سید محمد حسینى شاهرودى (دام ظله)

ولادت 

حضرت آیه الله العظمى حاج سید محمد حسینى شاهرودى ، در ماه جمادى الاول سال ۱۳۴۴ هجرى قمرى ، در نجف اشرف دیده به جهان گشودند ودر خانواده اى رشد ونمو کردند که از متدیّن ترین وبا تقواترین بیوت علمى نجف اشرف به شمار مى رفت ، چه آنکه از طرف پدرى ، والدى همچون مرحوم آیه الله العظمى حاج سید محمود حسینى شاهرودى داشتند که مستغنى از تعریف وبى نیاز از توصیف مى باشند .

آن شخصیت بزرگ از لحاظ عدالت وتقوى وزهد وورع وفقاهت زبانزد خاص وعام بودند وپس از فوت مرحوم آیه الله العظمى سید ابو الحسن اصفهانی (قدس سره) سالهاى متمادى زعامت دینى وعلمى ومرجعیّت عامّه حوزه هاى علمیه وجهان تشیّع را بر عهده داشتند . ذکر احوال ایشان از عهده این جزوه مختصر خارج است ودر کتب مفصله زندگینامه آن مرجع عظیم الشأن همانند کتاب «الامام الشاهرودى» به رشته تحریر در آمده است .

واما والده حضرت آیه الله العظمى حاج سید محمّد شاهرودى صبیّه مرحوم آیه الله شیخ محمد رضا فاضل نیشابورى بود که از زهّاد معروف واز مدرّسین عقائد واخلاق در حوزه نجف اشرف بشمار مى رفت ، وروحانیون وفضلاء در جلسه در ایشان شرکت نموده واز بیانات گهربار ایشان استفاده مى بردند . والده ماجده معظّم له بانویى بود مشهور به ترک زرق وبرق وزخارف دنیوى ، وهیچگاه در مقابل سختیها ومرارتهایى که زندگى در نجف اشرف بویژه در آن زمان داشت خم به ابرو نیاورد وبا ایمان کامل وباتوکل به خدا در کنار همسر عظیم الشأن خود زندگى مى کرد ، وحتّى در اواخر ایام مرجعیّت عامّه مرحوم آیه الله العظمى شاهرودى (قدس سره)دست از ساده زیستى وترک دنیا برنداشته به همان رویه حسنه وخدا پسندانه ادامه داد .

آن مرحومه در کنار تقوى وتدیّن داراى مدارج علمى ومراتبى از فضل وکمال بود ومنزل ایشان همواره محلّ تردّد بانوان مسلمان بود که قرائت قرآن ونماز خود را تصحیح نموده واحکام شرعى ومسائل دینى را از ایشان فرا مى گرفتند ، وحتّى فرزندان ونوادگانشان مقدار زیادى از مقدمات ومسائل شرعى واحکام اسلامى وروایات اخلاقى را نزد ایشان فرا مى گرفتند .

حضرت آیه الله العظمى حاج سید محمد شاهرودى در سایه این محیط معنوى وپاک تعلیمات اولیّه ودروس ابتدائى ومقدماتى را نزد والد ماجد ووالده ماجده خویش فراگرفتند وریشه هاى ایمان وتقوى وتعالیم اسلامى در وجودشان مستحکم گردید .

از مرحوم آیه الله العظمى حاج سید محمود شاهرودى (قدس سره) چنین نقل شده است که فرمودند : «من سید محمد را تا بیست ویک سالگى از خود دور ننمودم» وآنمرحوم چنان تعالیم اسلامى واحکام حرام وحلال را در قلب فرزندان خود جاى داده وراسخ نموده بودند که آنان ضرب المثل در تطبیق اخلاقیات واحکام اسلامى بودند .

به همین لحاظ بود که حضرت آیه الله العظمى حاج سید محمد شاهرودى در زمان صباوت اشتهار به صدق لهجه وخلوص نیّت داشتند ، ووالد معظّم ایشان عقیده کاملى به صفاى روح وطینت پاک میوه زندگى خود داشتند ، ولذا در مواقع شدّت وبروز بعض گرفتاریها وناملایمات به ایشان دستور مى فرمودند که وضو ساخته در بالاى بام زیر آسمان باتوجه تمام یک زیارت عاشوراى کامل بخواند که شاید گشایشى در کار واقع شود وبه مرّات پس از خواندن زیارات اثر آن ظاهر شده ومشکل برطرف مى شد .

