قیام محمد ابراهیم گاوسوار

اشاره:

محمدابراهیم گاوسوار (۱۲۹۴-۱۳۶۱ش)، رهبر شیعی قیام مسلحانه مردم هزاره افغانستان در اعتراض به مالیات‌های سنگین در حکومت ظاهرشاه. او که بچه گاوسوار نیز خوانده می‌شد، پس از فرمان سردار هاشم خان برای گرفتن مالیات روغن و فشار فراوان به مردم، با رهبری قیام مردمی، حکومت ظاهرشاه را مجبور به عقب‌نشینی کرد. زندگی محمد ابراهیم گاوسوار، ۲۶ اردیبهشت ۱۲۹۴ش در روستای برگر در منطقه «شهرستان» از ولایت دایکُندی افغانستان متولد شد. پدربزرگ او ارباب امیرداد، بزرگ قوم اخی بر گاو زین شده سوار می‌شد و به همین جهت گاوسوار نام گرفته است.[۱]

قیام مسلحانه

علت قیام محمدابراهیم گاوسوار این بود که سردار محمد هاشم خان، اولین صدر اعظم حکومت افغانستان، دستور داد از تمامی حیوانات مناطق هزاره‌نشین، مالیات روغن گرفته شود. این مالیات سنگین، چنان برای مردم دشوار بود که برخی از آنان مجبور به مهاجرت به کشورهای همسایه شدند.محمد ابراهیم گاوسوار، در سال ۱۳۲۳ش با همراهی دهقانان خرد و مردم فقیر، دست به قیام زد و اولقان مرکز ولسوالی شهرستان را تسخیر کرد. پس از آن با همراهی دهقانان در حال کوچ ولسوالی پنجاب، این شهرستان را محاصره کرده و تقاضای خود را مبنی بر لغو مالیات روغن از هزاره‌ها، به حاکم پنجاب ارائه کردند. حاکم پنجاب درخواست قیام‌کنندگان را به حکومت مرکزی منتقل کرد و پس از مذاکرات طولانی، بالاخره در سال ۱۳۲۵، مالیات روغن از مردم هزاره برداشته شد. این قیام، قیام دهقانی ابراهیم خان گاوسوار خوانده شد.[۳]گاوسوار سپس به همراه برخی دیگر از بزرگان هزاره، رهسپار کابل شد تا با مقامات دولتی دیدار کند، اما به خواست حکومت در کابل ماندگار شد تا زمینه حرکت‌های ضددولتی از او سلب شود.[۴]

برکناری صدر اعظمیکی از پیامدهای قیام گاوسوار، برکناری سردار هاشم خان صدر اعظم از سوی ظاهرشاه بود. پادشاه زمانی که دامنه قیام گسترده شد، در ۲۵ فروردین ۱۳۲۵، سردار هاشم خان را برکنار کرد و سردار شاه محمود را به صدر اعظمی نشاند. سردار شاه محمود برخلاف سردار هاشم خان، راه مصالحه با قیام گاوسوار در پیش گرفت.[۵]

حزب اتحادمحمد ابراهیم گاوسوار، در کنار سید اسماعیل بلخی و برخی دیگر، از اعضای شورای مرکزی حزب اتحاد بود. حزب اتحاد رویکردی مسلحانه داشت و در نوروز سال ۱۳۲۹، طرحی برای ترور شاه محمود خان صدر اعظم و براندازی دولت[۶] ریخت که قرار بود گاوسوار مسئولیت شلیک را بر عهده بگیرد، اما این طرح پیش از اجرا افشا شد و حلقه رهبری حزب اتحاد همگی دستگیر شدند و بدون محاکمه[۷]، تا سال ۱۳۴۳ در زندان دهمزنگ[۸] کابل ماندند.[۹]

مرگ در تبعید محمد ابراهیم گاوسوار پس از آزادی از زندان دهمزنگ، در شهر پلخمری زندگی می‌کرد؛ چرا که پس از زندانی شدن او و اعضای حزب اتحاد، دولت وقت افغانستان، خانواده و خویشاوندان او را به شهر پلخمری در ولایت بغلان تبعید کرده بود. گاوسوار تا پایان عمر تحت مراقبت دولت زندگی می‌کرد.[۱۰] و سرانجام ۱۴ آذر ۱۳۶۱ش درگذشت.

پی نوشت:

1. محمد ابراهیم گاوسوار، محمدعوض نبی‌زاده، پایگاه هم‌صنفی.
2. محمد ابراهیم گاوسوار، حق‌طلب جسور، پایگاه آریائی.
3. محمد ابراهیم گاوسوار، محمدعوض نبی‌زاده، پایگاه هم‌صنفی.
4. محمد ابراهیم گاوسوار، محمدعوض نبی‌زاده، پایگاه هم‌صنفی.
5. ابراهیم خان گاوسوار نمادی از مبارزات دادخواهانه بر ضد استبداد، محمد عوض نبی‌زاده، پایگاه سروش صبا.
6. شیعیان افغانستان و حکومت آل یحیی( نادر شاه، ظاهر شاه و داوود خان)، علی مدد فهیمی.
7. شیعیان افغانستان و حکومت آل یحیی( نادر شاه، ظاهر شاه و داوود خان)، علی مدد فهیمی.
8. محمد ابراهیم گاوسوار، حق‌طلب جسور، پایگاه آریائی.
9. محمد ابراهیم گاوسوار، محمدعوض نبی‌زاده، پایگاه هم‌صنفی.
10. محمد ابراهیم گاوسوار، محمدعوض نبی‌زاده، پایگاه هم‌صنفی.