آرامش و زیبایی های زندگی

در دنیای پراضطراب امروز آرامش و راحتی خیال، نعمتی است که بسیاری آرزوی آن را دارند اما برای رسیدن به آن، تنها آرزو کافی نیست بلکه باید قدم پیش نهاد و کاری کرد…

یکی از مهارت های مهم انسان، «مهارت درک زیبایی های زندگی» است. با داشتن چنین مهارتی، زندگی با تمام ابعاد آن زیبا و لحظه لحظه زیستن در آن لذتبخش می شود. افرادی که از درک زیبایی های زندگی بی بهره اند، زندگی در نظرشان تیره و تار و پوچ می نماید و نه تنها از لحظات زندگی خود لذتی نمی برند، بلکه زیستن در این دنیا را غیر قابل تحمل فرض می کنند. مهم درک صحیح از زندگی و رویداد‌های آن است؛ پس بیایید این مهارت با ارزش را با تمرین کردن راهکار‌های زیر در خود شکوفا سازیم:

۱- زندگی زیباتر از آن است که می بینیید، مهم چگونگی نگرش و زاویه دید شما به زندگی است. عینک سبز زندگی را به چشمانتان بزنید و آن را آنگونه که هست بنگرید؛ با واقع نگری ریشه خیلی از به ظاهر بدی ها و مشکلات به راحتی خشکیده می شود.

۲- سعی کنید فلسفه درست آفرینش و هدف صحیح از زندگی را بیاموزید. اهداف کوتاه مدت و درازمدت خود را مشخص کنید و طبق آن، گامهای استوار بردارید.

۳- با درونگری افکار خود را مورد بررسی قرار دهید و عینک بدبینی را از چشمانتان بیرون بیاورید. بدانید که ریشه درک نادرست از زیبایی های زندگی خیالبافی ها، سوء ظن ها و افکار منفی و نادرست می باشد؛ پس سعی کنید خود را از شر این گونه افکار و تخیلات رهایی بخشید.

۴- با خود قرار بگذارید تا همیشه فکر و احساس مثبت داشته باشید. با تمرین و تلقین به نفس بر روی احساسات و افکار مثبت تمرکز داشته باشید. هرگاه تفکر منفی یا احساس غلط سراغتان آمد، سریع فضا را عوض کرده و زیبایی های زندگی و موفقیت ها و نقاط روشن زندگی خود یا دیگران را یادآوری کنید.

۵- یک قدم جلوتر از زندگی باشید. نگذارید رویداد‌ها و اتفاقات زندگی برای شما تصمیم بگیرد و مسیر زندگی شما را تعیین کند؛ بلکه خود برای خودتان تصمیم بگیرید و مسیر زندگیتان را با توجه به توانمندی ها و انگیزه ها به دلخواه مشخص کنید.

۶- از زندگی همیشه انتظار خوشی و راحتی نداشته باشید، دنیا مملو از شیرینی ها و تلخی هاست، روزی به نفع تو و روزی علیه توست.[۱] بدانید که اگر قدرت دید وسیع و واقع نگر داشته باشید، این سختی ها و مشکلات را هم زیبا می بینید؛ چرا که سربلندی از این آزمایشات باعث رشد و تکامل شما می شود که دستیابی به سعادت و کمال از بهترین زیبایی هاست.

۷- صبور و بردبار باشید. بدانید که پایان هر سختی، گشایش و راحتی است «ان مع العسر یسرا»[۲] پس با تلاش و کوشش خود سختی ها را پشت سر بگذارید، که این خود خیلی لذتبخش است.

۸- هر روز به خود وقتی بدهید، برای خلوت، سکوت و فکر و خود و خدای خود را بیش از پیش بشناسید؛ چرا که با خودشناسی، خداشناسی و جهان شناسی است که توانایی درک بهتر زیبایی های زندگی را پیدا خواهید نمود.

۹- استعداد‌ها و توانمندی های خود را کشف و شکوفا سازید و سعی کنید فرد مفیدی باشید تا احساس رضایت و شادکامی در زندگی داشته باشید.

۱۰- زندگی را سخت نگیرید، زندگی راحت تر از آن است که شما می اندیشید. در زندگی قانع و میانه رو باشید؛ سهل گیر باشید و یک جرعه در عشق» را به هر چیزی که انجام می دهید بیافزایید.

۱۱- اجتماعی باشید، صله رحم کنید و با افراد مثبت اندیش و موفق معاشرت کنید. بانی خیر باشید و از دیگران دستگیری کنید.