گوشه هایى از اشتغالات علمى  حضرت آیه الله العظمى حاج سید محمد شاهرودى (دام ظله)

مقدّمات وسطوح :

معظّم له مقدمات را نزد والد بزرگوار خود وهمچنین مرحوم شیخ على شهر بابکى ومرحوم شیخ شمس زنجانى که از اساتید مبرّز علم منطق بود فراگرفتند .

بعضى از دروس سطح مانند رسائل ومکاسب را نزد والد معظّمشان بصورت خصوصى فراگرفتند وکتاب کفایه الاصول را نزد مرحوم آیه الله العظمى میرزا هاشم آملى   (قدس سره)  ومرحوم آیه الله شیخ عبد الحسین رشتى (قدس سره) حاضر شدند .

تدریس سطوح عالیه :

معظّم له در ابتداء جوانى از مدرسین سطوح عالیه دروس حوزوى بشمار مى رفتند ورموز ومعضلات ومطالب سخت ودشوار کتب درسى را بخوبى براى شاگردان شرح داده وروشن مى نمودند واین امر همزمان بود باابتداى حضور ایشان در درس خارج .

حضور در درس خارج :

ایشان در سال ۱۳۶۰ هجرى قمرى ، در سن شانزده سالگى به آخرین مرحله دروس حوزوى یعنى درس خارج قدم نهادند ، ودر این سن وسال کم شروع در درس خارج بى سابقه یا کم نظیر بوده است ولى ایشان به برکت استعداد خدادادى ونبوغ وذکاوت فوق العاده که باریتعالى به ایشان عنایت فرموده بود ، ونیز به سبب تربیت وخط مشى صحیحى که والد بزرگوارشان ترسیم نموده بودند وبخصوص تأکید داشتند که ایشان متمحّض در درس وبحث باشند واز اشتغالات دیگر برحذر باشند ، از عمر گرانبها استفاده کامل برده واوقات خود را با جدّ وجهد فراوان در راه تحصیل وتعلیم صرف مى نمودند .

ایشان مدت مدیدى در جلسات درس خارج شرکت نموده واز محضر درس آیه الله العظمى حاج سید محمود شاهرودى (قدس سره)بهره کافى برده واز علوم ایشان استفاده کامل مى نمودند تا اینکه خود به درجات عالیه اجتهاد نائل آمدند ودر عین حال تا آخرین جلسات درس والد معظّم خود شرکت نمودند وتقریرات درس اصول وفقه ایشان را به رشته تحریر در آوردند .

تقریرات درس خارج :

درس خارج داراى مفاهیم مشکل واصطلاحات دشوار ومعانى عمیق مى باشد که دقت بسزائى را مى طلبد ، وبخصوص در زمان سابق که بسیارى از کتابها وشرحهاى فعلى موجود نبود بسیارى از مطالب غامض این علم شریف در اجمال وابهام قرار مى گرفت .

در چنین شرایطى روشن است که بسیارى از پویندگان معرفت وطالبان علوم آل محمّد (صلى الله علیه وآله) که تازه در این وادى قدم گذاشته اند کاملاً به عمق مطالب پى نبرده ومقصود استاد بر آنها روشن نمى شود ، ودر اینجاست که اهمیت مجلس تقریر دوباره درس خارج نمودار مى گردد .

به همین جهت معظّم له هر روزه پس از اتمام درس خارج والد معظّم ، بلا فاصله جلسه دیگرى تشکیل داده ودرس را از ابتداء شرح مى نمودند وکاملاً توضیح مى دادند وعده زیادى از بیانات ایشان استفاده مى بردند .

شرکت در مجلس استفتاء :

معظّم له از ارکان مجلس استفتاء مرحوم آیه الله العظمى حاج سید محمود شاهرودى (قدس سره)بودند ، که در این مجلس استفتاءاتى که از طرف شیعیان نقاط مختلف جهان که از مقلّدین آن مرحوم بودند مى رسید پاسخ داده مى شد .

