احادیث درباره شوخى

 اشاره:

شوخی در فضای دوستی و محبت نمک ئزندگی است در صورتی که با بی‌ادبی و خلاف نزاکت همرا نباشد. انسان شوخ و شاداب با رفتار حسنه خود توانایی ایجاد شادابی در دیگران را دارد. انسان عبوس باعث ایجاد فضای ناخوشایند در اطرافیان خود می شود. در احادیث معصومین (علیهم‌السلام) از شوخی و آثار مثبت آن سخن گفته شده به شرطی که به اباطیل و سخنان رکیک منجر نشود. در اینجا به برخی از این احادیث اشاره می شود.

(۱) امام باقر (علیه‌السلام):

    إِنَّ اللّه  عَزَّ وَ جَلَّ یُحِبُّ المُداعِبَ فِى الجَماعَهِ بِلا رَفَثٍ؛ خداوند عزوجل دوست دارد کسى را که در میان جمع شوخى کند به شرط آن که ناسزا نگوید.

    (کافى(ط-الاسلامیه) ج۲، ص۶۶۳، ح۴)

 (۲) رسول اکرم (صلی‌الله علیه و آله):

    إِنّى أَمزَحُ وَ لا أَقولُ إِلاّ حَقّا؛ من شوخى مى کنم، اما جز حق نمى گویم.

    (شرح نهج البلاغه(ابن ابی الحدید) ج۶، ص۳۳۰)

 (۳) رسول اکرم (صلی‌الله علیه و آله):

    اَلمُؤمِنُ دَعِبٌ لَعِبٌ وَ المُنافِقٌ قَطِبٌ غَضِبٌ؛ مؤمن شوخ و شنگ است و منافق اخمو و عصبانى.

    (تحف العقول ص ۴۹)

 (۴) رسول اکرم (صلی‌الله علیه و آله):

    أَتَتِ امرَأَهٌ عَجوزٌ إِلَى النَّبِىِّ (صلی‌الله علیه و آله) فَقالَ لاتَدخُلُ الجَنَّهَ عَجوزٌ، فَبَکَت، فَقالَ: إِنَّکَ لَستَ یَومَئِذٍ بَعَجوزٍ، قالَ اللّه  تَعالى: (إِنّا أَنشَناهُنَّ إِنشاءً فَجَعَلناهُنَّ أَبکارا)؛ پیر زنى نزد پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) آمد. حضرت به او فرمودند: پیر به بهشت نمى رود. پیرزن گریست. حضرت فرمودند: تو در آن روز پیر نخواهى بود. خداى متعال مى فرماید: «ما آنان را آفرینش نوینى بخشیدیم و همه را دوشیزه قرار دادیم».

    (تنبیه الخواطر ج۱، ص۱۱۲)

 (۵) امام کاظم (علیه‌السلام):

    کانَ یَأْتِیهِ الْأَعْرَابِیُّ فَیُهْدِی لَهُ الْهَدِیَّهَ ثُمَّ یَقُولُ مَکَانَهُ أَعْطِنَا ثَمَنَ هَدِیَّتِنَا فَیَضْحَکُ رَسُولُ اللَّهِ ص وَ کَانَ إِذَا اغْتَمَّ یَقُولُ مَا فَعَلَ الْأَعْرَابِیُّ لَیْتَهُ أَتَانَا؛ بادیه نشینى بود که نزد رسول خدا (صلی‌الله علیه و آله) مى آمد و براى آن حضرت هدیه مى آورد و همان جا مى گفت: پول هدیه ما را بده و رسول خدا (صلی‌الله علیه و آله) مى خندیدند. آن حضرت هرگاه اندوهگین مى شدند، مى فرمودند: آن بادیه نشین چه شد؟ کاش نزد ما مى آمد.

    (کافى(ط-الاسلامیه) ج۲، ص۶۶۳، ح۱)

 (۶) امام على (علیه‌السلام):

    کَثرَهُ المِزاحِ تَذهَبُ البَهاءَ وَ توجِبُ الشَّحناءَ؛ شوخى زیاد، ارج و احترام را مى برد و موجب دشمنى مى شود.

    (عیون الحکم و المواعظ ص ۳۹۰ ، ح ۶۶۱۱)

 (۷) امام على (علیه‌السلام):

مَنْ کَثُرَ مِزَاحُهُ اسْتُجْهِل‏؛ هر کس زیاد شوخى کند، نادان شمرده مى شود.

    (تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص ۲۲۲ ، ح ۴۴۷۲)

 (۸) امام على (علیه‌السلام):

    رُبَّ هَزلٍ عاد جِدّا؛چه بسا شوخى اى که جدّى مى‌شود.

