مدّعی سفارت و نیابت در بصره

 اشاره:

در شهر بصره عراق گروهی با نام «انصار الامام المهدی» اعلام وجود نمودند. رهبر آنان فردی به نام احمد الحسن بود که ادعای ارتباط با امام مهدی(ع) را داشت و می گفت امام(ع) را ملاقات کرده و مستقیماً اوامر و دستوراتی از جانب ایشان دریافت می کند. وی مدعی بود که امام(ع) به او دستور تبلیغ برای ایشان داده است.

 اعتراف بصری در برابر علما

علما و فضلای بحرین به مقابله با حرکت شوم سفارت و نیابت پرداخته، با قدرت با آن برخورد کردند. آنها از مؤسس این حرکت برای شرکت در جلسه ای که جمع کثیری از علما حضور داشتند، دعوت کردند و با او به بحث و جدل پرداختند تا اینکه او اظهار ناتوانی کرد و تسلیم شد و به باطل بودن عقاید و تفکراتی که آن را ترویج می کرد، اعتراف نمود و طی نامه ای، این گونه اشتباه خود را بیان کرد. متن اعتراف نامه او به این صورت بود.

من که مدّعی ارتباط با حضرت حجّت(عج) بودم، اعتراف می کنم ادّعا می کردم در خواب، امام(ع) و چهار نایب ایشان را ـ به ویژه نایب سوم، حسین بن روح(رض) ـ را می دیدم و به مردم می گفتم: امام(ع) به من اشاره می کرد که ایشان را از طریق انجام برخی اعمال و خواندن برخی دعاها که در کتاب های دعا آمده در خواب ببینم. من در آن زمان نمی دانستم که بر خواب و رؤیا هیچ حکم شرعی مترتّب نمی شود، امّا پس از دیدار با علمای اعلام و قانع شدن اینجانب به اینکه بر خواب و رؤیا هیچ حکم شرعی مترتب نمی شود و اینکه تکیه بر آن در دین خداوند پاک جایز نیست و پس از آنکه برای اینجانب اثبات شد که در زمان غیبت کبرا و پیش از خروج سفیانی و پیش آمدن نشانه صیحه، نیابت و سفارت از ایشان و نواب ایشان، قابل قبول نیست، زیرا آنها در این زمان در قید حیات نیستند، با توجه به همه اینها، در محضر علمای اعلام، درستی همه اینها را از جانب خود مردود می شمارم و خود را مسئول کارهای کسانی که به مقتضای این خواب ها ممکن است انجام دهند، نمی دانم و از آن برائت می جویم. و اگر کسی با من در این مسئله به مخالفت پردازد، خود مسئولیّت آن را بر عهده خواهد داشت، زیرا من نیز با نظر و رأی علمای فاضل موافقم و بر اساس این، خود را تحت فرمان و اختیار ایشان می دانم و اگر پس از این آشکار شود که من در این گونه موارد نقشی داشته ام، آنها می توانند هرگونه که مصلحت بدانند در مورد من حکم دهند و رفتار کنند. من در این اقرار و اعتراف به هیج وجه تحت فشار و ناراضی نبود، بلکه با رضایت تمام با توجه به اینکه آن را یک واجب شرعی می دانم، آن را بیان کردم و برائت خود را از تمام اتهامات و شایعه های نادرستی که به ستم و به دروغ به من نسبت داده شده، اعلام می کنم و خداوند بهترین گواه بر سخنان من است. و ستایش مخصوص خداوندی است که در دین خود به ما بصیرت داده، ما را از نفاق و جدایی و مخالفت با هم کیشان خود و فتنه ها بر حذر داشته و از دردها و رنج ها حفظ کرده است.

