بایسته هاى اخلاقى یاران حضرت مهدى (عج)

اشاره:

فرهنگ انتظار بایسته هایى دارد که بر دو نوع است. اول بایسته هاى نظرى که شامل شناخت نظرى و همه جانبه مهدویت و انتظار و نیز مطالعه در احوال و تاریخ زندگى حضرت مهدى (عج ) آن پیشواى بزرگ است. دوم بایسته هاى عملى که ایجاد رابطه عاطفى و معنوى با وجود مقدس امام زمان (عج ) پیروى از فرمانهاى او و آراستگى به فضیلتهایى است که شایسته یاران مهدى (عج ) است. به این مطالب در این نوشته کوتاه اشاره شده است.

اولین ومهمترین ویژگى فرهنگ مهدویت شناخت کامل و راستین وجود گرانقدار امام زمان (عج ) این ذخیره بزرگ خداوندى است . اهتمام بر شناخت امام لزوم تبعیت وى را در پى خواهد داشت و پیروى از امام نیز ما را در مسیر تربیت الهى قرار خواهد داد. انسان با شناخت صفات و ویژگى هاى پیشوایان خود را به صفات ممتاز آنان نزدیک مى سازد و راه کمال را در پیش مى گیرد. اندیشه در نامها و نشانهاى او تامل در نامه ها و فرمانهاى او تفکر در حکمت و اسرار غیبت تدبر در هدایت معنوى و ولایت تشریعى و تکوینى در گستره شناخت امام قابل توجه است .

در روایتهاى فراوانى از امامان معصوم (ع ) نیز به شناخت امام زمان (عج ) تاکید شده است . رسول خدا(ص ) مى فرماید : «من مات و لم یعرف امام زمانه مات میته الجاهلیه» (۱ ) (هر که بمیرد و امام زمان خود را نشناسد در مرگ جاهلیت مرده است ).

انتظار سازنده

انتظار رفع تکلیف نیست بلکه فهم تکلیف است . از بایسته هاى فرهنگ انتظار درک درست و کامل مفهوم انتظار است . در قاموس بعضى از منتظران انتظار به مفهوم منتظر بودن و دست روى دست گذاردن و همه چیز را به حال خود رها کردن است تا سرانجام امام با ظهور خویش جهان را از فساد و تباهى برهاند. در واقع این همان انتظار مخرب و ویرانگر و به نوعى رفع تکلیف است . انسان با چنین برداشتى از مفهوم انتظار هرگز نمى تواند در جهت اصلاح جامعه گام بردارد.

در انتظار سازنده که منتظران واقعى دریافت صحیحى از واژه انتظار دارند فهم تکلیف نهفته است . منتظر با فهم تکلیف به عدالت مى اندیشد از هرگونه ظلم و بى عدالتى گریزان است و با هدف فراهم آوردن زمینه هاى دادگرى و اصلاح فردى و اجتماعى مى کوشد. بر اساس این عقیده شخص منتظر با آنکه مشتاق دیدار امام دادگر است خود نیز به مسئولیتهایش آگاه است و در راه دست یابى به آرمانهاى متعالى اش گام بر مى دارد از این رو یاران مهدى موعود را باید در میان جان برکفان انقلاب و دین و حرمت گزاران به خانواده شهیدان وصالحان و نیکان یافت نه در میان ساکنان دیار بى خبرى و نه در جمع رفاه زدگان عافیت طلب .

انتظار در این مفهوم فلسفه مقاومت است نه عامل تسلیم انتظار آگاهانه جز اصلاح و راستى ثمرى ندارد وبدیهى است که دستاورد مهم چنین انتظارى امید به آینده اى روشن است .

ایمان و اعتقاد یاوران مهدى (عج )

ایمان از مهمترین سرمایه هاى انسان خداجوست. پایدارى رشادت و فداکارى مومن ریشه در ایمان حقیقى وى دارد. یاران راستین مهدى از مومنانى هستند که ایمانشان آنها را به مرحله اى رسانده که هرگونه شک و شبهه اى را از دلشان زدوده است. (۲ ) همان کسانى که به نقل از روایتهاى بزرگان دین ترنم روح بخش تلاوت قرآن و مناجات شبانه آنان همچون صداى زنبوران عسل درهم مى پیچید و از شب تا صبح به راز و نیاز با خداى خویش مشغولند . (۳ ) (آنان کسانى هستند که ) خدا را با بصیرت درون شناخته اند و ایمان به خدا در اعماق جانشان نفوذ کرده است . در راه تقویت ایمان و اجراى دستورهاى الهى از هیچ چیز هراس ندارند و از نکوهش هیچ سرزنش کننده اى بیم به دل راه نمى دهند. اینان مصداق این آیه قرآنى هستند که : « …به زودى خداوند قومى را که آنها را دوست مى دارد و آنها (نیز) او را دوست دارند و نسبت به مومنان فروتن و بر کافران سرافراز و مقتدرند به نصرت اسلام بر مى انگیزد . » (مائده ۵۴ )

