چهل حدیث نورانی درباره کار و تلاش

چهل حدیث نورانی از ائمه معصومین علیهم السلام با محوریت کار، عمل و تلاش در پی می‌آید:

۱. رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) الایمان فی عَشرهٍ: المعرفه والطاعه و اعلم والعمل والورع والاجتهاد والصّبر والیقین والرضا والتسلیم، فایّها فقد صاحبه بطل نظامه.(بحارالانوار ج ۲۸، ص ۱۷۵)

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم): ایمان در ده چیز است: شناخت، فرمانبری از خدا، علم، عمل، پاکدامنی، سخت‌کوشی، شکیبایی، یقین، خشنودی و تسلیم در برابر خدا. هر یک از این ده رکن کم شود، رشته ایمان از هم پاشیده می‌شود.

۲. عنهم علیهم السلام: جدّوا واجتهدوا، وإن لم تعلموا فلا تعصوا، فإنّ من یبنی ولا یهدم یرتفع بناؤه وإن کان یسیراً، وأنّ من یبنی ویهدم یوشک أن لا یرتفع بناؤه.(بحارالانوار ج ۸، ص ۲۸۶)

امامان معصوم (علیه السلام): تلاش و کوشش کنید و اگر عمل نمی‌کنید، گناه هم نکنید؛ زیرا کسی که بنایی می‌سازد و ویرانش نمی‌کند، ساختمانش برافراشته می‌شود، هر چند کوچک باشد. امّا کسی که می‌سازد و سپس ویران می‌کند، بنایش برافراشته نمی‌شود.

۳. الإمام علی (علیه السلام):‌ العمل العمل، ثم النهایه النهایه، والاستقامه الاستقامه، ثم الصبر الصبر، والورع، إن لکم نهایه فانتهوا الی نهایتکم.(نهج‌البلاغه: خطبه ۱۷۶)

‌امام علی (علیه السلام): کار کنید و آن را به پایانش رسانید و در آن پایداری کنید؛‌ آن گاه شکیبایی ورزید و پارسا باشید. همانا شما را پایانی است؛ پس، خود را به آن پایان (بهشت) رسانید.

۴. الإمام علی (علیه السلام): مَن أبطا به عمله، لم یسرع به نسبه (حسبه).(نهج‌البلاغه: حکمت ۲۳)

امام علی (علیه السلام): هرکس کارش او را کُند برد، نسبش (حسبش)‌ او را شتابان نبرد.

۵. الإمام علی (علیه السلام):‌ المداومه المداومه! فإن‌الله لم یجعل لعمل المومنین غایه الا الموت.(مستدرک الوسائل: ۱۷۷/۱۳۰/۱)

امام علی (علیه السلام): در کار پیگیر باشید، زیرا خداوند برای کار مؤمنان پایانی جز مرگ قرار نداده است.

۶. الإمام علی (علیه السلام): قلیل تدوم علیه، أرجی من کثیر مملولٍ منه.(نهج‌البلاغه: حکمت ۲۷۸)

امام علی (علیه السلام): کار (خیر) اندک، که بر آن مداومت ورزی، از کار بسیار که از آن خسته شوی، امیدوار کننده‌تر است.

۷. الإمام الباقر (علیه السلام):‌ ما من شیء أحب إلی الله من عمل یداوم علیه، و إن قلّ.(الکافی: ۳/۸۲/۲)

امام باقر (علیه السلام): ‌هیچ چیز نزد خداوند، محبوب‌تر از کاری نیست که بر آن مداومت شود، هر چند اندک باشد.

۸. الإمام الصادق (علیه السلام) فی وصیّته لعمرو بن سعید: اوصیک بتقوی الله والورع والاجتهاد واعلم أنّه لا ینفع اجتهاد لا ورع فیه.(البحار: ۱/۲۹۶/۷۰)

امام صادق (علیه السلام) خطاب به عمرو بن سعید: تو را به تقوای الهی و پارسایی و کوشش سفارش می‌کنم و بدان که کوششی که در آن پارسایی نباشد، سودی نمی‌دهد.

