محمّد باقر کمره اى خمینى (ره)

(۱۴۱۶-۱۳۲۰هـ ق)

ولادت

فقیه و دانشمند معظم حضرت آیت الله آقاى حاج شیخ محمّد باقر کمره اى خمینى از علماى مشهور و نویسندگان بنام به شمار مى رفت. وى پس از سال ۱۳۲۰ق در کمره (اطراف خمین) در بیت علم و تقوا و فضیلت دیده به جهان گشود .

تحصیلات و اساتید

 پس از پشت سر نهادن دوران کودکى و طیّ تحصیلات مکتبخانه، نزد پدر بزرگوارش ـ مرحوم حجه الاسلام حاج شیخ محمّد که از علماى تحصیل کرده حوزه علمیه اصفهان بود ـ مقدمات علوم را تا سطوح بیاموخت، سپس براى ادامه تحصیل به اراک رفت و پس از چند ماه در سال ۱۳۴۱ق به قم مهاجرت کرد و به تکمیل تحصیلات و فراگیرى سطوع عالیه اشتغال ورزید. آنگاه به درس مرحوم آیت الله العظمى حاج شیخ عبدالکریم حائرى حاضر شده و از مباحث فقهى و اصولى آن مرد بزرگ بهره ها برد و همزمان با آن از درسهاى آیات عظام: حاج سیدابوالحسن اصفهانى و میرزاى نائینى (که به خاطر اعتراض به سیاستهاى دولت وابسته به انگلیس ملک فیصل در عراق همراه با آیات عظام: شیخ محمّدحسین اصفهانى، سید عبدالحسین حجت، سیدعلى شهرستانى و شیخ مهدى خالصى به ایران ـ قم ـ تبعید شده بودند) فراوان بهره برد.

 نیز در سال ۱۳۴۶ق که علماى اصفهان به عنوان مخالفت با حکومت رضاخان به قم مهاجرت کرده بودند به درس مرحوم آیت الله العظمى حاج شیخ محمّد رضا مسجدشاهى اصفهانى حاضر شده و از درسهاى عمومى و خصوصى وى بهره برد و مورد توجه خاص استاد قرار گرفت. وى این درسها را با فرزند استاد، مرحوم آیت الله حاج آقا مجدالدین مباحثه مى کرد. در سال ۱۳۴۷ق به اصفهان رفت و به مدّت دو سال مهمان استاد بود و از درسها و معاشرتهاى او بهره شایان برد. در سال ۱۳۴۹ق به نجف رفت و در آنجا از محضر حضرات آیات عظام: سید ابوالحسن اصفهانى، میرزاى نائینى و آقاضیاء عراقى بهره هاى فراوان برد و مبانى فقه و اصول خویش را استوار ساخت.

مهاجرت به ری

آیت الله فقید در سال ۱۳۵۸ق (۱۳۱۸ش) پس از مراجعت به ایران و از اندکى اقامت در وطن خویش، به شهر رى کوچید و تا پایان عمر در آنجا اقامت گزید.

خدمات

فقید سعید تا پایان زندگى به تدریس خارج فقه و اصول، تالیف، ترجمه، راهنمایى مردم، اقامه جماعت اشتغال داشت و زهد فراوان و قناعت بسیار از زندگى اش مشهود بود. بر روزه گرفتن سه ماه رجب و شعبان و رمضان، نوافل یومیه، تهجد و شب زنده دارى، رعایت مستحبات و پرهیز از مکروهات، بى اعتنایى به زخارف دنیا پاى مى فشرد و دوبار پیاده به حجِّ خانه خدا مشرّف شد؛. از ذوقى عالى و طبعى سرشار برخوردار بود وشعر عربى و فارسى را روان مى سرود.