    (تحف العقول ص۸۵)

 (۹) امام هادی (علیه‌السلام):

    الهُزءُ فُکاهَهُ السُّفَهاءِ، و صِناعَهُ الجُهّالِ؛ هزل ‏گویى، شوخى کم‏ خردان و کار نادانان است.

    (الدره الباهره ص ۴۳ ؛ بحارالانوار(ط-بیروت) ج ۷۲ ، ص ۱۴۷ ، ح ۲۰)

 (۱۰) امام صادق (علیه‌السلام):

    إِذا أَحبَبتَ رَجُلاً فَلا تُمازِحهُ وَ لا تُمارِهِ؛ هر گاه کسى را دوست داشتى، با او نه شوخى کن نه مجادله.

    (کافى(ط-الاسلامیه) ج ۲ ، ص ۶۶۴ ، ح۹)

 (۱۱) پیامبر (صلی‌الله علیه و آله):

     أَنَا زَعِیمٌ بِبَیْتٍ فِی رَبَضِ الْجَنَّهِ وَ بَیْتٍ فِی وَسَطِ الْجَنَّهِ وَ بَیْتٍ فِی أَعْلَى الْجَنَّهِ لِمَنْ تَرَکَ الْمِرَاءَ وَ إِنْ کَانَ مُحِقّاً وَ لِمَنْ تَرَکَ الْکَذِبَ وَ إِنْ کَانَ هَازِلًا وَ لِمَنْ حَسُنَ خُلُقُه‏؛ من براى کسى که بگومگو را رها کند، هر چند حق با او باشد و براى کسى که دروغ گفتن را اگر چه به شوخى باشد، ترک گوید و براى کسى که اخلاقش را نیکو گرداند، خانه اى در حومه بهشت و خانه اى در مرکز بهشت و خانه اى در بالاى بهشت ضمانت مى کنم.

    (خصال ص ۱۴۴، ح۱۷۰)

 (۱۲) امام حسن عسکری (علیه‌السلام):

    لا تُمار فَیذهَبَ بَهاوُک وَ لا تمازح فَیجتَرَاُ عَلَیک؛جدال مکن که ارزشت می رود و شوخی مکن که بر تو دلیر شوند

    (کافی(ط-الاسلامیه) ج ۲ ، ص ۶۶۵ ، ح ۱۷ – تحف العقول ص ۴۸۶)

 (۱۳) امام موسی کاظم (علیه‌السلام):

    اِیاک وَ المِزاحَ فَاِنَّهُ یذهَبُ بِنُورِ ایمانِک؛ از شوخی (بی مورد) بپرهیز، زیرا که شوخی نور ایمان تو را می برد.

    (کافی(ط-الاسلامیه) ج ۲ ، ص ۶۶۵ ، ح ۱۹؛ تحف العقول ص ۴۰۹؛ من لا یحضره الفقیه ج ۴ ، ص ۴۰۸ ، ح ۵۸۸۵ ؛ بحارالانوار(ط-بیروت) ج ۷۵ ، ص۳۲۱)

 (۱۴) امام على (علیه‌السلام):

    کانَ رَسولُ اللّه‏ِ (صلی‌الله علیه و آله) لَیَسُرُّ الرَّجُلَ مِنْ اَصحابِهِ اِذا رَآهُ مَغْموما بِالْمُداعَبَهِ وَ کانَ (صلی‌الله علیه و آله) یَقولُ: اِنَّ اللّه‏َ یُبْغِضُ الْمُعَبِّسَ فى وَجْهِ اِخْوانِهِ؛ هرگاه رسول اکرم (صلی‌الله علیه و آله) یکى از اصحاب خود را غمگین مى‏ دیدند، با شوخى او را خوشحال مى‏ کردند و مى ‏فرمودند: خداوند، کسى را که با برادران (دینى) اش با ترشرویى و چهره عبوس روبرو شود، دشمن مى ‏دارد.

    (کشف الریبه ص ۸۳)

 (۱۵) امام صادق (علیه‌السلام):

    کانَ رَسولُ اللّه‏ِ (صلی‌الله علیه و آله) یُداعِبُ وَ لا یَقولُ اِلاّ حَقّـا؛ رسول اکرم (صلی‌الله علیه و آله) شوخى مى‏ کردند ولى جز حقّ چیزى نمى‏ گفتند.

    (مستدرک الوسائل ج ۸ ، ص ۴۰۸ ، ح ۹۸۱۸)

منبع:

سایت شهید آوینی.