این مجلس استفتاء باحضور جمعى از بارزترین فضلاء وعلماء حوزه علمیه نجف اشرف برگزار مى گردید ، ومسائل مهم وبغرنج در آن جلسه مطرح مى شد وپس از بحث وبررسى لازم آنها را به نظر مبارک مرحوم آیه الله العظمى شاهرودى   (قدس سره) مى رساندند وایشان آخرین حکم را صادر مى فرمودند .

  کسب اجازه اجتهاد :

معظّم له در سال ۱۳۷۵ هجرى قمرى ، پس از بروز مدارج علمى وکمالى وپس از امتحانهاى متعدّدى که از ایشان به عمل آمد موفّق به کسب اجازه اجتهاد از مرحوم آیه الله العظمى حاج سید محمود شاهرودى (قدس سره) شدند ، باتوجه به آنکه آن مرحوم در زمینه اعطاء اجازه اجتهاد در حوزه علمیه نجف اشرف معروف به «ذو الشهادتین» بودند ، یعنى در امتحان اجتهاد چنان سختگیرى ودقّتى مى کردند که اجازه اجتهاد ایشان ارزش اجازه اجتهاد از دو نفر از علماء را داشت .

همچنین معظم له از مرحوم آیه الله العظمى سید جمال الدین گلپایگانى (قدس سره)که از شاگردان مبرّز میرزاى نائینى (قدس سره)بودند اجازه اجتهاد دریاف نمودند .

تدریس خارج فقه واصول :

معظّم له اولین جلسات تدریس خارج را تقریباً در سال ۱۳۸۳ هجرى قمرى ، در سن سى ونه سالگى ، ودر مسجد هندى که از مهمترین مراکز تدریس در حوزه علمیه نجف اشرف به شمار مى رفت شروع نمودند ، وهمچنان در مجلس درس والد معظم شرکت مى جستند وتاکنون در کنار خدمات اجتماعى واشتغالات علمى ، روزى دو جلسه بحث خارج فقه واصول ایراد مى نمایند ، وشاگردانى مبرز وبافضل به جامعه اسلامى تحویل داده اند ودر حال حاضر عده زیادى از شخصیتهاى علمى ودینى که در بلاد مختلف مشغول به خدمت وترویج احکام وتدریس در حوزه هاى علمیه ودانشگاهها وارائه خدمات در مسئولیتهاى مختلف هستند از شاگردان ایشان مى باشند .

ارجاع احتیاطات :

معظم له پس از سالها تدریس فقه واصول ودر کنار آن شرکت در درس والد معظّم خویش وبه لحاظ عوامل متعددى همچون نبوغ خدادادى وتوفیقات ربّانى وسعى وکوشش در تعلیم وتعلم وشرکت فعّال در مجالس استفتاءات ومباحثات علمى به بالاترین درجات علم وکمال نائل آمدند ورفته رفته رشد فکرى وسطح علمى ومراتب اجتهاد وتقواى ایشان بر همگان روشن شده وظاهر گردید ، لذا مرحوم آیه الله العظمى شاهرودى ایشان را شایسته تقلید دیدند ودر سال ۱۳۸۸ هجرى قمرى مقلّدین خود را در احتیاطات مسائل شرعى به فرزند برومند خود ارجاع دادند وبدین جهت بود که عده اى از مؤمنین پس از ارتحال آن مرجع عالیقدر در سال ۱۳۹۴ هجرى قمرى ، به تقلید فرزند ایشان گرویدند .

پس از آن به درخواست عده کثیرى از مؤمنین از ایران وعراق وکشورهاى دیگر در سال ۱۳۹۸ هجرى قمرى ، رساله عملیه ایشان به زبان فارسى وعربى ، در نجف اشرف به چاپ رسید .

هجرت به حوزه علمیه قم :

در پى اخراج معظّم له توسط رژیم بعث عراق از نجف اشرف به جمهورى اسلامى ایران در سال ۱۴۰۰ هجرى قمرى ، ایشان در شهر مقدس قم رحل اقامت افکندند وهمچنان به تدریس فقه واصول وتربیت وتهذیب شاگردان پرداخته ومنشأ خیرات وبرکات وخدمات کثیره وحل مشکلات شرعى واجتماعى مى باشند .

