احادیث و روایات درباره تواضع و فروتنی

حضرت امام صادق (علیه السلام) فرمودند: «منزلت مردم را به قدر روایتشان از ما بدانید. (اصول کافى , جلد اول, صفحه ۵۰)

۱. امام جواد (علیه السلام) می فرمایند :

خشوع و خضوع زینت بخش نماز خواهد بود، ترک و رها کردن آنچه سودمند نباشد زینت بخش ورع و تقوای انسان می باشد. «الْخُشُوعُ زِینَهُ الصَّلاهِ، وَ تَرْکُ ما لا یعْنی زِینَهُ الْوَرَعِ.» (بحارالأنوار، جلد ۷۵، صفحه ۸۰)

۲. امام جواد (علیه السلام) می فرمایند :

تواضع و فروتنی زینت بخش حسب و شرف، فصاحت زینت بخش کلام، عدالت زینت بخش ایمان و اعتقادات، وقار و ادب زینت بخش اعمال و عبادات; و دقّت در ضبط و حفظ آن، زینت بخش نقل روایت و سخن می باشد. «التَّواضُعُ زِینَهُ الْحَسَبِ، وَالْفَصاحَهُ زِینَهُ الْکَلامِ، وَ الْعَدْلُ زِینَهُ الاْیمانِ، وَالسَّکینَهُ زِینَهُ الْعِبادَهِ، وَالْحِفْظُ زینَهُ الرِّوایهِ.» (کشف الغمّه، جلد ۲، صفحه ۳۴۷)

۳. امام موسی کاظم (علیه السلام) می فرمایند :

تواضع و فروتنی آن است که آن چه دوست داری، دیگران درباره تو انجام دهند، تو هم همان را درباره دیگران انجام دهی.«التَّواضُعُ: أنْ تُعْطِی النّاسَ ما تُحِبُّ أنْ تُعْطاهُ.»(وسائل الشّیعه، جلد ۱۵، صفحه ۲۷۳، حدیث ۲۰۴۹۷)

۴.امیرالمومنین (علیه السلام) می فرمایند :

اساس تواضع و فروتنی سه چیز است: ۱) به هرکسی که برخورد نمود آغاز به سلام نماید، ۲) در مجلسی که وارد می‌شود به محل پائین‌تر از جایگاه بالای مجلس، راضی باشد، ۳) از ریاء و خودنمائی متنفر باشد.«ثلاثٌ هنَّ رأسُ التّواضُعِ: أن یبدَأَ بالسّلامِ مَن لَقِیهُ و یرضی بالدّون من شَرَفِ المجلِسِ و یکرِهُ الریاءَ والسمعه.» (کنزالعمال، حدیث ۸۵۰۶)

۵. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) می فرمایند :

بالاترین مردم از جهت مقام بندگی، کسانی هستند که با وجود رفعت شأن و مقام، فروتن و متواضع باشند.«اِنّ أفضَل النّاسِ عبداً من تواضَعَ عَنْ رفعَهٍ.» (بحارالانوار، جلد ۷۷، صفحه ۱۷۹)

۶. امیرالمومنین (علیه السلام) می فرمایند :

تواضع و فروتنی اساس اندیشه و عقل است و تکبر و غرور مایه جهالت و نادانی است.«التّواضُعُ رأسُ العقلِ و التَّکبُّرُ رأس الجَهلِ.» (تصنیف غررالحکم، صفحه ۲۴۸، حدیث ۵۱۳۶)

۷. امیرالمومنین (علیه السلام) می فرمایند :

تواضع و فروتنی نردبان شرافت و بزرگی است.«التّواضُعُ سُلَّمُ الشَّرَفِ.» (تصنیف غررالحکم، صفحه ۲۴۹، حدیث ۵۱۴۶)

۸.امام جعفر صادق (علیه السلام) می فرمایند :

در جواب سؤال از تواضع فرمود: تواضع و فروتنی این است که در مجلسی که وارد می‌شوی در جایی بنشینی که پائین‌تر از شأن و مقام توست و بر هرکسی که او را ملاقات می‌کنی سلام کنی و جدل را ترک نمائی اگر چه حق با تو باشد.«لمّا سئل عن التَّواضُعِ: هُوَ أن تَرضی من المجلِسِ بدونِ شَرَفِکَ و أن تُسَلِّمْ عَلی مَن لَقیتَ و أن تترک المراءَ و اِنْ کنتَ محقّاً.» (بحارالانوار، جلد ۷۸، صفحه ۲۷۷)

۹.امیرالمومنین (علیه السلام) می فرمایند :

سه چیز موجب محبت می‌گردد، دین، تواضع و فروتنی و سخاوت و بخشش.«ثلاثَهٌ یوجِبْنَ المُحَبَّهَ، الدّینُ و التّواضُعُ و السخاءُ.» (تصنیف غررالحکم، حدیث ۵۱۸۱)

۱۰. امیرالمومنین (علیه السلام) می فرمایند :

شریفترین خصلت‌های اخلاقی، تواضع، حلم و بردباری و نرم خویی هستند. «أشرَفُ الخَلائقِ التَّواضعُ و الحِلْمُ و لینُ الجانبِ.» (تصنیف غررالحکم، صفحه ۲۴۹، حدیث ۵۱۴۲)

