اهمیت سوره حمد و دوبار نازل شدن آن

۱. مضمون سوره ی حمد و اسامی آن: در سوره ی «حمد» مراحل سه گانه ایمان (اصول اعتقادات توحید با تمام اقسام، معاد و نبوت امامت و…) اعتقاد به قلب، اقرار به زبان و عمل به ارکان را در بر دارد، لذا «فاتحه الکتاب» اساس القرآن خوانده شده است(۱)

یعنی آن چه در مجموع سوره‌ها است. در سوره ی حمد جمع شده است. «آن چه خوبان همه دارند تو تنها داری.»

اسامی دیگر آن، السبع المثانی، الوافیه، الکافیه، الشفا، الصلاه، که مجموعاً ده اسم می‌شود.(۲)

۲. پیامبر اسلام(ص)(فرمود: «خداوند بزرگ به خاطر دادن سوره ی حمد به خ صوص بر من منت نهاده و آن را در برابر قرآن عظیم قرار داده است و سوره ی حمد با ارزش‌ترین ذخائر گنج‌های عرش خدا است.(۳)

ثواب خواندن حمد به اندازه ی دو سوّم قرآن کریم و یا تمام آن و به منزله ی هدیه بر تک‌تک مؤمنان است.(۴)

درجایی دیگر می فرماید: «ما به تو سوره ی حمد که هفت آیه است و دوبار نازل شده است دادیم. هم چنین قرآن بزرگ بخشیدیم.»(۵)

ناله ی ابلیس در چهار مورد بلند شد: یکی هنگام نزول سوره ی حمد بود.(۶)

و نیز از پیامبر اسلام نقل شده که فرمود: «قسم به کسی که جان من در دست اوست، خداوند نه در تورات و نه در انجیل و نه در زبور و نه حتی در قرآن کریم مثل این سوره را نازل نکرده است و این امّ‌الکتاب است.»(۷)

و به جابر فرمود که «حمد برترین سوره است»(۸) لذا اساس قرآن کریم نامیده شده است.(۹)

«قرآن کریم، با تمام عظمتش در سوره ی حجر، در برابر سوره ی حمد قرار گرفته است، نزول دوباره ی آن نیز به خاطر اهمیت فوق‌العاده آن است.»(۱۰)

پس سوره ی حمد دو بار نازل شد و علّت آن به خاطر کارکرد و اهمیت بالای آن است.

پی نوشت:

1. ر. ک: آیت الله مکارم شیرازی و همکاران، تفسیر نمونه، (تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۲۷، ۱۳۷۰)، ج ۱، ص ۴.
2. برگرفته از لجنه من المحققین، نخبه التفاسیر (قم المرکز التقافی للدروس من القرآن)، ج ۱، ص۳.
3. تفسیر نمونه، (پیشین)، ج ۱، ص ۵ و تفسیر برهان، ج ۱، ص ۲۶.
4. ابوعلی طبرسی، مجمع‌البیان، (بیروت، دارالمعرفه، سوّم، ۱۴۰۸)، ج ۱، ص ۸۸.
5. سوره حجر، آیه ۸۷.
6. تفسیر نمونه، (پیشین)، ج ۱، ص ۶.
7. مجمع‌البیان (پیشین) ج ۱، ص ۸۸.
8. همان مدرک.
9. تفسیر نمونه، ج ۱، ص ۴.
10. تفسیر نمونه (پیشین) ج ۱، ص ۵.