۹. الإمام الصادق (علیه السلام): من قَبل الله منه صلاهً واحدهً لم یعذّبه، ومن قبل منه حسنهً… لم یعذّبه.(کافی: ۱۱/۲۶۶/۳)

امام صادق (علیه السلام):‌ خداوند از هر کس یک نماز بپذیرد، عذابش نکند و از هر که، یک کار خوب بپذیرد… عذابش نکند.

۱۰. رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) یتبع المیّت ثلاثه: أهله وماله وعمله، فیرجع اثنان و یبقی واحد؛‌ یرجع أهله و ماله و یبقی عمله.(کنز العمال: ۴۲۷۶۱)

پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم):‌ سه چیز، شخص مرده را همراهی می‌کنند: خانواده‌اش، دارایی‌اش و عملش. دو تای آنها بر می‌گردند و یکی باقی می‌ماند. خانواده و دارایی او برمی‌گردند و عملش با او می‌ماند.

۱۱. الإمامُ علیٌّ (علیه السلام): علیکم بالجدّ والاجتهاد والتأهّب والاستعداد.(نهج‌البلاغه: خطبه ۱۳۰)

امام علی (علیه السلام): بر شما باد به تلاش و سخت‌کوشی و مهیا شدن و آماده گشتن.

۱۲. الإمامُ علیٌّ (علیه السلام): فعل الخیر ذخیره باقیه وثمره زاکیه.(غررالحکم: ۶۵۴۵)

امام علی (علیه السلام): «کار خوب» اندوخته‌ای ماندنی و میوه‌ای پاکیزه و خوشگوار است.

۱۳. امام الصاق (علیه السلام): ‌املا قبلاً تراموا اخیراً.(تنبیه الخواطر: ۲-۱۸۳)

امام صادق (علیه السلام): اندکی کار کنید، تا بسیار متنعّم شوید.

۱۴. الإمامُ علیٌّ (علیه السلام): إذا هبت أمراً فقع فیه، فإنّ شدّه توقّیه أعظم ممّا تخاف منه.(غررالحکم: ۸۹۵۵)

امام علی (علیه السلام): هرگاه از کاری ترسیدی، خود را به کام آن بینداز. زیرا ترس شدید از آن کار، دشوارتر و زیان‌بارتر از اقدام به آن کار است.

۱۵. الإمامُ الباقرُ: الإیمانُ إقرارٌ وعملٌ، والإسلامُ إقرارٌ بلا عملٍ.(تحف العقول: ۲۹۷)

امام باقر (علیه السلام): «ایمان» اقرار است و عمل، و اسلام آوردن، صرفاً اقراری است بدون عمل.

۱۶. الإمام صادق(علیه السلام): إذا کان الرجل علی عمل فلیدم علیه سنه، ثم یتحول عنه إن شاء الی غیره؛ وذلک إن لیله القدر یکون فیها فی عامه ذلک ما شاء الله إن یکون.(الکافی ۱/۸۲/۲)

هرگاه شخصی کاری را آغاز کند، باید تا یک سال آن را ادامه بدهد. سپس اگر خواست، به کار دیگری بپردازد؛ زیرا شب قدر. که آنچه خداوند می‌خواهد مقدّر می‌کند. در آن یک سال وجود دارد.

۱۷. رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): وجدت الحسنه نوراً فی القلب، وزینا فی الوجه، وقوه فی العمل، ووجدت الخطیئه سواداً فی القلب، ووهناً فی العمل، وشیناً فی الوجه.(کنز العمّال: ۴۴۰۸۴)

پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم): نیکی را نور دل و آرایه رخسار و نیروی کار یافتم و بدی و گناه را سیاهی دل و سستی در کار و زشتی چهره.

۱۸. رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): أفضل الأعمال أحمزها.(البحار: ۱۹۱/۷۰)

پیامبر خدا (علیه السلام): برترین کارها، دشوارترین آنهاست.

۱۹. رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): أفضل العمل أدومه و إن قل.(تنبیه الخواطر: ۶۳/۱)

پیامبر خدا (علیه السلام): برترین کار، با دوام‌ترین آنهاست، هر چند اندک باشد.

۲۰. الإمامُ علیٌّ (علیه السلام): طاعه الله سبحانه لا یحوزها إلا من بذل الجدّ واستفرغ الجهد.(غررالحکم: ۶۰۰۹)

امام علی (علیه السلام): به طاعت خدای سبحان دست نیابد مگر کسی که تلاش کند و نهایت کوشش خود را به کار گیرد.

