قدرت اللّه وجدانى فخر سرابى (ره)

 ولادت و تحصیلات

آیت اللّه حاج شیخ قدرت اللّه وجدانى فخر سرابى فرزند سیف اللّه در سال ۱۳۱۱ هجرى شمسى در روستاى (جهیزدان) از توابع شهرستان فرهنگ دوست و عالم پرور سراب (یکى از شهرهاى آذربایجان شرقى) و در یک خانواده مذهبى قدم به عرصه هستى نهاد و در محیطى سرشار از اخلاق و ایمان نشو و نما کرد. وى از همانعنفوان جوانى به تحصیل و کسب معارف همت گماشت وى ابتدا به منطقه (اسب فروشان) شتافت و در نزد مرحوم آقا شیخ عبد العلى و شیخ یوسف ادبیات عرب را آموخت و سپس براى تکمیل و ادامه تحصیل به شهر سراب عزیمت کرد و در آنجا به حلقه درس حجج اسلام آقایان شیخعبداللّه حقى و شیخ حسین محدثى پیوست، ایشان بعد از طى مراحل مقدماتى به شهرستان تبریز سفر کرده و از خرمن پر بار اساتید نامدار حوزه علمیه تبریز خوشه‏ها چید و سطح مقدماتى را در همین حوزه به پایان برد.

هجرت به قم

از زمانهاى گذشته حوزه علمیه قم براى علاقه‏مندان علوم دینى، شوق برانگیز و جذّاب بوده و عاشقان ولایت را از هر سمت به سوى خویش مى‏کشید. آیت اللّه وجدانى همطبق همین رسم دیرین و با شوق به اهل بیت (ع) و علاقه به آموختن معارف الهى، عازم شهر عالمان دین پرور و میعادگاه انسانهاى والاگهر، یعنى حوزه علمیه قم گردید و در محفل درس اساتید معظم حوزه قم همچون آیت اللّه العظمى‏ نجفى مرعشى، سلطانى، شهیدصدوقى و مجاهدى تبریزى زانو زد و به فراگیرى سطوح عالیه فقه و اصول پرداخت . علاقه سرشار او به علم معقول، وى را به آموختن شرح منظومه ملاهادى سبزوارى و کتاب اسفار مرحوم صدر المتألهین شیرازى واداشته و او را به محضر اساتید فن همچونحضرت امام خمینى (ره) و علّامه بزرگوار آقاى طباطبائى کشانید. این فاضل ارجمند، پس از فراگیرى علوم مختلف حوزوى در سطوح عالیه، به حلقه درس خارج آیت العظمى‏ سیّد محمّد حجّت کوهکمرى (بنیانگذار مدرسه حجتیه) راه یافت وهمچنین از درس خارج فقه و اصول در محضر آیات عظام حاج آقا حسین بروجردى، شیخ عبد النبى عراقى حضرت امام خمینى، محقق داماد، شیخ محمد على اراکى و دیگر بزرگان حوزه علمیه قم بهره‏ها برد.

 درجه اجتهاد

وى پس از سالها تلاش و کوشش و پشت سر نهادن مشکلات متعدد زندگى موفق به اخذ درجه اجتهاد از اساتید و بزرگان عصر خویش گردید که از جمله آنها مى‏توان به اجازه اجتهاداز حضرات آیات: حاج شیخ عبد النبى عراقى، مرعشى نجفى، سید ابوالقاسم کاشانى و تعدادى دیگر از علماى بزرگ اشاره کرد لازم به ذکر است که تمامى این اجازات به خط و امضاى آن بزرگواران نزد خانواده ایشان موجود است. استاد وجدانى علاوه بر اخذ درجهاجتهاد از علماى بزرگ عصر خویش، توفیق اخذ اجازه روایتى وامور حسیبه را از حضرات آیات: شیخ عبدالنبى عراقى، گلپایگانى، مرعشى نجفى، حکیم، اراکى و خوئى را داشته است. هر خسى از رنگ گفتارى بدین ره کى رسد درد باید مرد سوز و مرد باید گامزن‏ عمرها باید که تا یک کودکى از روى طبع عالمى گردد نکو یا شاعرى شیرین سخن‏