۱۲- گذشت و فداکاری را سرلوحه زندگیتان قرار دهید. زندگی، پستی و بلندی زیادی دارد، با پیدا شدن کوچکترین مشکلی با همسرتان، زندگی را تمام شده فرض نکنید. خطاهای همدیگر را ببخشید و با همسرتان زندگی تازه ای را تجربه کنید.

۱۳- خوش اخلاق باشید و محل زندگی خود را به محل سکونت و آرامش تبدیل کنید و تجربه های تلخ زندگی روزمره را از یاد ببرید.

۱۴- با ایمان و با تقوا باشید، به واجبات الهی عمل و محرمات الهی را ترک کنید و خود را به فضایل اخلاقی بیارایید و با خودسازی از رذایل اخلاقی چون: دروغ، کینه، غیبت، بد زبانی و … دوری کنید.

۱۵- نگرش خود را به زندگی دنیوی تغییر دهید؛ بدانید که دنیا، دار قرار نیست، فانی است و منزلگاه اصلی، جهان آخرت است. هر روز با خود نجوا کنید که «ما از خداییم و به طرف خدا خواهیم رفت» و آسایش و آرامش واقعی در آن دنیاست. مثل برخی ها نباشید که با کوچکترین مشکلی به زمین و زمان بد و بی‌راه می گویند، بدانید که این عملکرد شما است که ناخوشی ها را ایجاد می کند نه زمانه.

۱۶- سعی کنید همیشه لبخند بزنید و با روی گشاده با دیگران، به خصوص خانواده خود روبرو شوید.

۱۷- همیشه امیدوار باشید و از یأس و ناامیدی دوری کنید که خوره جانها و ریشه بدبختی هاست.

۱۸- از ذکر و دعا و نیایش برای آرامش و اطمینان قلب و کسب لذت زیبایی های زندگی بهره بگیرید.

۱۹- دست و دلباز باشید و وسیله آسایش و راحتی خانواده را فراهم سازید و از تفریح، ورزشی، مسافرت و سرگرمی های مفید غفلت نورزید.

۲۰- سحرخیز باشید. هر روز که از خواب بیدار می شوید با خود قرار بگذارید که امروزتان مثل دیروزتان نباشد، بلکه یک گام بهتر و برتر از همیشه باشد.

۲۱- انعطاف پذیر باشید. اگر لازم شد، نقشه های زندگیتان را تغییر دهید اما هدف اصلیتان را هرگز فراموش نکنید.

۲۲- خوب نگاه کنید و ببینید چه چیزی در دیگران هست که به آن غبطه می خورید؟ معمولاً این، همان چیزی است که واقعاً خواستار آن هستید. باید بدانید نگاه های عمیق و احساسات سازنده می توانند شما را در رسیدن به تمایلات نهفته تان یاری کنند.

۲۳- تغییرات مناسبی که محیط کوچک زندگی شما را دلپذیرتر می کنند آسانند: گلدان کوچکی در اتاق خود بگذارید تا هوای پاک را احساس کنید. صداهای آزاردهنده و اضافی را حتی الامکان قطع کنید تا ذهن شما بیاساید. هر وقت توانستید گلی بخرید و گاهی اوقات، شمعی در هنگام غروب آفتاب روشن کنید، سوختن آرام شمع، به شما آرامش می دهد و ….

۲۴- بی خوابی و بدخوابی، یکی از مشکلات رایج زندگی خوابگاهی است و این چند نکته می تواند شما را کمک کند: هر شب در ساعت معینی به رختخواب بروید. اگر میسر است قبل از خواب دوش بگیرید. چند ساعت قبل از خواب چای و قهوه ننوشید.

۲۵- به خودتان اجازه دهید که شاد باشید! خوشبختی فقط یک احساس درونی است، کافی است آنرا باور کنید! مرتب با خود بگویید: «من لایق خوشبختی ام» این را بگویید و شاد باشید. برای چیزهایی که دارید همیشه شکرگزار باشید.

۲۶- کاری کنید که دوستتان بدارند: در چشم مخاطب نگاه کنید، ارتباط چشمی از عمیق ترین ارتباطات است. در صحبت کردن خودمانی باشید، تکلف بیش از حد، دیگران را فراری می دهد. با مخاطب خود احساس همدلی کنید و نشان دهید که احساس طرف مقابل را می فهمید.