مومنان واقعى کسانى هستند که تنها به خدا عشق مى ورزند و جز به خشنودى او نمى اندیشند « یحبهم و یحبونه » در برابر برادران دینى شان فروتن هستند « اذله على المومنین » با کافران ستمگر و کج اندیش سرسخت خشن و در برابرشان سرافرازند « اعزه على الکافرین » براى بسط عدل و اجراى فرمانهاى الهى همواره در حال جهاد فى سبیل الله هستند « یجاهدون فى سبیل الله » و در جهت نابودى کافران وبرچیدن بساط ستمگران کوشا و از هیچ ملامتى پروا ندارند « و لا یخافون لومه لائم » .

همه این ویژگیها در انسان مومن از اعتقاد حقیقى او به خدا و ایمان به مقصد اصلى نشئت گرفته است . آنان به چنان شهامتى رسیده اند که از شکستن سنتهاى غلط ومخالف و ایستادگى در مقابل باورهاى نادرست محیط و هجوم افکار عوامانه و محافظه کاران منحرف هیچگونه تردیدى به خود راه نمى دهند. آرى بدست آوردن چنین موفقیتى افزون بر کوشش خود فرد. به سبب فضل خداوند است که به هر کس بخواهد و شایسته ببیند عطا مى کند که « ذلک فضل الله یوتیه من یشا » .

عبادت یاران مهدى (عج )

آنان پارسایان شب اند که تا بامدادان به ذکر و راز و نیاز و بر قیام و قعودند. آتش عشق به معشوق و معرفت به ذات بارى تعالى خواب را از دیدگان آنان ربوده است .

جز خم ابروى هیچ محرابى ندارم

جز غم هجران رویش من تب و تابى ندارم

گفتم اندر خواب بینم چهره چون آفتابش

حسرت این خواب در دل ماند چون خوابى ندارم

سر نهم بر خاک کویش جان دهم در یاد رویش

سر چه باشد جان چه باشد چیز نایابى ندارم (۴ )

مردانى که شب هنگام زمزمه تلاوت قرآن و ذکر مناجات شان همچون صداى زنبوران عسل در هم بپیچد و هیبت الهى آنان را به قیام وادارد و بامدادان سوار بر مرکبها شوند آنان راهبان شب اند و شیران روز . (۵ )

این همه حاصل ایمان نهفته در قلب آنان است و هر چه درجه ایمان آنها بالا رود اینگونه اعمال نیز در زندگى شان فزونى خواهد یافت و هیچ مانعى بر سر راه آنان نخواهد ماند. جهاد و کوشش نه تنها آنها را از عبادت و راز و نیاز به درگاه الهى باز نمى دارد بلکه سبب مى شود تا حلاوت ایمان را بیشتر بچشند و همه کارها و رفتارهاى خود را جلوه الهى دهند که چه رنگى بهتر از رنگ الهى !

«صبغه الله و من احسن من الله صبغه و نحن له عابدون» (بقره ۱۳۸ ) (رنگ الهى و چه رنگى نیکوتر از رنگ الهى و ما او را پرستش مى کنیم ).

یاران مهدى (عج ) آمران به معروف و ناهیان از منکر

رسالت حضرت مهدى (عج ) و یاران باوفایش احیاى دین خدا و اتمام رسالت انبیا و اولیا و اصلاح زمین از بدعتها و ظلمهایى است که ظالمان وفاسدان بر زمینیان تحمیل کرده اند منتظران حقیقى مهدى مى خواهند نقاب تزویر را از چهره مزدوران برکشند و رسالتشان را در برپایى قسط و عدل مى دانند : «یملا الارض قسطا و عدلا کما ملئت ظلما و جورا» (۶)

