تبیین و بررسی بعثت پیامبر اسلام (ص) و آغاز رسالت

زمان مطالعه : 4 دقیقه

توسط : رحمت الله ضیایی

0 نظر

بعثت به برگزیده شدن حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) به پیامبری و آغاز رسالت او اشاره دارد که بنابر مشهور، در ۲۷ رجب سال چهلم عام الفیل روی داده است. از این رو در فرهنگ شیعی ۲۷ رجب، به عنوان «عید مبعث» گرامی داشته می شود. بعثت پیامبر سرآغاز دین اسلام و مقدمه برچیدن شدن بت پرستی از حجاز بود.

واژه‌شناسی

بعثت به معنای برگزیدن فردی به پیامبری از سوی خدا و آغاز دوره نبوتش است. هرچند بعثت درباره برگزیدن همه پیامبران به نبوت کاربرد دارد اما از آن برگزیدن حضرت محمد به پیامبری متبادر می شود.[۱] از این‌رو در فرهنگ اسلامی، روز مبعث به روزی گفته می شود که حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) به رسالت مبعوث شده است.[۲] بعثت در لغت به معنای برانگیختن است[۳] همچنین به معنای ارسال[۴] و روانه کردن نیز آمده است.[۵]

بعثت در قرآن کریم، به معنای برانگیختن و فرستادن پیامبران برای هدایت مردم[۶] و نیز حشر مردگان به کار رفته است.[۷]

زمان و مکان بعثت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)

غار حراء، محل بعثت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) که در کوه نور مکه واقع شده است. بعثت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) بنابر مشهور در ۴۰ سالگی و بنا به قولی، در ۴۳ سالگی حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) رخ داده است.[۸]

طبق گفته مورخان، بعثت در ۲۷ رجب سال چهلم عام الفیل و بیستمین سال حکومت خسرو پرویز بر ایران روی داده است. هرچند برخی ۱۷ یا ۱۸ رمضان، یا یکی از روزهای ربیع الاول را روز بعثت دانسته اند، شیعیان ۲۷ رجب را برگزیده‌اند.[۹] پیامبر در غار حرا به نبوت رسید.

ماجرای آغاز رسالت پیامبر

پیامبر وقتی که در غار حرا به تفکر و عبادت مشغول بود، با نزول نخستین آیات سوره علق، بعثتش آغاز شد و با نخستین آیات سوره مدثر ادامه یافت.[۱۰] پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) ابتدا همسرش خدیجه (سلام الله علیها) و پسر عمویش علی (علیه السلام) را در جریان نبوت خویش قرار داد.

سه سال بعد با نزول آیه وَ أَنذِرْ عَشِیرَتَک الْأَقْرَبِینَ ﴿۲۱۴﴾ (ترجمه: و خویشان نزدیکت را هشدار ده.)[ شعراء–۲۱۴] آشنایانش را از نبوت خود آگاه کرد و در همان سال با نزول آیه فَاصْدَعْ بِمَا تُؤْمَرُ وَ أَعْرِضْ عَنِ الْمُشْرِکینَ ﴿۹۴﴾ (ترجمه: پس آنچه را بدان مأموری آشکار کن و از مشرکان روی برتاب)[ حجر–۹۴] نبوتش را علنی کرد.

پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نخستین بار در بازار عُکاظ، جایی که مردم برای تجارت در آن جمع بودند و عده ای نیز در بلندی های آن به بیان اشعار تازه و داستان های گوناگون مشغول بودند، دعوت خویش را آشکار کرد. ابولهب و عده ای به پیروی از او پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را آزار رساندند؛ اما ابوطالب در حمایت از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) آنان را تنبیه کرد.[۱۱]

واکنش پیامبر به نزول فرشته وحی

اولین وحی، همراه با هیبت و احساس سنگینی بار عظیم رسالت توسط جبرئیل بر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نازل شد. پیامبر در کودکی به واسطه پاکی درونی که داشت و نیز بیزاری از محیط فاسد آن زمان مکه، میل به تنهایی و گوشه گیری از شهر و دیار خود را داشت.

به همین جهت، عزلت های یک ماهه در کوه های اطراف مکه و بعد بازگشت به شهر، خواب هایی که حال و هوای جهان غیب داشت، شنیدن صدای ملک وحی پیش از بعثت و ارتباط سه ساله اسرافیل و ۲۰ ساله جبرئیل با ایشان[۱۲] آمادگی هایی بوده که ایشان را برای ابلاغ پیامبری مهیا می ساخته است.