۲۷- بی برنامه گی عامل هدر رفتن انرژی است.

۲۸- به هرکاری و هر پیشنهادی، «بله» نگویید. خوب فکر کنید و از خود بپرسید: آیا واقعاً می خواهم این کار را انجام دهم؟! شما باید «نه» گفتن را تمرین کنید تا به راحتی بتوانید زمام زندگی و عمر خود را به اختیار خود در آورید.

۲۹- یک راه برای رهایی از نگرانی ها آنست که آنها را بنویسید! نگرانی های خود را بنویسید و سپس آنها را بخوانید. می بینید که این نگرانی ها آنقدرها هم مهم نیستند و خیلی آسانتر از آنچه که فکر می کنید حل می شوند.

۳۰- پزشکان اعتقاد دارند که آرامش واقعی از پاها شروع می شود. طبیعی است که اگر پا در کفش راحت باشد مثل این است که کفش نپوشیده ایم. و همین مسئله باعث می شود که شما بهتر فکر کنید، بهتر تصمیم بگیرید، بهتر یاد بگیرید و خلاصه آن که آرامش بیشتری داشته باشید.

رازهای رسیدن به آرامش

انسان، هر روز در پی تجربه ای است که اگر چه آن را تازه می پندارد اما ریشه در عمق وجودی دارد که او را به چنین سرعتی به سمت حقیقت هستی می کشاند.

از ازل، آدمی به دنبال کشف راهکارهای مناسب برای درک ماهیت خود بوده است. چرایی بشر و دشواری انسان بودن، سؤال اساسی تجربه های عارفانه، کیمیاگرانه بوده. تمام این راه ها به یک راه نهایی و یک هدف عمده ختم می شوند اما در عمر کوتاه بشر و در رسیدن و زمان رسیدن، هزاران اما و اگر برای طی طریق نهفته است که سبب شده انسان در عصر نوین با استفاده از تمامی تجربیات اعصار گذشته با نگاهی نو وارد عرصه تفکر شود.

در دنیای پراضطراب امروز آرامش و راحتی خیال، نعمتی است که بسیاری آرزوی آن را دارند اما برای رسیدن به آن، تنها آرزو کافی نیست بلکه باید قدم پیش نهاد و کاری کرد. آنچه در پی می آید، برخی تکنیک های روانی شناختی است که ضمن کمک به رفع تشویش و نگرانی آرامش و نشاط و شادی را در زندگی ما رونق می بخشد.

هر چیزی را که وارد زندگیمان می کنیم، خودمان جذب کرده ایم. تمام چیزهایی را که در ذهنمان می گذرد را خودمان جذب می کنیم. حتی وقتی به چیزی فکر می کنید یا نگاه می کنید که آن را نمی خواهید و با آن مخالفت می کنید آن را به طرف خودتان جذب می کنید. مراقبت از افکار، کار سختی به نظر می رسد اما احساساتمان به ما کمک می کند بفهمیم که به چه فکر می کنیم.

هر چه موقع فکر کردن، احساس بهتری داشته باشید، این احساس خوب، باعث می شود که جهت گیری شما در زندگی بهتر باشد و در زندگی روزمره، افکاری را پدید می آورید که زندگی بهتری را در آینده برایتان رقم می زند. هر چه احساس بهتری داشته باشید، چیزهای خوب را بیشتر جذب می کنید که باعث می شود بالاتر و بالاتر بروید.

راز اول: با خدا ارتباط برقرار کنید.

حداقل نیاز انسان به روح خدایی، مانند احتیاج نوزاد به مادر است به همان میزان که جسم برای ادامه حیات به هوا و غذا نیازمند است، روح و باطن نیز به هدایت الهی و روح ربانی محتاج است. آرامش جان، زمینی حاصلخیز است که دانه های”خواست و نیاز″در آن به خوبی می روید.

نیازهای به حق را در یاد خداوند که آرامش جان و قلب است بکارید تا به خوبی تحقق یابند. خداوند همراه کسی است که او همراه خداوند باشد با توجه به خداوند و خواندن نامهای او همراهی و پشتبانی خدا را به سوی خود جلب کنید پس به خداوند توجه کنید تا الهی شوید!