سیره رسول گرامى اسلام و امامان معصوم (ع ) مبتنى بر امر به معروف و نهى از منکر بود و از بدو دوران کودکى تا واپسین لحظه هاى حیات همواره بر آن اساس رفتار کرده اند. یعقوب سراح خدمت امام صادق (ع ) مى رسد در حالیکه حضرت در کنار گهواره فرزندش حضرت موسى بن جعفر ایستاده بود و با او سخن مى گفت . یعقوب مى گوید من نشستم تا امام از سخن گفتن با فرزندش فارغ شد پس برخاستم . امام صادق (ع ) به من فرمود : نزدیک سرورت بیا و او را سلام گوى . من نزدیک گهواره رفتم و به کودک سلام کردم . امام موسى بن جعفر(ع ) از درون گهواره با زبانى فصیح و گویا سلام را پاسخ گفت و فرمود : « اذهب و تغیر اسم ابنتک التى سمیتها امس یبغضه الله » (برو آن نام را که دیروز بر دخترت نهاده اى تغییر ده زیرا آن اسم را خدا دشمن دارد).

آنگاه امام صادق (ع ) فرمود : به دستور فرزندم عمل کن تا هدایت یابى . من نیز به دستور آن حضرت عمل کردم و نام دختر یک روزه ام را تغییر دادم . (۷ )

بنابر این یکى از صفتهاى برجسته یاران حجت امر به معروف و نهى از منکر است امام صادق (ع ) در تفسیر آیه «الذین ان مکناهم فى الارض اقاموا الصلاه و اتوالزکاه و امروا بالمعروف و نهوا عن المنکر و لله عاقبه الامور» مى فرماید : (براى آل محمد(ص ) مهدى و اصحاب او خداوند متعال مشارق و مغارب زمین را به تصرف آنها در آورد و دین را آشکار سازد و خداوند متعال به وسیله او و یارانش بدعتها و باطل را از بین مى برد همچنانکه سفیهان حق را بمیرانند تا جایى که اثرى از ظلم دیه نشود و امر به معروف و نهى از منکر خواهند کرد و عاقبت کارها بدست خداست . )(۸ )

ولایت مدارى اصحاب مهدى (عج )

امامت و رهبرى از ارکان دین اسلام و محور و اساس همه کارها اعم از عبادى و غیرعبادى است . حضرت على (ع ) در این باره مى فرماید :

«و انه لیعلم ان محل القطب من الرحا» (۹ ) و او (ابوبکر) خوب مى دانست من در گردش حکومت اسلامى همچون محور سنگهاى آسیابم که بدون آن آسیاب نمى چرخد .

همه اعمال فردى و اجتماعى مردم باید تحت تاثیر امامت باشد. از این رو. ایمان به رهبرى زمینه ساز رستگارى مسلمانان است . مسلمانان صدر اسلام با ایمان و اطاعت از رهبرى و پیامبر در مدتى کم از حضیض ذلت به اوج عزت رسیدند چرا که به فرمان خدا به آنچه پیامبر مى فرمود گردن مى نهادند : «و ما آتاکم الرسول فخذوه و ما نهاکم عنه فانتهوا» (حشر ۷ )

بعد از رسول خدا(ص ) پیروان آن حضرت همان عقیده و ایمان را به ائمه اطهار(ع ) داشته اند ویاران حجت (عج ) نیز بیش از همه به امام زمان (عج ) ارادت دارند که این عشق و ایمان از وجود آن حضرت سرچشمه مى گیرد.

«یتمسحون بسرج الامام علیه السلام یطلبون بذلک البرکه» (۱۰ ) (آنان براى تبرک دست خویش را به زین اسب امام مى کشند و بدین سان تبرک مى جویند).

انسان خداجو به واسطه عشق به امام سر از پا نمى شناسد براى اطاعت و اجراى فرمانهاى او شب و روز را نمى شناسد و در راه فرمانبردارى او مطیع تر از یک کنیز نسبت به مولایش است و در هنگام بروز خطر براى دفاع از وجود او جانش را فدا مى کند . (۱۱ )

کیست کاشفته آن زلف چلیپا نشود

دیده اى نیست که بیند تو و شیدا نشود

نازکن ناز که دلهاى همه در بند تواند

غمزه کن غمزه که دلبر چو تو پیدا نشود

سر به خاک سر کوى تو نهد جان از دست

جان چه باشد که فداى رخ زیبا نشود (۱۲ )

این عشق و علاقه میان امام و یارانش به حدى به هم گره خورده است که « آنچه شخص امام بدان وصف شده است آنان نیز به آن توصیف گشته اند. هنگامى که به طرف مکانى حرکت مى کنند ترس از آنان پیشاپیش در دل مردمان مى افتد. آنان دست از شمشیر خود در پیکار با دشمنان دین باز نمى گیرند تا آنکه خداى تعالى راضى شود و این همه به سبب آن است که یاران مهدى شیعه کاملى براى مولاى خود هستند و افعال و صفاتشان مطابق افعال و صفات امام است» . (۱۳ )

