بهداشت نوجوانان و نقش والدین و مربیان

 مقدمه

بلوغ در لغت به معنى رسیدگى و پختگى است. با توجه به تعریف سلامت، بلوغ درابعاد جسمانى، روانى عاطفى، معنوى و اجتماعى و در سنین نوجوانى پى ریزى مى شود. امروزه سلامت نوجوانان به عنوان مطلبى مستقل مطرح مى گردد؛ این امر مخصوصاً از کنفرانس بین المللى جمعیت و توسعه – قاهره ۱۹۹۴ (ICPD) به بعد مورد تاکید ویژه اى قرار گرفته است و هر روز مطلب جدیدى در مورد آن نتوشته و گفته مى شود. شایان ذکر است که بر طبق تعریف نوجوانى سنین بین ده تا نوزده سال را شامل مى شود.

چرا بهداشت نوجوانان اهمیت دارد؟

دنیاى امروز، نوجوانان بیشترى نسبت به سایر زمان ها دارد. طبق سرشمارى سال ۱۳۷۵، ۲۵% جمعیت کشور ایران را افراد ۱۹-۱۰سال تشکیل مى دهند. این تعداد افزون بر ۱۶ میلیون نفر جمعیت می باشد.

تاثیر دوره جوانى بر بقیه سال هاى زندگى حیاتى است

نوجوانى زمان گذر از کودکى به بزرگ سالى و آمادگى براى بزرگ سالى است. نوجوانى زمان اکتساب بارورى، اکتساب خصوصیات عاطفى هیجانى بزرگسالى، زمان کسب هویت فردى و اجتماعى… مى باشد. بلوغ فیزیکى، روانى و عاطفى در نوجوانى متحول شده و ادامه مى یابد.

بسیار از مشکلات جسمانى، روانى، اجتماعى و رفتارهاى ناسالم ریشه در زمان نوجوانى دارند. ازدواج هاى ناموفق، حاملگى هاى پرخطر، مرگ و میر ها، عادات و رفتارهاى ناسالم از این زمان شدت مى گیرند. تحقیقات نشان مى دهند که بیشتر افراد سیگارى اولین سیگار را در زمان بلوغ تجربه کرده اند.

نوجوانان آینده سازان جامعه هستند

نوجوانان کنونى جامعه و دنیاز دهه هاى آینده را اداره خواهند کرد. پس پرداختن به سلامت نوجوانان سرمایه گذارى براى آینده است.

چالش هاى سلامت در این دوران چیست؟

با این که نوجوانى درفرهنگ ها اغلب با جشن و شادى همراه است ولى نوجوانان برداشت خوبى از بلوغ و بزرگ شدن ندارند. یک نظر سنجى از دختران روستایى نشان داد که اکثر دختران نگرش منفى و احساس ترس و نگرانى از بلوغ دارند و اکثراً رفتارهاى ناسالم بهداشتى درباره قاعدگى از خود نشان مى دهند. یافته هاى مطالعه دیگرى نشان داد که حدود ۱۹-۱۶% دختران و ۱۹% پسران، بلوغ را حادثه اى خوشحال کننده و امیدوار کننده مى دانند.

نوجوان تغییراتى در جسم و روح خود احساس مى کند. سئوالاتى براى او مطرح می شود و دچار اضطراب مى گردد. به خود مى گوید این علائم چیست که در من رخ مى دهد؟ آیا این تغییرات طبیعى است؟ آیا در همه اتفاق مى افتد؟ چه تغییراتى طبیعى هستند؟ من کى ام؟… او نیاز به تطابق با این تغییرات دارد.

سئوالات مطرح شده در صداى مشاور سازمان بهزیستى، طیف گسترده اى از این سؤالات را در رابطه با بلوغ و مسایل مربوط به آن نشان داد. انواع و اقسام سئوالات از قبیل شرایط و وضعیت عادات ماهیانه، بیماری هاى عفونى، ایدز، حاملگى و… مطرح شده بود و این امر نشان  دهنده نیاز نوجوان به دانستن و کسب آگاهى از تحولاتى است که درخود و اطرافش مى گذرد.

در دنیا نیمى از نوجوانان در مقابل ایدز و بیماری هاى مقاربتى و حاملگى حفاظت کافى ندارند؛ در معرض روابط جنسى ناسالم و حفاظت و حمایت نشده، مصرف مواد، بیماری هاى مقاربتى، روابط جنسى فارغ از مسئولیت، حاملگى زودرس، خشونت، شکست در درس و مدرسه و موارد مربوط به سلامت فردى، تغذیه، ورزش… هستند.

