امام زاده محمد (ع) محروق

از مفاخر دیگر نیشابور آن است که حضرت سلطان –صلوات الله و سلامه علی رسول الله و علی آله الأئمه المعصومین و سلّم- روزی عبارتی فرمودند. اجمال حکایت آن است که مخدوم ما اینجا مدفون است، به زیارت ایشان رویم و به روضه سلطان محمد محروق در تلاجرد، تشریف آوردند و آن روضه مقدسه را زیارت فرمودند و حال آنکه سلطان محمد محروق در مرتبه نسب با والد حضرت سلطان –صلوات الله و سلامه علی رسول الله و علی جمیع آله الأئمه المعصومین- مساوات دارند و بیان هر دو نسب چنین ثابت و محقق است: الامام موسی بن الامام جعفر بن الامام محمد ابن الامام زین العابدین علی بن الامام امیرالمؤمنین أبی عبدالله الحسین بن امیرالمؤمنین -کرّم الله وجههم- و نسب دوم، الامام محمد بن الامام محمد بن الامام زید بن الامام زین العابدین علی بن الامام امیرالمؤمنین أبی عبدالله الحسین بن امیرالمؤمنین –کرم الله وجههم-.(۱)

ظاهراً منظور خلیفه، از تساوی رتبه نسبِ والد امام رضا (ع) با نسب امامزاده محروق این است که هر دو از سادات حسینی هستند نه این که هر دو فرزند یک پدر باشند، زیرا چنان که ملاحظه گردید نسب امام کاظم (ع) و امامزاده محمد محروق به دو شاخه از فرزندان امام سجّاد (ع) مربوط می شود؛ امام کاظم (ع) از نوادگان امام محمد بن علی باقر (ع) و امام زاده محروق از نوادگان زید بن علی (ع) است.

به هر حال، این اقدام امام رضا (ع) در نیشابور، ضمن این که احترام به امام زاده محروق و تأیید شخصیت و اشاره به مقام معنوی او بوده، پایه گذار سنّت حسنه ای در باب توجه به قبور سادات و ذریه ائمه (ع) که نوعاً الهامبخش مسیر اهل بیت عصمت (ع) بوده اند نیز می باشد. بدون تردید، مردم نیشابور نیز از این حرکت امام رضا (ع) تبعیّت کرده اند، چنانکه خلیفه در بخش مربوط به مقابری که زیارتگاه مردم نیشابور است، از جمله مرقد امام زاده محروق را ذکر نموده و با عبارت های زیر، آن را توصیف کرده است:

مسجد سلطان علوی شهید مقبول، ولی الله المقتول، فلذه (پاره) کبد الرسول صلوات الله و سلامه علیه و علی آله المعصومین اجمعین نام و نسب مبارک ایشان بر لوحی مسطور بر سر روضه ایشان به این ترتیب است: هذا قبر الأمام محمد بن محمد بن زید بن علی بن الحسین بن علی بن أبی طالب –علیه السلام و رضی الله عنهم اجمعین-.(۲)

هم اینک نیز بارگاه و مرقد امام زاده محمد محروق در مجاورت مقبره عمر خیام، از باشکوه ترین اماکن مقدس نیشابور محسوب می شود.

چنان که ملاحظه گردید، خلیفه نیشابوری به شهادت و قتل امامزاده محمد محروق تصریح دارد. مشهور این است که جسد این امام زاده ی بزرگوار توسط حکّام وقت، با آتش سوزانده شده و لذا به «محروق» ملقّب گردیده است. این موضوع نیز گویای گوشه ای از مبارزات و مجاهدات طاقت فرسای سادات و پیروان ائمه (ع) در برابر حکّام جور و یادآور قیام یحیی بن زید و شهادت او و به دار آویختن وی توسط حکّام اموی در جوزجان خراسان است. بی شک، این مجاهدت ها از سویی و قساوت خصم از سوی دیگر، در بیداری مردم و هدایت ایشان به صراط مستقیم تأثیری عمیق و ماندگار داشته است.

پی نوشت :

۱. ابوعبدالله محمد بن عبدالله حاکم نیشابوری، «تاریخ نیشابور»، تلخیص محمد بن حسن بن احمد (خلیفه نیشابوری)، به کوشش بهمن کریمی، ص ۱۳۴.

۲. همان، ص ۱۴۴.

منبع: دشتی، محمد، «تاریخ تشیع در نیشابور؛ از آغاز تا پایان قرن چهارم هجری (۲)»، فصلنامه تاریخ در آینه پژوهش، بهار ۱۳۸۴، ش ۵، ص ۱۰۱-۱۳۸، قسمت ششم از بخش «امام رضا و تشیع در نیشابور».