شجاعت یاران مهدى (عج ) و آرزوى شهادت

ترس از خصلتهاى ناپسند یک انسان برگرفته از ضعف ایمان سستى یقین و ناتوانى نفس است :

« شده الجبن من عجز النفس و ضعف الیقین » (۱۴ )

شخصى که به رحمت الهى و پاداش روز جزا یقین ندارد همواره در نوعى بیم و هراس بسر مى برد. ترس از آن دارد که هر لحظه دفتر عمرش بسته شود و از این دیار کوچ کند اما شخص باایمان در دنیایى پر از امید بسر مى برد و در همه مشکلات تکیه گاهش خداست و یقین دارد که « ولله العزه و لرسوله و للمومنین » (منافقون ۸ )

با چنین اعتقادى دلیلى ندارد که فرد احساس ضعف و ترس کند بلکه ترس را عار و ننگ و نقصى براى خود مى داند و براى دورى از آن مى کوشد : « احذروا الجبن فانه عار و منقصه » (۱۵ )

یاران مهدى که قلبشان لبریز از عشق به خدا و یقین به روز جزا و یارى پروردگار است از هیچکس هراسى به دل ندارند.

یاد روى تو غم هر دو جهان از دل برد

صبح امید همه ظلمت شب باطل کرد (۱۶ )

یکى از محکهایى که خداوند با آن افراد راستگو و با ایمان را از افراد دروغگو جدا مى سازد تمناى مرگ است . (جمعه ۶ ) هر مومن دل سوخته و عاشق کوى یار قرب الى الله و هم نشینى بااولیا رادوست دارد و همواره در تمناى مرگ است .

آتش به جانم افکند شوق لقاى دلدار

از دست رفت صبرم اى ناقه پاى بردار (۱۷ )

«لو لا اجل الذى کتب الله علیهم لم تستقر ارواحهم فى اجسادهم طرفه عینى شوقا الى الثوات وخوفا من العقاب» . (۱۸ ) (اگر نبود اجلى که براى آنها نوشته شده است براى لحظه اى ارواح شان در کالبد جانشان آرام نمى گرفت از شوق رسیدن به ثواب و ترس از عذاب الهى ).

اصحاب حجت (عج ) که اما خویش را بامعرفت دریافته اند هستى شان را در وجود وى فانى مى بینند و عاشق شهادت و در راه او هستند : « بدعون بالشهاده و یتمننون ان یقتلوا فى سبیل الله شعار هم یا لثارات الحسین علیه السلام » (۱۹ ) . (همواره شهادت کشته شدن در راه خدا را آرزو مى کنند و شعار آنان یالثارات الحسین بیایید به طلب خون حسین است ).

و زبان حالشان این است :

مرگ اگر مرد است گو نزد من آى

تا در آغوشش بگیرم تنگ تنگ

من ز او جانى ستانم پر بها

او ز من دلقى ستاند رنگ رنگ (۲۰ )

(مولانا)

دلهاى پولادین اما نورانى ویژگى یاران مهدى (عج )

از دیگر صفتهاى یاوران مهدى (عج ) قلب قوى و پولادین آنهاست که از آنها در روایتهاى مختلف به پاره اى آهن یاد شده است:

«تجیى الرایات السود من قبل المشرق کان قلوبهم زبر الحدید » (۲۱ ) (در زمان ظهور حضرت مهدى (عج ) پرچم هاى سیاه از جانب شرق خواهد آمد که بر گرد آنها افرادى هستند با دلهایى همچون پاره هاى آهن سخت و محکم .