۲۱. الإمام علی (علیه السلام): أفضل الأعمال ما أکرهت علیه نفسک.(البحار: ۲۰/۶۹/۷۸)

امام علی (علیه السلام):‌ برترین کارها،‌ کاری است که نفس خود را بر انجام آن مجبور گردانی.

۲۲. الإمام علی (علیه السلام): أفضل العمل ما أرید به وجه الله.(غررالحکم: ۲۹۵۸)

امام علی (علیه السلام): برترین کار، کاری است که برای خدا باشد.

۲۳. الإمام علی (علیه السلام): أفضل الأعمال لزوم الحق.(غررالحکم: ۳۳۲۲)

امام علی (علیه السلام): ‌برترین کارها، پایبندی به حق است.

۲۴. الإمام الصادق (علیه السلام). لمّا سئل عن أفضل الأعمال.: الصلاه لوفت ها، وبرّ الوالدین، والجهاد فی سبیل الله.(الکافی: ۴/۱۵۸/۲)

امام صادق(علیه السلام). در پاسخ به پرسش از بهترین کارها. فرمود: نماز به وقت، نیکی کردن به پدر و مادر و جهاد در راه خداوند.

۲۵. رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): ثلاث من لم یکنّ فیه لم یتمّ له عمل: ورع یحجزه عن معاصی الله، وخلق یداری به الناس، و حلم یردّ به جهل الجاهل.

(الکافی: ۱/۱۱۶/۲)

پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم): سه چیز است که در هر کس نباشد هیچ عملی از او کامل نگردد: پارسایی که او را از نافرمانی خدا باز دارد و خویی که به وسیله آن با مردم مدارا کند و بردباری‌ای که با آن رفتار جاهلانه نادان را دفع سازد.

۲۶. رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): ثلاثهٌ لا ینفع معهنّ عمل: الشرک بالله، وعقوق الوالدین، والفرار من الزّحف.(کنز العمال: ۴۳۸۲۴)

پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم): سه چیز است که با وجود آنها هیچ عملی سود نمی‌بخشد: شریک قرار دادن برای خدا، نافرمانی و آزردن پدر و مادر و گریختن از جهاد.

۲۷. ابو عمرو الشیبانی: رأیت أبا عبدالله وبیده مسحاه وعلیه إزار غلیظ یعمل فی حائط له والعرق یتصابّ عن ظهره فقلت: جعلت فداک أعطنی أکفک فقال لی: إنّی احبّ أن یتأذّی الرجل بحرّ الشمس فی طلب المعیشه.(الکافی: ۱۳/۷۶/۵)

ابو عمرو شیبانی: امام صادق (علیه السلام) را دیدم که در دستش بیلی بود و ازاری ضخیم بر تن داشت و در بوستان خود کار می کرد و عرق از پشت او سرازیر بود. عرض کردم: فدایت شوم! اجازه بدهید من به جای شما کار کنم. فرمود: من دوست دارم که مرد برای تأمین معیشت خود در گرمای آفتاب اذیّت شود.

۲۸. الإمام الباقر (علیه السلام): لا ینفع مع الشّک والجحود عملٌ.(الکافی: ۷/۴۰۰/۲)

امام باقر (علیه السلام): با وجود شک و انکار، هیچ عملی فایده ندارد.

۲۹. الإمام الصادق (علیه السلام):‌ لا یقبل الله من مؤمن عملاً وهو مضمر علی أخیه المؤمن سوءاً.(الکافی: ۷/۳۶۱/۸)

امام صادق (علیه السلام):‌ خداوند از مؤمنی که نسبت به برادر مؤمن خود نیت بد داشته باشد، هیچ عملی را نمی‌پذیرد.

۳۰. الإمام علی (علیه السلام):‌ إحذر کل عملٍ یرضاه صاحبه لنفسه، ویکرهه لعامّه المسلمین.(شرح نهج‌البلاغه ابن‌أبی‌الحدید: ۴۱/۱۸)

امام علی (علیه السلام):‌ از هر کاری که کننده‌اش آن را برای خود می‌پسندد و بر مردم مسلمان نمی‌پسندد، دوری کن.