به خدا توکل کنید. هر چه ارتباط شما با خدا این نیروی عظیم و خرد لایتناهی بیشتر و بیشتر شود، آرامش و نشاط بیشتری را در خود تجربه می کنید و هر چه ارتباط شما با خدا محدودتر شود، ترس و اضطراب بیشتری بر شما چیره می شود. خداوند فرموده است: ”اگر مرا یاری کنید شما را یاری می کنم و قدم هایتان را استوار می گردانم”

یار خدا بودن یعنی بر اساس قوانین الهی رفتار کردن، گناه نکردن، کمک به دیگران، نرنجاندن دیگران، احترام به والدین و در واقع یار خدا بودن همان یاری کردن به خود است.

رازدوم: از آنچه هستید راضی باشید.

بدن، وسیله زندگی است نه جوهر آن. آن قدر که ما انسان ها با ظاهر جسمی خود مشخص می شویم، یک درخت با تنه اش مشخص نمی شود. تجربیات ما باید مثل درخت به ما شکل بدهد ولی این کار را نمی کند. فقط جوهره وجودمان است که با شرایط محیط از بین نمی رود، شکسته نمی شود و یا در معرض دید و بررسی دیگران قرار نمی گیرد.

وجود داشتن، پر معنا و پر مفهوم است. من وجود دارم، من هستم، من این جا هستم، من در حال شدن هست، تنها من هستم که زندگی را می سازم و… هر کدام از ما انسانها در این دنیا، مأموریتی خاص داریم. با کمک به دیگران و مهرورزی به آنان، باعث تکامل روحمان می شویم. رسالت اصلی ما در این دنیا، بیدار شدن و بیدار کردن است و زندگی ما، به منزله یک سفر است و هدف نیست.

منظور از بیداری، فعال شدن در همه ابعاد وجود و همه زوایای زندگی است مانند بیداری جسمی، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و… خلاصه در یک کلام”بیداری الهی”.

راز سوم: مثبت فکر کنید.

یاد بگیرید که احساس هایتان را از طریق افکار مثبت مهار کنید. به دقت افکارتان را زیر نظر بگیرید و هنگامی که یک فکر منفی هجوم می آورد، خودتان را وارسی و به جای آن، یک فکر مثبت جایگزین کنید. ذهن مثبت، اوضاع مثبت را به خود جلب می کند. به خاطر داشته باشید که عالم به نیات ما پاسخ می دهد.

افکار و عقاید ما به صورت انرژی از وجودمان ساطع می شود و به جهان بیرون راه می یابد و محیط سعی می کند آنچه را می خواهیم به ما هدیه کند. راز توفیق آن است که میزان انرژی خود را در جهت مثبت و صعودی افزایش دهیم و برای خود و دیگران همیشه بهترین ها را بخواهیم؛ چرا که حتی اگر در مورد دیگران نیت بد و منفی داشته باشیم، آثار مخرب آن گریبانگیر خودمان می شود. چه زیباست که بهترین نیات و آرزوها و افکار را برای خود و دیگران داشته باشیم تا به اوج آرامش و شادی برسیم.

راز چهارم: بر آرامش درونی تمرکز کنید.

در دل توفان هم، آرامش نهفته است. مهم نیست که در هر زمانی از روز، چه اتفاقی بیفتد. هر چه مسایل به نظر مشکل و پر دردسر بیایند و هر چقدر که بخواهیم کارهای زیادی را در آن واحد انجام دهیم، باید فقط به خلوتگاه درون خویش برگردیم و آرامش درونی پیدا کنیم. برای دسترسی به خلوتگاه درونی، چشم هایتان را ببندید و روشنایی آرام و ملایمی را درون خود تصور کنید. این فضا جایی است که ضربان قلب شما به فرمان شما آرام می تپد.

هر قدر می توانید خوبی کنید؛ در هر چه می توانید، به هر شکل که می توانید، هر وقت که می توانید، به همه اشخاصی که می توانید و تا زمانی که می‌توانید”نور سفیدی فضای دلتان را آرام می کند. سپس بر این آرامش حاصل شده تمرکز کنید.

راز پنجم: قضاوت خود را به تاخیر بیندازید.

در این جهان، هیچ حادثه ای بر حسب تصادف نیست و در همه وقایعی که روی می دهند لطف و رحمت الهی نهفته است. تمام حوادث برای ما پیامهایی دارند که سبب تکامل روحمان می شوند؛ مثلاً شما می توانید پیام آن حادثه به ظاهر بد را بعد از گذشت مدت زمانی بفهمید و یا حتی ممکن است تا زمانی که زنده هستید، متوجه نشوید زیرا بسیاری از این وقایع، فراسوی درک ما و جزء اسرار الهی هستند و تلاش برای فهم حکمت خداوند با هوش محدودمان، مانند سنجش اقیانوس با پیمانه است.