این اعتراف در دهم شعبان ۱۴۰۹ ق. نوشته و منتشر شد. پس از این اعتراف نامه، علمای حاضر در این جلسه متنی در ذیل اعتراف نامه عبدالوهاب حسن بصری به این صورت نوشتند:«بی گمان، علما عقیده به نادرست بودن چنین ادعاهایی دارند و به تمام مسلمانان هشدار می دهند که مراقب باشند فریفته چنین اشخاصی نشوند و به دعوت آنها پاسخ ندهند. علما بر این باورند که این گونه جریان ها، از جمله بدعت هایی است که بیشترین ضربه ها را به پیکره دین وارد می سازد و باعث به لرزه در آوردن اصول و ارزش های والای آن در میان مردم می شود. مذهب تشیع بدین وسیله از این گونه ادعاها اعلام بیزاری می کند و هر کس بر چنین ادعاهایی اصرار ورزد، بی گمان بدعت گذار، گمراه و گمراه کننده است و مؤمنان باید خود و دیگران را از این گونه جریان ها دور نگه دارند».

عبدالوهاب حسن بصری که در گذشته ادعای نیابت از امام قائم(ع) و چهار نایب ایشان، به ویژه حسین بن روح را داشت، شخصاً در حضور علما به صورت کتبی اعتراف نمود که راه و روش او نادرست بوده و متن اعتراف نامه او نیز در بالای این نوشته رهبر این گروه آمده است».

 از سرگیری فعالیت

با اینکه کار این گروه به نوشتن آن اعتراف نامه به وسیله مؤسس آن ختم شد، امّا بار دیگر تاریخ تکرار شد و همان گونه که علی محمّد شیرازی (باب) در ایران جریاناتی داشت، همانند آن در کشور بحرین به وقوع پیوست. پس از مناظره و بحث و جدل علما و فقهای ایران با باب شیرازی، نتیجه این شد که در حضور جمع کثیری از علما و دولتمردان و در حضور ناصرالدّین شاه، اعلام توبه کرد و به خطّ خود سندی نوشت که به توبه نامه معروف شد.۱ امّا توبه باب مدّت زیادی دوام نداشت و پس از آن به دلیل تکرار ادعاها و عقاید گذشته اش، اعدام شد.

عبدالوهاب بصری نیز دقیقاً مانند باب، فعّالیّت های گذشته اش را از سر گرفت، اما این بار با محافظه کاری بسیار شدیدی و به گونه بسیار مخفیانه و با روش های حیله گرانه و بسیار پلیدتر به کار خود ادامه می دهد. اما با وجود همه این محافظه کاری ها و پنهان کاری ها، اخبار فعالیت او دوباره منتشر شد و توجه علما و مراجع شیعه عتبات عالیات و عراق و ایران را به این مسئله جلب کرده و در مورد آنها استفتائاتی شد و آنها در طی بیانات و فتواهایی، این جنبش ضاله را محکوم کرده و مؤمنان را نسبت به گرد آمدن حول آنان، هشدار دادند.

در این فتواها آمده است که باید تا حد توان از او و پیروانش دوری کرد و نباید با آنها معاشرت کرد و حتی نماز خواند و برخی از علما، معتقدان به چنین مسائلی را فاسق دانستند.

علمای بحرین نیز در طی بیانیه ای، دعوت این شخص را بدعت و نادرست دانستند و از کسانی که به چنین مسائلی اعتقاد دارند، خواستند تا به راه راست بازگردند.

برخی از ایشان که فتوا صادر کرده یا بیانیه را امضا کردند، عبارتند از: محمّد امین زین الدین، سیّد عبدالاعلی سبزواری، علی الغروی، شیخ احمد آل عصفور، شیخ منصور الستری، شیخ عبدالامیر الجمری، شیخ عیسی احمد قاسم، شیخ عبدالحسین علی التستری، شیخ عبدالعلی حمزه الحواج، شیخ سلیمان المدنی، سید جواد الوداعی، …