همچنین در مجلس استفتاء ایشان که هر هفته باحضور عده اى از مجتهدین وعلماء برجسته حوزه علمیه قم برقرار مى شود ، سؤالات شرعى که بصورت کتبى از داخل وخارج کشور مى رسد پاسخ داده مى شود .

تألیفات 

تألیفات مطبوع :

۱ – «ذخیره المؤمنین لیوم الدین» رساله عملیه به زبان عربى .

۲ – «توضیح مناسک الحج» مناسک حج به زبان عربى .

۳ – «دروس فی احکام النساء» به زبان عربى .

۴ – «کتاب الطهاره» تقریرات بحث خارج فقه ایشان است که توسط اخوى گرانقدرشان جناب آیه الله حاج سید حسین حسینى شاهرودى که از علماء برجسته ومدرسین حوزه علمیه قم مى باشد ، به رشته تحریر در آمده است .

۵ – «کتاب الصوم» احکام روزه به زبان عربى .

۶ – «رساله توضیح المسائل» رساله عملیه به زبان فارسى .

۷ – «توضیح مناسک حج» احکام حج به زبان فارسى .

۸ – «رساله توضیح المسائل» به زبان اردو .

۹ – کتاب استفتائات فارسى .

۱۰ – کتاب درسهایى ویژه بانوان .

۱۱ – «رساله مختصر الاحکام» به زبان اردو .

تألیفات مخطوط :

۱ – حاشیه بر عروه الوثقى .

۲ – کتاب فى الحدود .

۳ – تقریرات مرحوم آیه الله العظمى حاج سید محمود شاهرودى (قدس سره) .

۴ – کتاب استفتاءات به زبان عربى که در دست چاپ است .

سجایاى روحى ومزایاى اخلاقى  حضرت آیه الله العظمى حاج سید محمد شاهرودى (دام ظله)

معظّم له با آنکه در جمیع امور ، متخلّق به اخلاق اسلامى ومتمسّک به روش ائمه اطهار (علیهم السلام) هستند ولى بعضى صفات حسنه ایشان بارزتر است که ذیلاً به پاره اى از آنها اشاره مى شود :

ایشان اسوه زهد ، اخلاص ، تقوى ، حسن خلق ، برخورد خوب وگشاده روئى بامردم هستند واز هرگونه تکبّر وتوجّه به مادّیات منزّه مى باشند ، در مقابل مؤمنین بقدرى متواضع وفروتن مى باشند که هر شخصى در اوّلین برخورد مجذوب اخلاق ایشان مى شود . معظّم له همواره به کوچک وبزرگ ابتداء به سلام نموده ، وکراراً مشاهده شده که با خادمان خود بر سر یک سفره نشسته اند . هیچگاه از همنشینى وهم صحبت شدن بافقراء ومستضعفین دورى نمى نمایند ودر مجالس آنها شرکت مى کنند. در مباحثات علمى به طرف مقابل احترام گذاشته ودر کمال صبر ومتانت به سخنان وى گوش مى دهند وپس از اتمام با لحنى آرام شروع به جواب مى نمایند . گاهى که در مسیر راهى مى روند وشخصى مسأله اى سؤال مى کند ویا اینکه حاجت دیگرى دارد ، به قدرى ایشان را سرپا معطّل مى کند که همراهان خسته شده وبه ستوه مى آیند ولى خود آن جناب باکمال صبر ومتانت به سؤالات طرف پاسخ مى گویند ومشکل او را بر طرف مى کنند .

در برخورد بامشکلات وگرفتاریهاى مردم باصبر وحوصله بسیار به حلّ وفصل آنها مى پردازند ، وبخاطر چنین صفاتى است که در قلوب مؤمنین جاى گرفته واز محبوبیت فوق العاده اى در میان اجتماع برخوردارند .

واز صفات حسنه ایشان مداومت بر مستحبّات وترک مکروهات وصبر در عبادت واقامه نمازهاى مستحبّى وتلاوت قرآن وخواندن ادعیه مأثوره وزیارات وتوسّلات به معصومین (علیهم السلام) است .

