بلوغ دختران

دوره بلوغ براى دخترها، دوره بسیار مهم و حساسى در زندگى شان به شمار مى‌رود. آنان با ورود به سن بلوغ، شاهد تغییرات زیادى در وضعیت ظاهرى، روانى و رفتارهاى اجتماعى خود مى‌باشند. این دوره، با پیدایش صفات ثانویه جنسى شروع مى‌شود و تا تکمیل بلوغ جسمانى ادامه مى‌یابد. در این دوره، تغییرات فیزیکى مهمى در بدن دخترها رخ مى‌دهد که منجر به ایجاد تغییرات بافت چربى در بدن،  رشد سریع استخوان ها، بلند شدن قد و بروز تغییرات جنسى – جسمى خواهد شد.

تغییرات جسمانى ناشى از بلوغ

بلوغ شامل یکسرى تغییرات متوالى است که در فاصله زمانى ۱۶ _ ۹ سالگى رخ مى‌دهند. چنانچه این تغییرات قبل از ۹ سالگى آغاز شوند،  تحت عنوان «بلوغ زودرس» و اگر بعد از ۱۶ سالگى شروع شوند، «بلوغ دیررس» نامیده مى‌شوند.

اولین نشانه بلوغ در یک دختر، رشد جوانه سینه اى است که بین سنین ۱۳ _ ۹ سالگى (به طور متوسط ۱۱ سالگى) شروع مى‌شود و تقریباً به طور همزمان با رشد موهاى زیر بغل و ناحیه شرمگاهى ظاهر مى‌شود.

برخى از دخترها شروع به عرق کردن مى‌کنند و هرچه بزرگتر مى‌شوند، بوى عرق آنها نیز فرق مى‌کند. معمولاً آخرین تغییرى که در سیر تکاملى بلوغ رخ مى‌دهد، «قاعدگى» یا «عادت ماهیانه»(menstruation) است که نشان مى‌دهد دختر به حداکثر رشد نوجوانى و بلوغ خود رسیده است.

مجموعه این تغییرات ناشى از ترشح هورمون استروژن تخمدان ها است که منجر به تخمک گذارى و خونریزى هاى ماهیانه مى‌شود.

تخمک گذارى معمولاً ۲ _ ۱ سال بعد از شروع قاعدگى ایجاد مى‌شود و دختر را براى ازدواج و حاملگى آماده مى‌کند. دستگاه تولید مثل در دخترها شامل، رحم (محلى که جنین در آن رشد مى‌کند)، مهبل (مجرایى که از رحم به خارج کشیده مى‌شود)، دهانه رحم (مجراى اتصالى از رحم به مهبل)، تخمدان ها ( اندام هایى که همه تخمک ها در آن نگهدارى مى‌شوند) و لوله فالوپ که از تخمدان ها تا رحم امتداد یافته‌اند، است.

در هر یک از تخمدان هاى بدن دختر تقریباً ۴۰۰۰۰۰ تخمک وجود دارد که از هنگام تولد دختر در تخمدان هاى کوچک او وجود دارند. هر تخمک به اندازه سر سوزن است و در زمان معینى از تخمدان و لوله هاى تخمدانى (فالوپ) حرکت مى‌کند و خود را به رحم مى‌رساند. با نزدیک شدن بلوغ، تخمدان ها با تاثیر گرفتن از هورمون هاى ترشح شده از مغز، شروع به فعالیت مى‌کنند.

نخستین نشانه فعالیت تخمدان ها این است که تقریباً هر ماه یکى از تخمک ها شروع به رشد،  بلوغ و حرکت به سوى رحم مى‌کند و پریودهاى ماهیانه آغاز مى‌شود. هم زمان با حرکت تخمک از تخمدان، رحم شروع به ساختن آسترى از بافت خونى تازه مى‌کند تا فضاى رحم را براى بارورى تخمک آماده سازد.

چنانچه عمل بارورى در این هنگام رخ ندهد، تخمک در رحم نمى‌ماند و به همراه آستر رحم (بافت خونى) از طریق دهانه رحم وارد مهبل مى‌شود و از بدن خارج مى‌گردد. حدود دو هفته بعد تخمک دیگرى به همین ترتیب از تخمدان دیگر آزاد مى‌شود و پس از طى همین سیکل،  مجدداً دفع مى‌شود. ریزش خون درون رحم حدود ۸ _ ۲ روز طول مى‌کشد که در خانم ها و دخترها متفاوت است.

مقدار آن به طور متوسط ۳۰ میلى متر (۶ _ ۴ قاشق غذاخورى) است. طول مدت پریود در دخترها (و البته در خانم ها) متغیر است و از ۲۲ روز تا ۳۵ روز طبیعى تلقى مى‌شود، ولى به طور متوسط این فاصله ۲۸ روز است.

نخستین پریودهاى ماهانه

سن شروع پریودهاى ماهیانه به طور دقیق قابل پیش بینى نیست،  اما در اغلب موارد، تابع الگوى خانوادگى است، یعنى اگر پریود مادر زود شروع شده باشد، این احتمال وجود دارد که فرزند دختر هم زود پریود شود. در صد سال گذشته، سن شروع پریود در دخترها کم شده است.

ممکن است این امر به دلیل تغذیه بهتر و سلامت جسمانى دخترها باشد. امروزه سن میانگین شروع پریودهاى ماهیانه حدود ۱۲ _ ۱۱ سالگى است. هنگامى که اولین پریودها آغاز مى‌شوند، ترشحات آن رنگ قرمز و روشن نیست، بلکه متمایل به قهوه اى و به مقدار کم است و غالباً منظم هم نیست.