گروه انصار الامام المهدی

در شهر بصره عراق نیز گروهی با نام «انصار الامام المهدی» اعلام وجود نمودند. رهبر آنان فردی به نام احمد الحسن بود که ادعای ارتباط با امام مهدی(ع) را داشت و می گفت امام(ع) را ملاقات کرده و مستقیماً اوامر و دستوراتی از جانب ایشان دریافت می کند. وی مدعی بود که امام(ع) به او دستور تبلیغ برای ایشان داده و به او فرموده است به همگان اعلام کند که وی با امام(ع) در ارتباط است و از جانب او فرستاده شده و او وصیّ امام و همان «یمانی» موعود است. پس از آن گروهی پیرو او شده و گفته شد که بسیاری از پیروانش، طلاب حوزه علمیه نجف اشرف هستند، زیرا او دعوت خود را در سال ۱۴۲۳ ق. از آنجا شروع کرده است.

وی براساس آنچه در پایگاه اینترنتی اش آمده، بیان می کرد:دیدار اول من با امام مهدی(ع) در این دنیا، در ضریح امام هادی و امام عسکری(ع) صورت گرفت. در این دیدار امام مهدی(ع) را شناختم. این اتفاق سال ها پیش افتاد و پس از این دیدار، بارها و بارها ایشان را ملاقات نمودم و ایشان مسائل بسیاری را برای من روشن ساخت اما دستوری برای ابلاغ به شخص یا اشخاص خاصی به من نداد، بلکه آن راهنمایی ها تنها برای تعلیم و تربیت و راهنمایی من به سوی فضایل اخلاقی الهی بود. ایشان مقداری علم و معرفت به بنده تفضل فرمود و مرا از انحراف های بزرگ موجود در حوزه علمیه نجف آگاه ساخت؛ انحراف های علمی، عملی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی یا انحراف شخصیت های بزرگ این حوزه علمیه. به هر حال روزها و ماه ها از این حوادث گذشت و خداوند بار دیگر خواست که من با امام(ع) دیدار کنم. این بار امام(ع) مرا به حوزه علمیه نجف اشرف فرستاد تا آنچه به من فرموده بوده، به گروهی از طلبه های حوزه علمیه نیز انتقال دهم. این، نقطه عطفی در تاریخ زندگی من به شمار می آید، زیرا این نخستین باری بود که امام مهدی به طور علنی و آشکار به من مأموریت انجام کاری می داد.

داستان این دیدار نیز چنین است: شبی در خواب دیدم که امام مهدی(ع) در کنار قبر سید محمد(ع) ـ برادر امام عسکری(ع) ـ ایستاده بود و به من دستور داد برای دیدار ایشان به آنجا بروم. پس از آن بیدار شدم. ساعت ۲ نیمه شب بود، چهار رکعت نماز شب خواندم سپس دوباره خوابیدم. دوباره خوابی بسیار شبیه به همین خواب دیدم و در آن خواب نیز امام مهدی(ع) قرار ملاقات با من می گذاشت. این بار از خواب بیدار شدم، ساعت ۴ صبح بود. نماز شب را تمام کردم و نماز صبح را نیز به جا آوردم. دو روز بعد به سامرا مسافرت کردم و چیزی را دیدم که تأیید کننده این دعوت به حق بود. پس از آن به بسیاری از مردم خبرهایی در مورد امور غیبی دادم که برخی از آنها، در مورد حوادث مهم و حوادث آینده بود. هر کس این دعوت حق را تکذیب کند پشیمان خواهد شد. من اکنون در مقابل شما هستم… مردم را به پیروی از این دعوت راستین هدایت کنید. من آمادگی مباهله دارم و حتی آماده بحث و جدل و مباهله با علمای تمام گروه های مسلمان (شیعیان و اهل تسنن) و مسیحیان و یهودیان هستم. من ثابت خواهم کرد که از جانب حضرت مهدی(ع) برای هدایت مسلمانان و از جانب حضرت عیسی(ع) برای مسیحیان و از جانب ایلیا برای هدایت یهودیان فرستاده شده ام.