عدالت وتقواى ایشان به پایه اى است که مرحوم آیه الله العظمى حاج سید محمود شاهرودى (قدس سره) در مواقع کسالت ودر زمان کهولت سن ، ایشان را به جاى خود به اقامه نماز جماعت مى گماردند وبارها دیده شده بود که پس از آنکه ایشان نماز را شروع مى کردند آن مرجع والا مقام به مسجد آمده وبه ایشان اقتداء مى نمودند .

معظّم له به تبعیّت از سیره ائمه اطهار (علیهم السلام) از قدیم الایّام به اکرام ضیف ومهمان نوازى اهتمام ورزیده ودرب منزل خود را باز گذارده اند .

ایشان ملجأ ومأواى مستضعفین ودرماندگان مى باشند ولذا بیت رفیع ایشان همواره پذیراى عده زیادى از گرفتاران ومبتلایان وابناء السبیل است که هر کدام را به فراخور حال وبه حسب امکانات مساعدت نموده وگرفتارى آنها را حل مى نمایند .

از خصوصیات بارز معظّم له اهتمام به شؤون طلاب علوم دینى است که تا حدّ توان از هر نحو کمک به آنان مضایقه نمى نمایند ، ودر صرف سهم مبارک امام  (علیه السلام) مى فرمایند اولویت با طلاّب فقیر ومحصّل است ، وهر گاه مبالغى از حقوق شرعیّه را نزد ایشان مى آورند فوراً آنرا به مستحقّین از روحانیون وپس از آن به موارد مقرّره شرعیّه تقسیم مى نمایند .

معظّم له بانصایح حکیمانه خود راهنما ومشعل هدایتى به اخلاص است ، وهمواره به مؤمنین ودوستان میفرمایند که جمیع اعمال ورفتار خود را قربهً الى الله وبجهت کسب ثواب اخروى انجام دهید ، وحتى کارهاى روز مرّه وعادى را مقدمه براى انجام وظائف شرعى وطاعات وعبادات وبراى جلب رضاى الهى قرار دهید .

از جمله نصایح ایشان ودستور العملى که نسبت به خصوص طلاب علوم دینى دارند آنست که دروس علمى خود را مقدم همه کارها قرار دهند وبیشتر همّت ووقت خود را صرف آن نمایند ، على الخصوص تعلیم فقه آل محمد (صلى الله علیه وآله)که مبیّن وراهنماى حلال وحرام الهى بوده ودستور العملیست که شامل تمام ابعاد زندگى بشرى در جمیع مراحل وزمانها مى باشد .

عشق وعلاقه بى حدّ ایشان نسبت به پیامبر اکرم (صلى الله علیه وآله) واهل بیت عصمت وطهارت (علیهم السلام)زبانزد خاص وعام مى باشد . ایشان از ایام قدیمه در نجف اشرف علاوه بر آنکه ملتزم به شرکت در مجلس هفتگى توسّل به ابا عبد الله الحسین (علیه السلام)در بیت رفیع والد معظّم خود ، وسائر مجالس ذکر اهل بیت (علیهم السلام)  بودند ، در منزل خود نیز شبهاى جمعه مجلس عزادارى وتوسل به ائمّه اطهار (علیهم السلام) برقرار نموده وتعظیم شعائر اسلامى مى نمودند . وبه قدرى بر مصائب جدّ بزرگوارشان حضرت ابا عبد الله الحسین (علیهم السلام) گریه مى نمایند که همچون والد گرامیشان جزو بکّائین بر سیّد الشهداء (علیه السلام) شمرده مى شوند .

محبت اهل بیت (علیهم السلام) چنان باوجود ایشان ممزوج شده که تازمانى که در نجف اشرف اقامت داشتند هر روزه به زیارت مولى المتّقین حضرت امیر المؤمنین (علیه السلام)مشرّف مى شدند ، وهمچنین بیش از صد بار با پاى پیاده به کربلاى حسینى مشرف شدند . وهمواره به زیارت دیگر عتبات مقدسّه عراق مشرف مى شدند . وپس از اخراج از عراق به همین رویّه حسنه ادامه داده وملتزم مى باشند که هر روز به زیارت مرقد مطهّر حضرت معصومه علیها السلام دخت گرامى امام موسى بن جعفر (علیه السلام) در شهر مقدس قم مشرّف شوند .