۳۱. الإمام علی (علیه السلام): ‌احذر کل عمل یعمل به فی السّرّ، ویستحی منه فی العلانیه.(نهج‌البلاغه: الکتاب ۶۹)

امام علی (علیه السلام): از هر کاری که در نهان انجام می‌شود و در آشکار از انجام آن شرم می‌شود،‌ دوری کن.

۳۲. الإمام علی (علیه السلام):‌ إیاک وکل عمل إذا ذکر لصاحبه أنکره.(البحار: ۱۹/۳۶۹/۷۱)

امام علی (علیه السلام): ‌بپرهیز از هر کاری که اگر برای کننده آن یادآوری شود، آن را زشت شمارد.

۳۳. رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): إن الله تعالی یحب إذا عمل إحدکم عملا إن یتقنه.(کنز‌العمال: ۹۱۲۸)

پیامبر خدا (علیه السلام): خداوند تعالی دوست دارد که هرگاه فردی از شما کاری کند آن را محکم ( و بی‌عیب) انجام دهد.

۳۴. الإمام الصادق (علیه السلام):‌ لمّا مات إبراهیم ابن رسول الله رأی النبی فی قبره خللاً فسوّاه بیده، ثم قال: إذا عمل أحدکم عملاً فلیتقن.(وسائل الشیعه: ۱/۸۸۳/۲)

امام صادق (علیه السلام): چون ابراهیم، فرزند پیامبر خدا (علیه السلام) درگذشت، پیامبر در قبر او شکافی دید و آن را با دست پر و هموار کرد. سپس فرمود: هرگاه کسی از شما کاری کرد، محکم کاری کند.

۳۵. رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم):‌ إن أعمالکم تعرض علی کلّ یوم، فما کان من حسنٍ استزدت الله لکم، وما کان من قبیح استغفرت الله لکم.(الفقیه: ۵۸۲/۱۹۱/۱)

پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم): ‌کارهای شما هر روز به من نشان داده می‌شود. اگر خوب باشد، از خدا می‌خواهم بر کارهای شما بیفزاید و اگر زشت باشد، برایتان از خدا‌ آمرزش می‌طلبم.

۳۶. الإمام الحسین (علیه السلام):‌ إن أعمال هذه الامه ما من صباح إلا وتعرض علی الله تعالی.(عیون أخبار الرضا: ۱۵۶/۴۴/۲)

امام حسین (علیه السلام): هر بامداد، اعمال این امت بر خداوند متعال عرضه می‌شود.

۳۷. الإمام الرضا (علیه السلام). وقد قال عبدالله بن أبان له: إن قوماً من موالیک سألونی أن تدعوالله لهم-: والله إنی لأعرض أعمالهم علی الله فی کل یوم.

(وسائل الشیعه: ۲۵/۳۹۲/۱۱)

عبدالله بن ابان به امام رضا (علیه السلام) عرض کرد: گروهی از دوستان شما از من خواسته‌اند از شما تقاضا کنم برایشان دعا کنید. حضرت فرمود: به خدا قسم من خود هر روز اعمال آنها را بر خدا عرضه می‌کنم.

۳۸. الإمامُ علیٌّ (علیه السلام): کُلُّ امرئٍ یَلْقی ما عَمِلَ ویُجْزی بِما صَنَعَ.(غررالحکم: ۶۹۱۸)

هر انسانی کرده خود را می‌بیند و سزای کردارش را می‌گیرد.

۳۹. الإمامُ علیٌّ (علیه السلام): من قصّر فی العمل، ابتلی بالهمّ.(نهج البلاغه: حکمت ۱۲۷)

امام علی (علیه السلام): هر که در عمل کوتاهی کند، به اندوه گرفتار آید.

۴۰. رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم):‌ اعمل لدنیاک کأنّک تعیش أبداً، واعمل لآخرتک کأنّک تموت غداً.(تنبیه الخواطر: ۲۳۴/۲)

پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم): برای دنیای خود چنان کار کن که گویی جاودانه زندگی می‌کنی و برای آخرتت چنان کار کن که گویی فردا خواهی مرد.