البته روایات دیگری وجود دارد که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را ناآشنا به فضای وحی و ارتباط با فرشتگان معرفی می کند: نگاه ناباورانه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) به حادثه وحی و ترس از پریشان خاطری یا جن زدگی، مشورت با خدیجه و تأییدگرفتن از ورقه بن نوفل به عنوان شاهد پیامبری او و آرام شدن حضرت با دلداری وی، مضامین این دسته از روایات است[۱۳]

این دسته از روایات با سیر رشد و فضای تربیتی حاکم بر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و بصیرت و بینش او نسبت به وظیفه سنگین رسالت، ناسازگار دانسته شده است.

جایگاه بعثت در فرهنگ شیعی

در فرهنگ شیعی ۲۷ رجب به عنوان عید مبعث شناخته می شود و جشن هایی به همین مناسبت برگزار می‌گردد. این روز در ایران و برخی از مناطق عراق [۱۴] تعطیل رسمی است.

زیارت امیرالمومنین (علیه السلام)

خواندن دوازده رکعت نماز که در هر رکعت سوره‌های حمد، فلق و ناس را یکبار و نیز اخلاص چهار بار خوانده می شود و بعد از اتمام نماز، گفته شود: “لا اله الا الله و الله اکبر الحمد لله و سبحان الله و لا حول و لا قوه الا بالله العلی العظیم” از این شب با نام «لیله المحیا» به معنای شب احیا و شب زنده‌داری نیز نام برده شده است.[۱۵]

زیارت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)

خواندن دوازده رکعت نماز که در هر رکعت سوره حمد و یس را بخواند پس از نماز، چهار بار سوره حمد را بخواند و سپس چهار بار بگوید: “لا اله الا الله و الله اکبر و الحمد لله و سبحان الله و لا حول و لا قوه الا بالله العلی العظیم” و بعد چهار بار بگوید: ” الله ربی لا اشرک به شیئا”

پی نوشت ها

نگاه کنید به: مطیع، «بعثت»، ص۷۹-۲۸۰.
همایی، «مبحث بعثت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم)»، ص۴۴.
مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ۱۳۶۸ش، ج۱، ص۲۹۶.
فراهیدی، کتاب العین، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۱۱۲.
راغب اصفهانی، معجم مفردات الفاظ القرآن، ۱۴۱۲ق، ص۱۳۲-۱۳۳.
سوره بقره، آیه ۲۱۳؛ سوره نحل، آیه ۳۶؛ سوره اسراء، آیه ۱۷.
سوره یس، آیه ۵۲؛ سوره بقره، آیه ۵۶؛ سوره حج، آیه۷.
یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۲۲؛ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ۱۳۸۵ق، ج۲، ص۴۶.
ابن هشام، السیره النبویه، [۱۳۸۳ق]، ج۱، ص۳۸۵؛ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۵؛ طبری، تاریخ الطبری، ج۲، ص۲۹۳.
ابن هشام، السیره النبویه، ج۱، ص۲۳۶-۲۳۷؛ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۶؛ طبری، تاریخ، ج۲، ص۲۹۸
یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۷-۱۸.
یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۱۶؛ نیز ابن اثیر، الکامل، ج۲، ص۴۶-۵۰.
ابن هشام، السیره النبویه، ج۱، ص۲۳۸؛ یعقوبی، تاریخ، ج۲، ص۱۷؛ طبری، تاریخ، ج۲، ص۲۹۹
النجف تعطّل الدوام الیوم بمناسبه المبعث النبوی، سایت مؤسسه الشهداء.
دائره المعارف تشیع، ج۸، ص۱۷۶.

فهرست منابع

قرآن کریم، ترجمه محمدمهدی فولادوند.
ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر، ۱۳۸۵ق/۱۹۶۵م.
ابن هشام، عبدالملک، السیره النبویه، به کوشش مصطفی سقا و دیگران، قاهره، بی‌نا، ۳۵۵ق/۹۳۶م.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، معجم مفردات الفاظ القرآن، دمشق – بیروت، دار العلم – الدار الشامیه، ۱۴۱۲ق.
فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، تحقیق مهدی مخزومی و ابراهیم سامرایی، گردآوری محسن آل عصفور، قم، مؤسسه دار الهجره، ۱۴۰۹ق.
مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۶۸ش.
مطیع، مهدی، «بعثت»، در دائره المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۲، تهران، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۳ش.
همایی، جلال الدین، «مبحث بعثت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم)»، در بعثت نامه: مقالاتی درباره بعثت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم)، گردآورنده: محمد رصافی، تهران، صبح صادق، ۱۳۸۳ش.
یعقوبی، احمد بن اسحاق، تاریخ الیعقوبی، بیروت، دار صادر،