 عوامل شکل گیری این گروه

عوامل زمینه ساز این دعوت، وجود جوّ سرشار از ظلم و ستمی بود که عراقی ها در زمان صدام معدوم در آن زندگی می کردند و این خود باعث به وجود آمدن شرایط روانی، فکری و فرهنگی و دینی زمینه ساز چنین یاوه گویی هایی شده بود و البته شرایط سیاسی و نظامی خاصّ عراق در هنگام جنگ ها و پس از آن و خرابی ها و ویرانی های زیاد در این کشور تا زمان سقوط بغداد در تاریخ ۹/۴/۲۰۰۳ م. و تحت اشغال نیروهای آمریکایی در آمدن آن، به ویژه در بصره، نیز نقش زیادی در پیدایش چنین بدعت هایی داشته است. این دعوت، از بصره آغاز شد. این شهر در آن زمان تحت اشغال نیروهای انگلیسی بود که سابقه درازی در سوء استفاده از شرایط و اشغالگری و فتنه انگیزی در جهان اسلام دارد. اندیشه اصیل مهدویت به گونه ای اسفناک و بسیار بد، مورد سوء استفاده قرار گرفت و از این بدعت و ادعای ارتباط و امام با ادعای مهدویت، با تکیه بر جوانب عقیدتی و روانی آن، در جهت اهداف سیاسی و نظامی سوء استفاده شد. احمد حسن نخستین بیانیه اش را در ماه شوال ۱۴۲۴ ق. صادر کرد و نشان گروه او ستاره ای شش ضلعی (نماد یهودیان) است و از اینجا متوجه می شویم که دست چه کسانی از آستین این گروه بیرون آمده و چه کسانی پشت پرده اند.

 تفکرات این گروه

ما در اینجا به طور خلاصه به ذکر افکار و عقاید این گروه ـ آن گونه که در پایگاه اینترنتی شان آمده ـ پرداخته و مجموعه براهین، استدلال ها و مستنداتی را که از نظر آنها تأکید و تأیید کننده این است که احمد الحسن، وصی و فرستاده امام مهدی(ع) بوده و همان یمانی موعود است، می پردازیم.

ناظم العقیلی یکی از پیروان و معقتدان این گروه در یادداشت «البلاغ المبین» در تاریخ ۱۲/۲/۱۴۲۵ ق. در این مورد سخنان مفصلی دارد که ما به ذکر بخشی از آن می پردازیم (نکته مهم این است که احمد الحسن خود را فرستاده امام می داند. که به ادعای آنها، امام مهدی(عج) تقریباً دو سال پیش او را برای هدایت مردم فرستاده و پیروانش می گویند او مژده نزدیکی زمان قیام امام(عج) را می دهد، دشمنانش را بیم می دهد و خواهان متحد و یکی شدن بشر و حرکت به سوی انجام کارهای نیک برای تعجیل در قیام حضرت است. ما این مسئله را از پنج بعد مورد بحث و بررسی قرار می دهیم:

۱. از بعد روایی: اشاره به برخی روایات که حاکی از آن است که امام مهدی(عج) فرستاده، نماینده یا نایبی می فرستد و اشاره به روایتی که در آن نام یاران امام آمده و در این روایت آمده که یکی از یاران امام، شخصی است از بصره به نام احمد،۲. از بعد غیبی: مانند اخبار غیبی، خواب ها و رؤیاها و مکاشفات که در اثر ارتباط با ائمه حاصل شده، البته باید یادآور شد که خواب و رؤیا، حجّت یا دلیل و برهان درست یا نادرستی برای هیچ گونه دعوتی نمی تواند باشد،

۳. از بعد علمی: احمد الحسن از برخی علما دعوت به مناظره کرده، سپس آنها را در مناظره ناتوان شمرده و در پایان آنها را دعوت به مباهله کرده که البته آنها این درخواست را رد کردند و در نتیجه او آن را بزرگ ترین دلیل برای صدق دعوی خود شمرده است، چگونه… ؟! خدا می داند،