ویژگیهاى اخلاقى

یکى از مهمترین خصوصیات حوزه‏هاى علمى شیعه، رشد و بارورى شخصیت معنوى دانش اندوزان همزمان با رشد فکرى و علمى آنانست، دانش آموزان این مکتب انسان سازفقه  جعفرى در کنار تعلیم و تعلّم علوم مختلف و در سایه تعلیمات اخلاقى ائمه اطهار (ع) به تهذیب نفس و خودسازى نیز مى‏پردازند آیت اللّه وجدانى نیز از این امر مستثنى‏ نبودایشان شدیداًبه دستورات مذهبى پایبند بوده و به آن عشق مى‏ورزید. دورى از مکروهات، پایبندى به مستحبات خصوصاً  نماز شب، اجتناب از کارهاى خلاف مروت ، خلوص، زهد ، تقوى ‏، تواضع و متانت خاص از امتیازهاى دیگر این استاد دین‏باور بود. از ویژگیهاى اخلاقىمى‏توان به زهد و ساده‏زیستى ایشان اشاره کرد چنانکه فرزند ارشد ایشان اظهار مى‏دارد یگانه منزل مسکونى‏اش را وقف به حضرت سیّد الشهداء (ع) نمود، ایشان با اینکه شخصیت شناخته شده‏اى بودند ولى کوچکترین خریدهاى منزل را شخصاً انجام مى‏دادو به کسى در این مورد زحمت نمى‏داد. در امانتدارى و حفظ سهم امام (ع) جدیت تام داشت. آقاى عبدالهادى وجدانى در این زمینه اظهار مى‏دارد: روزى موقع خرید از من قرض خواست و من دادم موقعى که به منزل رسیدیم من مشاهده کردم  ایشان مقدار زیادى  پول از جیب در آورده و جابجا کرد. من با تعجب گفتم: شما  باوجود این همه پول از من قرض گرفتید؟ گفت: هادى اینها امانت است و من نمى‏توانم بدون مجوز شرعى از اینها استفاده کنم. و این چنین در نگهدارى سهم  امام (ع) احتیاط مى‏کرد. ایشان بر اساس علاقه خاصى که به ائمه اطهار (ع) داشتند در فرصتهاى مناسب آنرا ابراز مى‏کردند زیرا یکى از اسباب موفقیت انسان مسلمان، توسل و توجه به اهل بیتاطهار (ع) است.وى در مناسبتهاى مختلف به ذکر مصیبت امام حسین (ع) مى‏پرداخت و با صداى بلند گریه مى‏کرد: عشق ترا به عالم امکان نمى‏دهم این عشق پر بهاست من ارزان نمیدهم اى خاک کربلاى تو مُهر نماز من این مُهر را به ملک سلیمان نمیدهم در هر سال ایام شهادت امام هفتم (ع) در ۲۵ رجب در منزل خویش روضه بپا مى‏کرد، شاگردان و اطرافیانش را براى توسل به ائمه اطهار (ع) توصیه مى‏کرد. استاد بر اساسعلاقه خاصى که به حضرت ولى عصر (ع) داشتند روزهاى جمعه به جمکران مى‏رفتند و با آن حضرت نجوى‏ مى‏کردند. شبهاى جمعه به حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه‏ سلام الله علیه مشرف و در بالاى سر آن حضرت با حالت خوشعرفانى مشغول راز و نیاز مى‏شدند و به این برنامه اهتمام خاصى داشتند تا آنجا که فرزند ایشان مى‏گوید: در یک شب جمعه، ایشان متوجه شده بود که طلبه‏ها در حرم کم هستند براى همین در روز شنبه قبل از شروع درس این موضوع را مطرح کرده و به شاگردان توصیه کرده بود که حتماً شبهاى جمعه تشرف به حرم را فراموش نکنند. همان هفته حضرت فاطمهزهرا (س) را در عالم خواب مشاهده کرده بود که حضرت با حالتى خوشحال و با لحنى تشکرآمیز مى‏فرماید: آقاى وجدانى! این هفته درد پهلویم آرامتر بود.

تدریس در حوزه علمیه قم

جلسه درس وى یکى از پر رونق‏ترین و با نشاط ترین جلسات درسى حوزه بود آنچنانکه امروزه صدها نفر از طلاب حوزه خاطره تدریس وى را در گنجینه حافظه خویش دارند و صداىگرم و روح‏نوازش را در مسجد اعظم و حسینیه آیت اللّه العظمى‏ مرعشى به یاد مى‏آورند. رمز موفقیت این استاد فاضل را در کرسى تدریس، مى‏توان در شیوائى بیان و حسن معاشرت با مخاطبین خویش دانست، زیرا همیشه با روئى گشاده و کلامى دلنشین و تبسمىشیرین با مستمعین و مخاطبینش برخورد مى‏کرد و با گفتار و رفتار قابل تحسین خویش به دیگران درس دین دارى و اخلاق مى‏آموخت. او به شاگردانش ارزش خاصى قائل بود و اشکالات و پرسشهاى آنان را به دقت گوش مى‏کرد و پاسخ مى‏گفت و مشکلترین مسائل ونکات درس را با بیانى روان و سبکى شیرین به شاگردان القاء مى‏کرد.