ودر بیت رفیعشان هر هفته روزهاى جمعه ، ودر ایام وفات ، مجلس عزادارى ودر ایام محرّم وصفر مجلس سوگوارى حضرت ابا عبد الله الحسین (علیه السلام) برقرار مى باشد . ونیز در ایام موالید اهل بیت واعیاد مذهبى مجالس باشکوهى در بیت معظّم له برقرار مى شود .

وهمچنین در عین کثرت اشتغالات در سال چندین بار به زیارت امام على بن موسى الرضا (علیه السلام) مشرّف مى شوند ، واز انوار مقدّسه آنحضرت کسب فیض مى نمایند .

خدمات اجتماعى حضرت آیه الله العظمى حاج سید محمد شاهرودى (دام ظله)

معظّم له در زمان مرجعیّت مرحوم والد خود ، به موازات اشتغالات علمى ، در خدمات وسیعى که از سوى بیت رفیع آنمرحوم به جهان تشیّع ارائه مى شد نقش بسزائى داشتند ودر کنار برادر مکرّمشان جناب مستطاب آیه الله حاج سید على حسینى شاهرودى که همواره یار ویاور مرحوم آیه الله العظمى حاج سید محمود شاهرودى (قدس سره) بود ، گامهاى بلندى در این راه بر مى داشتند که ذکر این خدمات در این جزوه مختصر میّسر نیست .

معظّم له پس از رحلت والد معظّمشان به چنین رویّه اى ادامه داده وتاکنون منشأ خدمات بسیارى براى جامعه اسلامى بوده اند که در اینجا به گوشه اى از آنها بصورت فهرست اشاره مى شود :

کمک به طلاب حوزه هاى علمیه بطرق مختلف مثل پرداخت شهریه در مقاطع مختلف به طلاب ، پرداخت شهریه حوزه هاى علمیّه بعض شهرستانها ، کمک به هزینه هاى مختلف روحانیون ، واگذارى اراضى جهت منزل مسکونى طلاب ، اعطاى اجازه براى صرف حقوق شرعیه در مدارس علمیه ومراکز اسلامى در ایران وکشورهاى دیگر .

فرستادن وکلا ومبلغین ، وتشویق آنها براى ترویج احکام اسلامى به نقاط مختلف ایران وکشورهاى دیگر ، اعزام مبلغین وروحانیون به مناطق محروم شیعه نشین که در معرض هجوم دینى واعتقادى دشمنان هستند واعطاى کمکهاى اقتصادى به ساکنان آن مناطق ، کمک به گرفتاران ، مستضعفین وفقراء در زمینه هاى مختلف مثل هزینه معالجه ، سفر ، تعمیر وخرید منزل ، ازدواج وغیره وحل وفصل نزاعها ومشکلات اجتماعى .

تاسیس مجتمع مسکونى جهت اسکان طلاب که تفصیل آن را به قسمتهاى دیگر موکول میکنیم .

کمک به ابناء السبیل وآوارگان وکسانى که از وطن خود دور مانده اند .

تأسیس حسینیه وکمک به ساخت مساجد ، حسینیه ها ، مدارس علمیه ، کتابخانه ها ، بیمارستانها ، درمانگاهها ، ومراکز بهداشتى مثل حمام وغیره بخصوص در روستاها ومناطق محروم .

کمک به مجالس تعظیم شعائر مانند مجالس سوگوارى واعیاد وکمک به مراکز مذهبى فرهنگى ومجتمعهاى اسلامى در داخل وخارج . وبسیارى خدمات دیگر که ذکر یکایک آنها موجب تطویل مى شود .

در پایان امید است بامسطور نمودن این کلمات قلیله توانسته باشیم گوشه اى گرچه اندک از زندگانى پر عظمت حضرت آیه الله العظمى حاج سید محمد حسینى شاهرودى (دام ظله) وهمچنین بیت رفیع مرحوم آیه الله العظمى حاج سید محمود حسینى شاهرودى (قدس سره) را تبیین نموده واین هادیان شیعیان در زمان غیبت حضرت ولى عصر حجه بن الحسن (عجّل الله تعالى فرجه الشریف) را بهتر بشناسانیم .

منبع :www.shahroudi.com