در روایتى دیگر هم مى خوانیم که قلبهاى آنها حتى سختتر از پاره هاى آهن است : « و ان قلب رجل منهم اشد من زبر الحدید » (دلهاى آنها ـ یاران مهدى (عج) ـ از پاره هاى فولاد محکمتر است) . (۲۲ )

آرى پنجره قلب هاى آنها رو به آسمان معنا گشوده است و دلهاى خویش را به ریسمان الهى پیوند داده اند. آنان خانه هاى دل خود را با قندیل هاى ایمان روشن کرده اند : «کان قلوبهم القنادیل و هم من خشیه الله مشققون» . (۲۳ )

اینان با پشتوانه اى بزرگ از ایمان واقعى به خدا و یقین به روز جزا و هدفى مقدس همچون مشعل هایى فروزانند که دلهاى استوارشان بسان قندیل هاى نور در سینه سترگشان آویخته است . این رادمردان تنها به خداى خویش دل داده اند وتنها از او هراس دارند وقلبشان را به یاد او قوت بخشیده اند که « الا بذکرالله تطمئن القلوب » . (رعد ۲۸ )

قدرت جسمانى اصحاب مهدى (عج )

در بسیارى از روایتها قدرت یاران مهدى را برابر با چهل مرد شمرده اند که این قدرت جسمانى آنها بر گرفته از ایمان راسخ به خداوند یقین به امامت و حقانیت هدف آنهاست . یاوران مهدى با چنین توانایى جسمى و روحیه عالى مى توانند ظلم و جور را از صحنه گیتى براندازند.

با این اوصاف آنها سدى محکم نیزه و شمشیر برنده و رکن رکینى هستند که حضرت لوط (ع ) هنگام رویارویى با قوم کافر منحرف خود یارانى چون آنها را آرزو مى کرد و مى گفت :

« اى کاش مرا قوتى و یا پناهگاهى امن و استوار مى بود که از شر شما محفوظ مى ماندم »

امام صادق (ع ) در تبیین این گفتار فرمود : « این آرزویى است بر قدرت قائم مهدى (عج ) و استوارى یارانش که همان ارکان محکم هستند. هر کدام از مردان و یاران مهدى (عج ) داراى قدرت چهل مرد هستند. دلهاى آنها از پاره هاى فولاد محکمتر است . اگر بر کوهها بگذرند کوهها در هم فرو مى ریزند. دست از شمشیرهاى خود بر نمى گیرند تا آنکه خداى تعالى راضى شود » . (۲۴ )

تشبیه قلبهاى آنان به پاره هاى آهن یا سنگ براى تاکید بیشتر به استوارى و شهامت آنان و نفى هرگونه ترس و وحشت از قلبها و افکارشان است . بیان امام صادق (ع ) به برابرى نیروى هر یک با چهل مرد به معناى محدود کردن این نیرو نیست بلکه براى نشان دادن میزان بسیار بالاى قدرت ایشان است و اشاره به اینکه هر کدام از توان و نیروى فراوانى برخوردارند . (۲۵ )

پى نوشت:

۱ ـ محدث قمى سفینه البحار ص ۳۲.

۲ ـ همان.

۳ ـ محمدباقر مجلس بحارالانوار ج ۵۲ ص ۳۰۸.

۴ ـ دیوان امام خمینى ص ۱۴۹.

۵ ـ بحارالانوار ج ۵۲ ص ۳۰۸.

۶ ـ همان ج ۴۸ ص ۱۹ ج ۲۴.

۷ ـ علامه بحرانى مدینه المعاجز ج ۶ ص ۲۲۴.

۸ ـ علامه بحرانى . الحجه فیما نزل فى القائم الحجه ص ۱۴۳.

۹ ـ امامى و آشتیانى . ترجمه و شرح فشرده اى بر نهج البلاغه ج ۱ خطبه ۳ ص ۶۴.

۱۰ ـ بحارالانوار ج ۴۸ ص ۱۹.

۱۱ ـ همان .

۱۲ ـ دیوان امام خمینى ص ۱۱۲.

۱۳ ـ سیدمحمد صدر تاریخ ما بعدالظهور ص ۵۰۵.

۱۴ ـ سیدحسن شیخ الاسلامى هدایه العلم فى تنظیم غررالحکم ص ۱۷.

۱۵ ـ همان .

۱۶ ـ دیوان امام خمینى ص ۸۱.

۱۷ ـ کلیات شیخ بهایى ص ۷۰.

۱۸ ـ فیض الاسلام نهج البلاغه ص ۶۱۲.

۱۹ ـ بحارالانوار ج ۲ ص ۳۰۸.

۲۰ ـ مراد از دلق در اینجا بدن است .

۲۱ ـ الحاوى للفتاوى ج ۲ ص ۶۴.

۲۲ ـ بحارالانوار ج ۵۲ ص ۳۲۷.

۲۳ ـ همان ص ۳۰۸.

۲۴ ـ همان ص ۳۲۷.

۲۵ ـ سیدمصطفى علامه مهرى، مهدى موعود یارانى اینگونه دارد صص ۳۲ و ۳۶.

سیدحسین اسحاقى