موضوعات تدریس

استاد وجدانى موضوعات مختلفى را در حوزه تدریس مى‏کرد از جمله: کتابهاى شرح منظومه در منطق و فلسفه، شرح لمعه در علم فقه امامیه، رسائل و کفایه در علم اصول،تجرید الاعتقاد در علم کلام، درس خارج قضاء و سایر دروس رسمى حوزه را ایشان بصورتهاى عمومى و خصوصى درس مى‏گفت. یکى دیگر از ویژگیهاى این استاد عزیز تشکیل جلسات سالیانه، در خصوص عقد نکاح و طلاق بود، ایشان در مورد انگیزه این جلسات مى‏گوید:من در هر سال وقتیکه درسهاى حوزه تعطیل مى‏شود جلساتى در باره احکام نکاح وصیغه‏هاى عقد و همچنین در خصوص احکام طلاق و اجراى صیغه آن بحثهایى تحقیقى با رعایت اختصار و اشاره به مهمترین مسائل آن، به عهده مى‏گیرم و این عادت از بیست سال پیش تا حال، که با اجتماع صدها نفر از طلاب و فضلاى محترم حوزه علمیه تشکیل مى‏شود،ادامه دارد. شاید بنظر بعضى‏ها تشکیل چنین جلسات که در حوزه‏ها مرسوم و متعارف نبوده لازم نباشد. اما شنیدن بعضى واقعیات و لمس نارسائى‏هائى که خودم شاهد آن بوده‏ام براى آنان تغییر عقیده ایجاد کرده بلکه خودشان منصفانه به من و امثال منتعیین وظیفه شرعى خواهند نمود که باید این جلسات تشکیل شود و اگر عمر باقى باشد ادامه خواهم داد امیدوارم دوستان و عزیزان هر کجا باشند مرا از دعاى خیر فراموش نفرمایند و ضمناً کسانیکه در جلسات حاضر مى‏شوند بعد از پایان سئوالاتى مى‏کنم و درصورت قبولى، مدرک خاصى در اختیارشان قرار مى‏دهم. نتیجه این جلسات در قالب کتابى مطبوع بنام (الایضاح فى الطلاق و النکاح) به فضلاء و علاقه‏مندان عرضه شده است، شایان ذکر است که از جلسات تدریس استاد وجدانىصدها نوار در حوزه‏هاى علمیه به یادگار مانده است. مدرّس وجدانى در کنار آموزش و تعلیم علمى شاگردان از راهنمائى‏هاى معنوى و تبیین مسائل اخلاقى فروگذارى نمى‏کرد و در راه تهذیب آنان سعى مى‏نمود و در موردى که یکى از افراد راارشاد کرده بودمى‏فرمود: خدا مرا نیامرزد اگر در این عمل غرض شخصى داشته باشم فقط احساس وظیفه شرعى مرا وادار به این عمل مى‏کند.

تألیفات

۱-الجواهر الفخریه فى شرح اللّمعه و الرّوضهالبهیه: این کتاب که نتیجه سالها تحقیق و تدریس کتاب ارزشمند شرح لمعه مى‏باشد به سبکى روان مشکلات کتاب شرح لمعه را توضیح داده و مطالب آن را در شانزده جلد براى شیفتگان فقه آل محمد (ص) شرح مى‏دهد. این کتاب به همت فرزند ارجمندش در آستانه طبع قرار دارد و امید است به زودى بهحوزه‏هاى علمیه عرضه شود.

۲-تقریرات درس خارج فقه و اصول استاد خویش مرحوم آیت اللّه العظمى‏ شیخعبدالنبى

۳-وظائف المکلّفین در اصول و فروع دین

۴- رساله‏اى در قاعده لاضرر

۵- الایضاح در مورد طلاق و نکاح

۶-انوار منطقیه

۷- اجتهاد در اسلام

۸- توضیح المسائل

۹- آداب معاشرت در اسلام  و راهنماى انس و مودت – که در سال ۱۳۸۱ هجرى. قمرى به زیور طبع آراسته شده است.

۱۰- کار و کوشش از نظر اسلام ،این کتاب انواع کسبها و مشاغل‏حلال و حرام رابیان کرده و درآمدهاى مشروع و غیر مشروع را توضیح داده همچنین به اهمیت کار و کارگر اشاره نموده و آراء و نظریات فقها را در این زمینه نقل کرده است. قابل ذکر است که این کتاب در سال ۱۳۸۷ هـ ق چاپ شده است.

وفات

استاد وجدانى بعد از سالها تلاش در راه ترویج دین و احکام نورانى اسلام و تعلیم و آموزش هزاران طلبه فاضل و دانشمند ، سر انجام در سحرگاه روز شنبه اول ربیع الثانى ۱۴۱۷ قمرى برابر با ۲۷ مرداد ۱۳۷۵ شمسى در سن ۶۴ سالگى درشهر مقدس قم به دیدار حق شتافت. آیت اللّه سید على خامنه‏اى رهبر انقلاب  رحلت ایشان را توسط نماینده اشان به خانواده‏اش تسلیت گفتند. و در مورد دفن وى در حرم مطهر حضرت معصومه‏سلام الله علیها به مسئولین حرم توصیه فرمودند.جنازه این استاد فرزانه پس از تشییع با شکوه و شایسته و اقامه نماز توسط آیت اللّه مشکینى به خاک سپرده شد. خداوند متعال او را بااولیاى گرامیش محشور بدارد.