همچنین در ذهن الهی، از دست دادنی ای وجود ندارد و اگر شما به ظاهر، چیزی را از دست می دهید معادل آن شیء و یا حتی بالاتر از آن را به دست خواهید آورد و تمام این اشیاء وسیله ای برای تکامل و زیبایی شما هستند. بیایید کاملاً بپذیریم که در هر موقعیت نامطلوب، نیکی پنهانی برای همه وجود دارد.”ساقی هر چه ریزد، لطف اوست”

راز ششم: صفت های مثبت خود را افزایش دهید.

از غیبت، تهمت و صفت های نسنجیده درباره افراد یا حوادث، حسادت، کینه، دروغ، جر و بحث کردن با دیگران و خلاصه رنجاندن دیگران به شدت پرهیز کنید؛ زیرا کسی که با انجام دادن این گونه اعمال تراکمی از نیروهای منفی عذاب می کشد، خودتان هستید. زمانی که به دیگران خوبی و کمک می کنید، تجمعی از نیروهای مثبت به دور خودتان فراهم می آورید و این نیروهای مثبت، باعث آرامش و شادی شما می شوند.

هنگامی که وضو می گیرید، الکتریسیته های ساکن را به سطح بدن خود می آورید. آب نیز زسانا است و شما امواج الفا (امواج آرامش بخش) تولید می کنید. با کشیدن مسح سر، این امواج را به کورتکس مغز انتقال می دهید و باعث می شوید که ناحیه شلوغ ذهن آرام گیرد. با مسح پا، انتقال امواج آلفا را در اندام های پایینی سرعت می بخشید.

بیشترین منطقه ای که در کره زمین امواج آلفا دارد، کعبه است. زمانی که شما نماز می خوانید و جهت خانه خدا قرار می گیرید و هفت قسمت بدن شما با زمین تماس پیدا می کند، امواجی را دریافت می کنید که باعث آرامش شما می شوند.

برای افزایش نیروهای مثبت خود، می توانید در یک وان حمام پر از آب و نمک، به مدت بیست دقیقه قرار بگیرید. در بطری های رنگی، آب خوراکی بریزید و به مدت دو ساعت در معرض نور شدید آفتاب قرار دهید سپس آنها را در یخچال بگذارید و در موقع لزوم بنوشید. بدون کفش و جوراب، روی چمن راه بروید؛ زیرا طبیعت، منبع انرژی نیروهای مثبت است.

راز هفتم: به دستورات اخلاقی احترام بگذارید.

از کنجکاوی کردن در زندگی دیگران دوری کنید. از خواندن نامه های شخصی و دفتر خاطرات محرمانه دیگران و گوش دادن به مکالمات خصوصی آنها اجتناب کنید. بدون در زدن و اجازه گرفتن، وارد هر مکانی نشوید. سعی در اثبات درستی نظرات و عقاید خود به دیگران نداشته باشید. تلاش نکنید که به زور افکار و عقاید، دیگران را تغییر دهید؛ زیرا در صورت رعایت نکردن این دستورات، آرامش خود را بر هم می زنید. به پدر و مادر خود نیکی کنید. با آنان با صدای بلند صحبت نکنید.

”بتی.جی ایدی” می گوید: ”از زمانی که شما به درگاه خداوند دعا می کنید، این دعاها به صورت شعاع های نورانی به طرف آسمان بالا می روند و فرشته ها برای اجابت به زمین می آیند ولی در میان این شعاع های نورانی، یکی از همه فوق العاده قطورتر و نورانی تر است و فرشتگان به محض مشاهده آن، سریع به آن رسیدگی می کنند. این پرتو قدرتمند و خیره کننده، مربوط به دعای پدر و مادر در حق شماست.

دعای مادر، خالصانه ترین دعاهاست. چه زیباست به والدین خود، از صمیم قلب احترام بگذارید و نیازهای آنان را تامین کنید؛ زیرا که مهر و نیکی به آنان سبب آرامش و نشاط در شما می شود.

راز هشتم: حس‌ها را از یکدیگر جدا کنید.

