین، مصالح مرسله و سد ذرایع منابع احکام فقهی هستند و عقل در فقه اهل سنت اعتباری ندارد.

پی نوشت:

[۱] . گرجی، دکتر ابو القاسم، تاریخ فقه و فقها، انتشارات سمت، چ سوم، ۱۳۷۹. ص ۸۴.

[۲] . سبحانی، جعفر، منشور عقاید امامیه، قم، موسسه امام صادق(ع)، چاپ پنجم، ۱۳۸۸ش، ص۲۶۵ و ۲۶۶.

منبع: نرم افزار پاسخ مرکز مطالعات.