اَبان ابی عیاش جوهری

محدث قرن ۲ ق .

اًبان بن ابی عیاش ، معروف به ابواسماعیل فیروز ، ازموالی . منابع شیعی او را از صحابۀ امام سجاد (ع) ونیز صادقین (ع) یاد کرده اند ، اگر چه روایتی از او آن بزرگواران در منابع مشاهده نمی شود (شیخ طوسی ، الرجال ، ص ۸ ، ۱۰۶ ، ۱۵۲) . وی از بسیاری از عالمان حدیث آن زمان کسب دانش کرد که از میان آن ها می توان به عطاء بن ابی رباح و سعید بن جبیر و شهربن حوشب اشاره کرد (مزی ، ج ۲ ، ص ۱۹) . روایات او از سلیم بن قیس هلالی وانس بن مالک اهمیت فراوانی دارد ؛ درواقع ، انس مهم ترین شیخ او ومهم ترین روایت او روایت کتاب سلیم بود (ابن قاسم ، ج ۱، ص ۲۰۳ ؛ طبری ، ج ۲ ، ص ۱۰۶ ؛ شیخ طوسی ، الرجال ، ص ۱۰۶) . موضوع روایت کتاب سلیم ازاین قراراست که سلیم ، یکی ازیاران طرازاول امام علی (ع) ، هنگام درگذشت ، کتابی را که حوادث زمانه اش درآن یاد شده بود به اًبان داد . به ترتیب ، اًبان بن ابی عیاش یگانه راوی این اثرمهم است ؛ کتابی که بعدها کسانی مانند حماد بن عیسی آن را روایت کردند (ابن ندیم ، ص ۲۷۵ ؛ شیخ مفید ، المقنعه ، ص ۲۷۷ ؛ شیخ طوسی ، الفهرست ، ص ۱۶۲) .

غالب منابع رجالی وثاقت اًبان را تأید نکرده اند (شیخ طوسی ، همان جا ؛ ابن قدامه ، المغنی ، ج ۱، ص ۷۵۸ ؛ دارقطنی ، ۲۸۵ ؛ ابن حجر ، تهذیب التهذیب ، ج ۱، ص ۹۸) . درمقابل ، حاجی نوری (ج ۳ ، ص ۳۲) ومامقانی (ج ۱، ص۳) با اقامۀ برخی دلایل اًبان را دارای وثاقت دانسته اند وچه بسا برخی منابع متقدم به سبب تشیع وی او را نقد کرده اند . به هرروی اًبان درعصرخود مورد عنایت دانش اندوزان بوده و بسیاری ازطالبان حدیث ، که خود ازدانشمندان بزرگ عصرخویش بودند . محضراورا درک کردند که ازآن جمله اند ابوحنیفۀ نعمان بن ثابت ، سفیان ثوری ، حماد بن عیسی ، حسن بن صالح بن حی ، فضیل بن عیاض ، معمربن راشد (ابن حبان ج ۱، ص ۹۶ ؛ مزی ، ج ۲ ، ص ۲۰) .

پی نوشت ها:

1. شیخ طوسی ، محمد بن حسن،(۱۴۱۵ ق) . الرجال ، به کوشش جواد قیومی ، قم ، مؤسسه النشرالاسلامی .
2. مزّی ، یوسف (۱۴۰۶ق) . تهذیب الکمال ، به کوشش بشارعواد معروف ، بیروت ، ج ۲ ، ۳ ، ۲۸ .
3. ابن ندیم ، محمد بن اسحاق (۱۳۵۰) . فهرست ، به کوشش محمد رضا تجدد ، تهران .
4. شیخ مفید، المقنعه، قم.
5. دارقطنی، علی، السنن، به کوشش عبد الله هاشم یمانی، بیروت.
6. ابن حجرعسقلانی ، احمد (۱۳۲۵ ق) . تهذیب التهذیب ، حیدرآباد دکن .
7. مامقانی ، عبدالله (۱۳۴۹ – ۱۳۵۱) . تنقیح المقال ، نجف ، ج ۱٫
8. ابن حبان ، محمد (۱۴۰۳ ق) . الثفات ، حیدرآباد دکن .

منبع: نقش شیعه در فرهنگ و تمدن اسلامی