اغلب ما به این مسئله توجه چندانی نداشته ایم که حواس پنجگانه خود را از یکدیگر تفکیک و آنها را به صورت مجزا از یکدیگر حس کنیم. ذهنتان را برای بالا بردن آگاهی حسی، پرورش دهید. امروز بر بینایی تمرکز کنید، فردا بر مزه، روز بعد بر بویایی و… مثلاً زمانی که در حال دوش گرفتن در حمام هستید، قطرات آب را روی بدن خود احساس کنید و از این که باعث تمیزی و آرامش شما می شود، لذت ببرید.

موقعی که در حال غذا خوردن هستید، فقط به طمع و مزه غذا تمرکز کنید. وقتی در حال ریختن چای در استکان هستید، به صدای ریزش آن گوش دهید. به این ترتیب، شروع به جدا کردن تجربیات حسی تان از یکدیگر کنید و از هر کدام لذت ببرید.

راز نهم: دید جدیدی پیدا کنید.

پرهای دم طاووس، رنگارنگ هستند و هنگامی که از زاویه ای خاص به آنها نگاه می کنید، درخشش و زیبایی بی نظیری دارند. خیلی از مسائل در زندگی هنگامی ارزش خود را نشان می دهند که از زاویه درست دیده شوند. ولی نگرش های متشابه و کلیشه ای، دیدن این زیبایی ها را مشکل می سازد.

اگر به هر مسئله ای از زاویه ای درست نگاه کنید در آن چیزهای با شکوه و زیبایی خواهید دید. سعی کنید همه چیز و همه کس را با چشم های تازه ای ببینید که از طریق عادت تیره و تار نشده اند. با این روش شما می توانید ثروت های نامحدودی را کشف کنید. به خاطر داشته باشید که اگر از زاویه ای درست به تمام چیزها و اشخاص نگاه کنید، هر شخص یا هر شیء از طرف خالقتان برای شما ارمغان و پیام زیبایی به همراه خواهد داشت.

راز دهم: وسایل اضافی را از محیط زندگیتان خارج کنید.

اشیاء درون خانه تان را لمس کنید و از خودتان بپرسید آیا به این وسایل احتیاج دارم؟ کتابها را از درون قفسه بیرون بیاورید و ببینید آیا دوباره قصد خواندن این کتابها را دارید. هرشیء یادگاری را بررسی کنید و از خودتان بپرسید: ”آیا هنوز لحظه ای را که این شیء به یادم می آورد، برایم مهم و با ارزش هستند؟”

لباسهایتان را باز کنید و توجه کنید که آیا به تمام این لباسها احتیاج دارید و از آخرین باری که آنها را پوشیده اید چقدر زمان می گذرد و آیا دوباره تصمیم به پوشیدن آنها دارید؟

بعد از این بررسی کاملی که به عمل می آورید، تمام وسایل و لباس‌های اضافیتان را به دیگران ببخشید و یا آنها را حراج کنید؛ زیرا که هر شیء، انرژی خودش را دارد و اگر به کار نرود در خانه به آب راکد تبدیل می شود. همچنین جای مناسبی برای جوندگان و پشه ها می گردند.

پس مراقب باشید و بگذارید انرژی آزادانه جریان یابد و آب جاری گردد. اگر کهنه ای را نگه دارید تازه ها جایی برای تجلی خویش نمی یابند. پس برای چرخش انرژی و پیشرفت در زندگی تان، وسایلی را که احتیاج ندارید از محیط خارج سازید.

منابع کمکی

۱- حسین خنیفر و مژده پورحسینی – مهارت های زندگی، ص۴۵۳

۲- جمعی از نویسندگان، معنای زندگی، مجله نقد و نظر، سال هشتم، ش ۴ – ۱، ۱۳۸۲

۳- اصغر کیهان، راز موفقیت در زندگی (هنر بهتر زیستن)، تهران: نشر مادر، ۱۳۸۴

۴- داریوش عرفانی، اخلاق موفقیت در زندگی، قم: نشر خرم، ۱۳۷۸

۵- دیل کارنگی، رمز موفقیت، ترجمه محمد جواد پاکدل و مسعود میرزایی، تهران: نشر پارسا، ۱۳۸۱

۶- رضا کریمی، راز داشتن زندگی شاداب، قم: نشر نسیم حیات، ۱۳۸۴

[۱]. نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی، قم: مشرقین، ۱۳۷۹، حکمت ۹، ص ۶۲۵؛ ر.ک: همان، نامه ۵۹،ص ۵۹۷

[۲]. سوره انشراح، آیه ۶

منابع اقتباس: خانواده مطهر؛ محسن بهشتی پور؛ سایت اندیشه قم