۴. از بعد چگونگی و نوعی: نوع و محتوای دعوت و اصول و اهداف آن؛ بهره برداری از یک اندیشه اصیل به گونه ای اسفناک و منحرف،

۵. از بعد اعجازی: ادعای اینکه او مانند پیامبران و اولیا معجزات و کراماتی دارد. همان گونه که احمد الحسن در نخستین بیانیه خود می گوید:

نخستین معجزه من برای مسلمانان این است که من محل قبر حضرت فاطمه(س) جگرگوشه پیامبر را می دانم، در حالی که تمام مسلمانان اتفاق نظر دارند که کسی جز امام مهدی(ع) از محلّ قبر حضرت فاطمه(س) اطلاع ندراد. او می گوید: حضرت مهدی(ع) محلّ قبر حضرت فاطمه را به او نشان داده است.

او می گوید: قبر حضرت فاطمه(س) در کنار قبر امام حسن(ع) و چسبیده به آن است، گویی که امام حسن(ع) در آغوش مادرش دفن شده است… آیا این سخن او راست است. چگونه می توان به درستی و نادرستی سخن او پی برد.

از جمله افکار این گروه که آن را دلیلی برای درستی دعوی خود می شمارند، موارد ذیل است:

۱. ادّعای اینکه احمد الحسن همان یمنی موعود است. در یکی از بیانیه های او در تاریخ ۲۱ ربیع الثانی ۱۴۲۶ق. این گونه آمده که، اولاً باید دانست که مکه جزء تهامه و تهامه جزء یمن است بنابراین محمّد و خاندان محمد(ص) همه یمنی هستند، و یمانی به سوی حضرت مهدی(ع) فرا می خواند بنابراین یمانی اولین نفر از مهدیان و هدایتگران است و مشخص می شود که یمانی اولین مهدی از دوازده مهدی است.

روایات اهل بیت(ع) نام و صفات و محل سکونت اولین مهدی را با تفصیل بیان کرده اند: نامش احمد و کنیه اش عبدالله یعنی اسرائیل (بنده خدا) است. مردم علی رغم میل خود او را اسرائیل می نامند. به این ترتیب نام یمانی احمد و از بصره است، بر گونه راستش نشانی دارد و در آغاز ظهورش جوان است و در سر زخمی دارد. به خدا سوگند رسول خدا و ائمه اطهار(ع) به دقت به توصیف من پرداخته و محل و جایگاه مرا معین کرده اند و بعد از این سخن هیچ شک و شبهه ای در احوال من باقی نمانده و مسئله من روشن تر از خورشید در وسط روز است. من اولین مهدی و یمانی موعود هستم،

۲. این گروه می گوید که زمان ظهور همین زمانی است که ما در آن زندگی می کنیم و علت آن هم وجود کسانی است که با امام زمان ارتباط دارند و برای ظهور ایشان مقدمه چینی می کنند. همچنین می پندارند کسی جز احمد الحسن ادعای ملاقات با امام را نکرده است. دلایل بی اساس و دروغینی مثل این می آورند،

۳. علم حروف: احمد حسن ادعا می کنند که می تواند از طریق علم حروف ثابت کند فرستاده حضرت مهدی است،

۴. در اثبات دلایل خود به رؤیا و خواب تکیه دارند و می گویند که صحت این رؤیاها از جانب صدها نفر از مؤمنین تأیید شده،

۵. ستاره داود: احمد الحسن ادعا می کند که حقیقت آن را دریافته و به دفاع از آن پرداخته است در حالی که مسلمانان آن را سوزانده و لگدمال می کنند. وی می گوید، کلمه محمد بر روی آن واضح و آشکار است.

منبع :موعود – خرداد ۱۳۸۷، شماره ۸۸