تالیفات

از آثار فراوانش تبحّر و مهارت او در فقه، اصول، تفسیر، کلام و عقاید، تاریخ، تراجم، ادبیات عرب و عجم، لغت، حدیث، ملل و مذاهب اسلامى، معانى و بیان، و غیره مشهود است. از جمله کتابهایش که متجاوز از پنجاه عنوان است، عبارتند از:

۱ـ تقریرات فقه و اصول اساتید خود در قم و نجف اشرف (خطى)

۲ـ اصول الفوائد الغرویه بر گرفته از درس اصول اساتید خویش

 (۲ج: مباحث الفاظ و اصول عملیه)

۳ـ حاشیه بر مکاسب (خطى)

۴ـ رساله در مکاسب محرمه (خطى)

۵ـ فصل الخصومه فى الورود والحکومه (خطى)

۶ـ فروع دین و نصوص احکام یا فقه فارسى (۴ج)

۷ـ راهنماى حج

۸ـ خداشناسى (ج۱)

۹ـ الدین فى طور الاجتماع (۵ج، سه جلد آن به چاپ رسیده)

۱۰ـ ستون دین

۱۱ـ روحانیت در اسلام (۲ج)

۱۲ـ مرامنامه اتحاد روحانیون و علماى اسلام

۱۳ـ السیف المشتهر فى تحقیق اسم المصدر (این کتاب که بسیار مورد تشویق مرحوم شیخ محمّدرضا اصفهانى قرار گرفت، خطى است)

 ۱۴ـ هدیه عید نوروز یا عروس مدینه

 ۱۵ـ خودآموز علم بلاغت

 ۱۶ـ خودآموز صرف زبان عربى

 ۱۷ـ انتخابات اساسى حکومت ملى یا اصلاح مجلس شوراى ملّى

 ۱۸ـ کانون حکمت قرآن (تفسیر سوره لقمان)

 ۱۹ـ کانون عفّت قرآن (تفسیر سوره یوسف)

۲۰ـ ترجمه و شرح اصول کافى (۴ج)

۲۱ـ ترجمه و شرح روضه کافى

۲۲ـ ترجمه امالى شیخ صدوق

۲۳ـ ترجمه خصال صدوق

۲۴ـ ترجمه کمال الدین و تمام النعمه

۲۵ـ ترجمه کنزالفوائد کراجکى به نام (گنجینه معارف شیعه امامیه)

۲۶ـ ترجمه نفس المهموم محدث قمى به نام (رموز الشهاده)

۲۷ـ ترجمه جلد دوم الکنى والالقاب به نام (مشاهیر دانشمندان اسلام) ۲۸ـ ترجمه(شیوا و متین) (مفاتیح الجنان)

۲۹ـ ترجمه بحارالانوار ـ کتاب السماء والعالم به نام (آسمان و جهان) (۱۰ج)

۳۰ـ ترجمه (تحف العقول)

۳۱ـ ترجمه (الغارات) ابوابراهیم ثقفى

۳۲ـ حمزه سالار شهیدان در جنگ احد

۳۳ـ همّت بلند، پرتوى از زندگانى سیدالشهدا ترجمه (سموّ المعنى فى سمّو الذات).

۳۴ـ نیز در مقدمه کتابهایى که ترجمه کرده است، شرح احوال مؤلف و معرفى کتاب را به تفصیل نگاشته که خود کتابى جداگانه را تشکیل مى دهد.

۳۵ـ دیوان اشعار (خطى).

۳۶ـ حکومت شاهى مایه تباهى(تأیید جمهورى اسلامى).

۳۷ـ پاسدارى از حکومت جمهورى اسلامى.

۳۸ـ مروارید حکمت(نظم کلمات قصار على علیه السلام در نهج البلاغه).

وفات

آن عالم فرزانه پس از عمرى سرشار از خدمات دینى، اجتماعى و علمى در ۹۵سالگى در تاریخ ۵محرم الحرام ۱۴۱۶ق (۱۴خرداد ۱۳۷۴ش) بدرود حیات گفت و در صحن حرم مطهر حضرت عبدالعظیم حسنى(علیه السلام)شهر رى به خاک سپرده شد.