آغاز نزول قرآن کریم ۱۹ رمضان

“نزول” در لغت به معنای فرود آوردن از بالا به پایین است؛ «انحطاط من  علو(۱)» و در اصطلاح منظور از “نزول” ظهور روحی است، در پیامبر(صلی الله علیه و آله)، یعنی نزولی معنوی و روحانی که تنها پیامبر آن را ادراک داشته و حقیقت آن را می‌دانسته.(۲)

مراحل نزول قرآن کریم، خود این نزول را در سه آیه بیان داشته، که آنها را به ترتیب نزول بیان می کنیم. آیه اول: «إنّا اَنْزَلْناهُ فی لَیلَهِ القَدْر »(قدر آیه ۱) «ما آن قرآن را در شب قدر نازل کردیم » آیه دوم: «اِنّا اَنْزَلناهُ فِی لَیلَهٍ مُبارَکَهٍ »(دخان آیه ۳)

«که ما آن را در شبی پر برکت نازل کردیم » در این آیه خداوند توضیحی درباره این شب که قرآن در آن نازل شده می‌دهد. پس معلوم می شود که قرآن در شب قدر نازل شده اما در چه ماهی بوده؟ قرآن می فرماید: آیه سوم: «شَهرُ رَمَضَان اَلذِی اُنزِلَ فِیه القُرآن »(بقره آیه ۱۸۵) «ماه رمضان ماهی که قرآن در آن نازل شده است » طبق بیان بالا می‌دانیم که پیامبر در چهل سالگی در شهر مکه به رسالت مبعوث گردید و نیز می‌دانیم که آغاز بعثت در غار حراء با نزول آیاتی از سوره مبارکه علق همراه است و میان مسلمانان در این مسأله اتفاق نظر وجود دارد اما در این که بعثت در چه زمانی رخ داده است نظرها مختلف است و همین، باعث اختلاف در زمان نزول قرآن نیز گردیده است. شیعه معتقد است که بعثت در ۲۷ رجب اتفاق افتاده است به دلیل روایات متعددی که از عترت طاهره در این زمینه وجود دارد. آنان که خود اهل بیت نبوتند، بهتر از هر کس از زمان نبوت با خبر هستند، از جمله شیخ طوسی در امالی خود روایتی را از امام صادق (ع) نقل می‌کند که فرمود: «در روز ۲۷ رجب، نبوت بر رسول خدا نازل گشت هر که در این روز روزه بگیرد، ثواب کسی را دارد که شصت ماه روزه گرفته باشد »(۳) نظرات مهم در رابطه با آغاز نزول قرآن نظر علامه معرفت: به نظر ما شب قدر یکی از دو شبی است که در دهه آخر ماه رمضان است، تردیدی نیست که قرآن در شب قدر بر پیامبر نازل شده است زیرا در قرآن به این موضوع تصریح شده، طبق آیاتی که در ابتدای بحث آمد. بر اساس روایات اهل بیت(ع)، بعثت در ماه رجب اتفاق افتاده ولی نزول قرآن به عنوان کتاب آسمانی و قانون جاودانه الهی پس از سه سال فاصله بر پیامبر نازل گشته و در این سالها پیامبر دعوت مخفیانه داشته است. «فَاصْدَع بِما تُؤمَر واعْرِضْ عَنِ المُشرکین ، اِنا کَفَیناکَ المُستَهزئینَ »(۴)

«آشکارا آنچه را ماموریت داری بیان کن و از مشرکان روی گردان و نسبت به آنهایی بی اعتنایی کن ما شر استهزاء کنندگان را از تو دفع کردیم »   از این زمان به بعد، نزول پیوسته قرآن آغاز گردید و از روایاتی که مدت نزول قرآن را بیست سال ذکر نموده­اند، نتیجه می‌گیریم که آغاز نزول قرآن از آغاز بعثت سه سال فاصله داشته و در شب قدر بوده است.(۵)

نظر علامه طباطبایی: “انزال”؛ به معنی فرود آوردن جملگی و یکباره است، پس نزول در ماه رمضان و شب قدر یکباره و جملگی بوده نه تدریجی، که بر قلب پیامبر خدا نازل شده و تفصیل آن در طول مدت پیغمبری آن حضرت به تدریج نازل گردیده است: «وَ قُرآناً فَرَقنَاهُ لتَقرأَهُ عَلی الناسِ عَلی مکثٍ و نزّلناهُ تَنزیلاً»(اسراء آیه ۱۰۶) «و قرآنی که آیاتش را از هم جدا کردیم تا آن را با درنگ بر مردم بخوانی و آن را بتدریج نازل کردیم . » در نتیجه چنین استنباط می‌شود که قرآن دو نزول دارد؛ یک بار نزول دفعی (یکباره) به معنی نزول اجمالی که غیر زمانی است و قرآن آن را به تعبیر انزال مشخص می کند و این بر نزول تدریجی مقدم است و به صورت یک روح بر پیغمبر نازل شده، یعنی روح قرآن یکباره ومجموعاً بر دل پیامبر فرود آمده و بعد تفصیل داده شده و دیگری نزول تدریجی به معنی تفصیلی که در زمان مشخص به صورت آیات و کلمات و الفاظ و سوره‌ها نازل شده و این در وقتی است که جبرئیل نازل شده و بعثت آغاز گردیده و این ۲۷ ماه رجب بود که ۲۰ یا ۲۳ سال ادامه یافت.(۶)

فهرست منابع:

(۱) . راغب اصفهانی؛ المفردات فی غریب القرآن، انتشارات قهرمان چاپ استانبول ترکیه، سال ۱۹۸۶ میلادی، ماده نَزَلَ

(۲) . دکتر محمد رامیار؛ تاریخ قرآن، انتشارات سپهر تهران،‌چاپ دوم سال ۱۳۶۲ ص ۱۸۱

(۳) .  حسین جوان آراسته؛ درسنامه علوم قرآنی، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی قم، چاپ یوم سال ۱۳۷۸، ص ۷۹

(۴) . سوره حجر؛ آیه ۹۴ و ۹۵ ترجمه آیت الله مکارم شیرازی

(۵) . محمد هادی معرفت؛ آموزش علوم قرآنی ترجمه التمهید فی القرآن، مترجم ابومحمد وکیلی انتشارات چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی قم چاپ اول سال ۱۳۷۱ ج ۱ ص ۱۳۷ ، ۱۳۶، ۱۳۴

(۶) . علامه طباطبایی؛ تفسیر المیزان، مترجم سید محمد باقر موسوی همدانی انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین قم، ج ۲، ذیل آیه ۱۸۳ الی ۱۸۵ بقره