براى بیشتر دخترها یکسال و یا حتى ۱۸ ماه طول مى‌کشد تا خون ریزى ماهیانه آنها مرتب شود. بیشتر دخترها در حین روزهاى پریودشان دچار دردهاى جسمانى مثل دل درد، سرگیجه، سردرد، کمر درد و… مى‌شوند. بیمارى هاى عمده این دوره عبارتند از: قاعدگى دردناک (دیس منوره)، سندرم پیش از قاعدگى (پى.ام.اس) و عدم قاعدگى (آمنوره).

قاعدگى دردناک

برخى از دخترها در طول روزهاى پریود خود دچار انقباض هاى دردناک عضلانى مى‌شوند که از حالات بسیار ضعیف تا شدیدترین حالت را دربرمى‌گیرد. علت این امر ترشح بیش از اندازه هورمون پروستاگلاندین است. این هورمون با ایجاد انقباض هاى منظم و قوى در رحم موجب بیرون راندن جنین از رحم، هنگام زایمان مى‌شود. براى تسکین این گونه دردها مى‌توان با تجویز پزشک قرص هاى مسکن (مثل ایبوبروفن و یا مفنامیک اسید) استفاده نمود.

سندرم پیش از قاعدگى

برخى از دخترها در روزهاى پریود خود، کج خلق،  افسرده، بى حال، عصبانى و بسیار حساس مى‌شوند. علت این امر بسیار پیچیده است؛ زیرا در روزهاى پریود چندین عضو بدن و هورمون هاى مختلف آن دچار تغییرات گوناگونى مى‌شوند. تقریباً نیمى از دخترهایى که احساس افسردگى مى‌کنند، دچار کمبود نسبى ویتامین B6 مى‌شوند که مى‌توان با مراجعه به پزشک علت دقیق و درمان آن را جویا شد.

تاخیر در قاعدگى

عدم وقوع قاعدگى اگر به دلیل حاملگى نباشد، معمولاً ناشى از بیمارى هاى دستگاه سوخت و ساز بدن، ناهنجارى هاى کروموزومى، کم اشتهایى و یا بى اشتهایى مرضى است. پریود نشدن تا ۱۴ سالگى (و حتى تا ۱۷ سالگى) طبیعى است، اما در غیر این صورت باید به پزشک متخصص مراجعه نمود.

راهنمایى هاى والدین

والدین و به ویژه مادران مى‌توانند با رفتارها و عکس العمل هاى معقول و درستى که در زمینه بلوغ دختران شان از خود نشان مى‌دهند، شروع پریودهاى ماهیانه را براى آنان یک فرآیند طبیعى و ارزشمند تلقى کنند و آن را نشانه سلامت جسمانى آنان بدانند. دادن آگاهى هاى لازم درباره تحولات دوران بلوغ به دخترها موجب آرامش و امنیت خاطر آنان مى‌شود.

بدیهى است شروع عادت ماهیانه براى هر دخترى تجربه اى منحصر به فرد است، ولى داشتن اطلاعات و پیش زمینه هاى ذهنى مى‌تواند از اضطرار، تشویش و نگرانى آنان بکاهد. آغاز پریود هاى ماهیانه نشانه بالغ شدن دخترها است،  یعنى آنان به لحاظ جسمانى توانایى بارورى و صاحب فرزندشدن را پیدا مى‌کنند. پس باید شاد باشند و این رویداد را با ارزش بدانند.

تردیدى نیست که پریودهاى ماهیانه بخشى منظم از زندگى دخترها (و البته خانم ها) است و باید براى آن اهمیت قائل شد؛  زیرا که نشانه کارکرد صحیح اندام هاى درونى بدن است. این موضوع که برخى دخترها برداشت هاى متناقض و گاه منفى درباره پریودهاى ماهیانه خود دارند،  ناشى از باورها و تفکرات قدیمى است؛ زیرا در گذشته زمانى که خانمى پریود مى‌شد، یک هفته او را از جمع خانواده و دوستان کنار مى‌گذاشتند.

براى دخترهاى نوبالغ، صحبت کردن با مادر، خواهر و یا دوستى که چند سال بزرگتر باشد، مى‌تواند مفید و با ارزش باشد؛ زیرا احساس خواهد کرد که در جهان فردى متمایز از دیگران نیست. آنها هرچه بیشتر با اینگونه تجربه ها آشنا شوند، بهتر مى‌فهمند که احساسات، افکار و عواطف آنها مى‌تواند تا چه حد شبیه به یکدیگر باشد.

در زیر چند توصیه براى کاهش مشکلات روزهاى پریود ماهیانه دخترها آورده شده است:

– یک کیسه آب گرم و یا پارچه اى پشمى و گرم مى‌تواند از دردهاى روزهاى پریود بکاهد.

– نوشیدن یک فنجان چاى و یا شکلات گرم ممکن است احساس بهترى در دخترها ایجاد کند.

– انجام یک پیاده روى آهسته مى‌تواند از انقباض هاى ماهیچه هاى شکم کم کند.

– خوردن غذا هاى سبک قبل از پریودهاى ماهیانه مى‌تواند از شدت دردهاى شکمى بکاهد.

– مثبت بیندیشید، هدیه اى کوچک براى خود تدارک ببینید و از این که مثل تمامى دخترهاى دنیا هستید، شاد باشید.

منبع: پایگاه پزشکى سلامت؛ ماندانا سلحشور