از مسائل دیگر آن است که دختران رفتارهاى سلامت مناسبى در ضمن قاعدگى ندارند. عموماً منبع اکتساب اطلاعات آنان،‌ دوستان، کتب و مجلات… مى باشد؛ به نظر مى رسد که نحوه برداشت افراد جامعه از جنسیت و نقش جنسیتى خود سالم نیست و این امر موجب تظاهرات مختلف، اختلالات سلامت جسمانى، روانى، عاطفى و اجتماعى مى شود.

اولین علت مرگ نوجوانان جراحات و تصادفات است. در مرحله بعدى، خودکشى و قتل قرار دارد و سپس تومورها، بیمارى هاى قلبى و ناهنجاری هاى مادرزادى هستند.

پس به صورت خلاصه مى توان نتیجه گرفت که توجه به مقوله بهداشت در این سنین و به خصوص بهداشت بلوغ و بارورى هم اولویت بهداشتى و هم داراى نتایج طولانى مدت براى سرمایه هاى آینده و آینده سازان جوامع است.

توجه داشته باشیم که نوجوان در سنین بلوغ نیاز مبرمى به اطلاعات صحیح در زمینه بدن و سلامت خود دارد. بدیهى است اگر نوجوان اطلاعات صحیح را از منابع سالم دریافت نکند،  اطلاعات خود را از منابع ناسالم کسب خواهد کرد و  در این صورت صدمات طولانى مدت خواهد دید.

نقش والدین، مربیان و اولیاى امور

عدم درک نوجوان از طرف افراد با صلاحیت، باعث سوق پیداکردن نوجوان، به طرف منابع  ناصالح می شود و اغلب زیر بناى رفتارهاى ناهنجار، ‌در بزرگسالى را فراهم مى آورد. نقش حیاتى افراد کلیدى فوق به قرار زیر است:

احترام به نوجوان

ابراز علاقه و محبت به نوجوان، به ترتیبى که نوجوان خود را شایسته دوست داشتن احساس کند در کنار او  و نه در مقابل او بودن دوست بودن با نوجوان به جاى ارباب و دشمن او بودن ایجاد عزت نفس در نوجوان دادن شخصیت به نوجوان به ترتیبى که نوجوان نیاز به نشان دادن خود به طریق رفتارهاى پرخطر و ماجراجویانه نداشته باشد. ممکن است که مصرف مواد مخدر از طرف نوجوان به دلیل دستیابى به احساس استقلال از والدین و مخالفت صریح در مقابل معیارهاى جامعه و مقابله با اضطراب، گوشه گیرى و افسردگى یا پذیرفته شدن از طرف گروه همسال باشد.

فرار از خانه مى تواند یکى از نشانه هاى مهم استرس هاى محیطى بر روى نوجوان باشد. عواقب این اقدام بر روى سلامت فرد واضح و روشن است. والدین و اولیاء با حمایت نوجوان مى توانند از این امر جلوگیرى کنند.

حمایت از نوجوان با ایجاد فضایى آرام، پر محبت، به دور از مناقشات و قهر و غضب مشورت با نوجوان به جاى قهر و تحکم، راهنمایى براى انتخاب صحیح.

درک وضعیت بحرانى بلوغ

کمک به هدایت نوجوان، براى عبور از مرحله نوجوانى و پذیرفتن مسئولیت هاى بزرگسالى،‌ نقطه اتکا بودن براى او، پشتیبان او بودن دانش و درک از خصوصیات و شرایط زیستى و فیزیولوژیک بلوغ نوجوان شناخت مسائل و مشکلات و نحوه برخورد صحیح با آن ایجاد اعتماد در نوجوان به ترتیبى که او والدین و افراد ذیصلاح را مورد اعتماد ترین و معتبرترین افراد بداند.

راهنمایى و هدایت نوجوان در انتخاب دوستان مناسب رابطه همدلانه و صمیمانه به جاى تمسخر او در دسترس بودن  براى مشاوره و یارى رساندن به او.

ایجاد سرگرمى سازنده درمنزل و خارج از منزل تشویق براى فعالیت درگروه هاى همسال از قبیل فعالیت هاى ورزشى، هنرى، درسى و تحصیلى، تفریحى،‌ آموزشى نظارت بر نیازمندى هاى بهداشت و سلامتى ازقبیل تغذیه، ورزش، رفتارهاى سالم دادن اطلاعات مورد لزوم درباره تصمیمات مهم زندگى از قبیل ازدواج، باردارى، دوستیابى و دانش جنسى و جنسیتى، جایگاه ها، حقوق و احترام افراد جلوگیرى از خشونت و رفتارهاى مخرب، کنترل انگیزه هاى رفتارهاى ناسالم کمک به ایجاد اعتماد به نفس و تحت تاثیر دیگران نبودن، به نحوى که نوجوان توان  تجزیه و تحلیل شرایط و شهامت گفتن «نه» را داشته باشند.

منبع: سایت جوان سالم