۱۱. امام رضا (علیه السلام) می فرمایند :

(در پاسخ سؤالی از حد تواضع ) تواضع دارای درجاتی است، یکی از آن درجات این است که انسان قدر و منزلت خویش را بشناسد و خود را با قلب پاک و سالمی که دارد در جایگاه مربوط به خود قرار دهد، و هر آن‌چه را که دوست دارد به او داده شود، برای دیگران نیز همان را دوست داشته باشد، اگر از دیگران بدی دید آن را با خوبی جبران نماید، خشم خود را فرو برد و به راحتی مردم را عفو نماید؛ بدرستی که خداوند با نیکوکاران است.«فی جواب السؤال عن حدّ التواضع: التّواضع درجاتٌ: منها أن یعرِفَ المَرْءُ قَدر نفسِهِ فینزّلُها منْزِلَتَها بقلبٍ سلیمٍ….» (اصول کافی، جلد ۲، صفحه ۱۲۴)

۱۲. امیرالمومنین (علیه السلام) می فرمایند :

چه نیکوست، تواضع و فروتنی اغنیاء برای فقراء به جهت رسیدن به آن چه در نزد خداست (و خداوند وعده فرموده است) و نیکوتر از آن این است که فقراء به جهت توکّل و اعتماد بر خدا نسبت به اغنیاء بی‌توجّه و بی‌تفاوت باشند.«ما أحسَنَ تواضعُ الأغنیاءِ للفُقَراءِ طَلباً لِما عند اللهِ وَ أحسَنُ مِنْهُ تیهُ الفقراءِ علی الأغنیاءِ اتّکالاً علی اللهِ.» (نهج‌البلاغه، حکمت ۳۹۸)

۱۳. امیرالمومنین (علیه السلام) می فرمایند :

تواضع موجب نشر و آشکار شدن فضیلت می‌شود.«التواضُعُ ینْشُر الفضیلهَ.» (تصنیف غررالحکم، صفحه ۲۴۸، حدیث ۵۱۳۱)

۱۴. امیرالمومنین (علیه السلام) می فرمایند :

بر شما باد به تواضع و فروتنی، بدرستی که تواضع از بزرگترین عبادات است.«عَلیکَ بالتّواضُعِ؛ فانَّهُ من أعظَمِ العبادَهِ.»

(بحار الانوار، جلد ۷۵، صفحه ۱۱۹)

۱۵. امیرالمومنین (علیه السلام) می فرمایند :

برترین و بزرگوارترین مردم کسی است که فروتن باشد.«اَجَلَّ النّاسِ مَنْ وضَعَ نَفْسَهُ.»(تصنیف غررالحکم، صفحه ۲۴۹، حدیث ۵۱۴۱)

۱۶. امیرالمومنین (علیه السلام) می فرمایند :

هیچ حسب و نسبی برای انسان همانند تواضع و فروتنی نیست.«لا حَسَبَ کالتّواضُع.»(نهج‌البلاغه، حکمت ۱۰۹)

۱۷. امام موسی کاظم (علیه السلام) می فرمایند :

همانا خداوند انسان‌های متواضع را به میزان تواضع و فروتنی آن‌ها، بالا نمی‌برد، بلکه به میزان مجد و عظمت خود مقام آن‌ها را رفیع می‌گرداند.«انّ اللهَ لَمْ یرفعِ المُتَواضِعین بقَدْرِ تواضُعِهِم، ولکن رَفَعَهم بقدرِ عظمتِهِ و مجدِهِ.»(تحف العقول، صفحه ۳۹۹)

۱۸. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) می فرمایند :

ای علی، به خدا سوگند، اگر انسان متواضع و فروتن در ته چاهی باشد، خداوند بادی را می‌فرستد و او را بالاتر از بهترین مردم در دولت و حکومت انسان‌های شرور قرار می‌دهد.«یا علی! و اللهِ لَوْ اَنَّ المتواضِعَ فی قَعْرِ بِئْرٍ لبَعَثَ اللهُ عزّ و جلّ الیه رِیحاً یرفعُهُ فوق الاخیار فِی دولهِ الاشرار.» (بحارالانوار، جلد ۷۷، صفحه ۵۳)

۱۹. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) می فرمایند :

کسی که توان پوشیدن لباس زیبایی را دارد ولی به جهت تواضع و فروتنی از پوشیدن آن خود داری نماید خداوند به او لباس کرامت و جوانمردی می پوشاند.«مَنْ تَرکَ لُبسَ ثوبِ جمالٍ وَ هُوَ یقدِرُ عَلیهِ تواضُعاً کساهُ اللهُ حلّهَ الکرامهِ.» (بحارالانوار، جلد ۷۱، صفحه ۴۲۵)

۲۰. امیرالمومنین (علیه السلام) می فرمایند :

نتیجه تواضع و فروتنی، محبت و دوستی است.«ثمره التّواضع المحبَّه.»(تصنیف غررالحکم، صفحه ۲۴۹، حدیث ۵۱۷۹)