یَزید بن معاویه بن ابی‌سفیان دومین حاکم اُمَوی- قسمت دوم

واقعه حرّه

بر اساس منابع تاریخی، پس از روی کار آمدن یزید و افزایش نارضایتی ها، مردم مدینه در سال ۶۳ قمری به رهبری عبدالله بن حَنظَله بر ضد حکومت یزید بن معاویه قیام کردند.[۷۲] یزید لشکری به فرماندهی «مسلم‌ بن عقبه» به مدینه فرستاد.[۷۳]

وقتی خبر به مردم مدینه رسید، اطراف شهر خندق کندند و پناه گرفتند.[۷۴] لشکریان یزید با عبور از حرّه، در شرق مدینه پیاده شدند و به مردم مدینه سه روز مهلت دادند تسلیم شوند.[۷۵] اما مردم مدینه تسلیم نشدند. یزید سه روز جان و مال آنان را بر سپاهیانش حلال کرد.[۷۶]

بر اساس نقل تاریخ، در این واقعه، لشکریان یزید از ارتکاب کارهایی چون تجاوز به زنان، بیرون کشیدن جنین از شکم زنان، کشتن نوزادان و توهین به صحابه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نیز فروگذار نکردند.[۷۷]

در این جنگ، تعداد زیادی از مردم مدینه، از جمله ۸۰ تن از صحابه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و ۷۰۰ تن از حافظان قرآن کشته شدند.[۷۸]

حمله به مکه

همزمان با قیام مردم مدینه، در شهر مکه، مردم با عبدالله بن زبیر بیعت کردند که باعث تسلط یافتن او و یارانش بر شهر مکه گردید.[۷۹] پس از واقعه حره، به دستور یزید، سپاه شام، رهسپار جنگ با ابن­ زبیر در مکه شد و شهر را محاصره نمود.[۸۰]

در طی روزهای محاصره مکه، خانه خدا بر اثر اصابت سنگ ها و گلوله های آتشینی که با منجنیق ­های لشکر شام به سوی مکه پرتاب می‌شد، آسیب دیده و به آتش کشیده شد.[۸۱] این محاصره تا زمانی که خبر مرگ یزید به لشکریانش رسید ادامه داشت.[۸۲]

فتوحات نظامی

بر اساس منابع تاریخی، یزید در سال ۶۱ هجری، سپاهی را به جنگ رومیان فرستاد که به «‌جنگ سوریا‌» معروف است.[۸۳] همچنین والی او در خراسان، توانست تا نواحی سمرقند، پیش رفته و سغد و بخارا را فتح کند؛[۸۴] ولی در سال ۶۲ هجری با اهل «خوارزم» به چهارصد هزار دینار صلح کرد.[۸۵]

در زمان یزید، سپاه مسلمانان در «شمال آفریقا» به فتوحاتی دست یافتند؛ ولی یزید دستور داد قلعه مسلمانان در «جزیره ارواد‌» آفریقا[۸۶] را خراب کنند و به شام برگردند.[۸۷]

او لشکریان خود را از «قبرس» فرا خواند[۸۸] همچنین از برخی مناطق که در زمان معاویه با صرف هزینه ها و تلفات بسیار فتح شده بود عقب نشست.[۸۹]

دیدگاه مسلمانان درباره یزید

دیدگاه شیعه

واقعه کربلا موجب شد یزید به یکی از منفورترین شخصیت ها نزد شیعیان تبدیل شود. شیعیان یزید را مستحق لعن دانسته و بیزاری جستن از او را از ضروریات مکتب خود می‌دانند.[۹۰] در منابع روایی شیعه، روایاتی از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و اهل بیت (علیهم السلام) در لعن یزید و قاتلان امام حسین (علیه السلام) نقل شده است.[۹۱]

در زیارت عاشورا عبارتی در لعن همه خلفای بنی امیه وجود دارد.[۹۲] افزون بر این، در نسخه مشهور زیارت عاشورا، با عبارتِ «اللهُمَّ الْعَنْ یزِیدَ خَامِساً وَ الْعَنْ عُبَیدَ اللهِ بْنَ زِیادٍ…» به لعن یزید تصریح شده است.[۹۳]

دیدگاه اهل سنت

از گروهی از اهل سنت همانند «احمد بن حنبل»، «ذهبی»، «ابن عماد حنبلی»، «ابن جوزی» و «ابن خلدون» نقل شده که معتقد به لعن یزید هستند.[۹۴]

پی نوشت ها

۷۲. طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۵۲ش، ج۷، صص۳۰۹۴-۳۱۰۰.

۷۳. بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۵، ص۳۲۳.

۷۴. بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۵، ص۳۲۳.

۷۵. دینوری، الامامه و السیاسه، ج۱، ص۱۸۴؛ ابن‌جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، ۱۴۱۲ق، ج۶، ص۱۵.

۷۶. دینوری، الامامه و السیاسه، ج۱، ص۱۸۴؛ ابن‌جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، ۱۴۱۲ق، ج۶، ص۱۵.

۷۷. ابن‌قتیبه، الامامه و السیاسه، ج۱، ص۱۸۴؛ ابن‌جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، ج۶، ص۱۵.

۷۸. ذهبی، تاریخ‌الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ۱۴۱۰ق، ص۱۳۰.

۷۹. دینوری، اخبار الطوال، ۱۳۶۸ش، ص.۲۶-۲۶۸.

۸۰. طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۵۲ش، ج۷، صص۳۱۱۹-۳۱۲۰؛ یعقوبی، تاریخ، ۱۳۷۸ش، ج‏۲، ص۱۹۱.

۸۱. طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۵۲ش، ج۷، صص۳۱۲۰؛یعقوبی، تاریخ، ۱۳۷۸ش، ج‏۲، ص۱۹۱.

۸۲. دینوری، اخبار الطوال، ۱۳۶۸ش، ص۲۶۷-۲۶۸.

۸۳. یعقوبی، تاریخ، ۱۳۷۸ش، ص۲۵۳.

۸۴. نرشخی، تاریخ بخارا، ۱۳۶۳ش، ص۵۶.

۸۵. بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۸۸م، ص۳۳۹.

۹۶. بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۸۸م، ص۲۲۳.

۸۷. بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۸۸م، ص۲۲۳.

۸۸. بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۸۸م، ص۱۵۴.

۸۹. بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۸۸م، ص۱۵۴.

۹۰. صدوق، اعتقادات، ۱۳۷۱ش، ص۱۷۸.

۹۱. ابن نما، مثیر الاحزان، ۱۴۰۶ق، ص۱۶.

۹۲. میرخانی، شرح زیارت عاشورا، ۱۳۷۴ش، ص۴۴۷؛ کریمی، اعتبار زیارت عاشورا و رفع برخی از شبهات، ۱۳۸۷ش، ص۷۷.

۹۳. کریمی، اعتبار زیارت عاشورا و رفع برخی از شبهات، ۱۳۸۷ش، ص۸۴؛ میرخانی، شرح زیارت عاشورا، ۱۳۷۴ش، ص۶۵۸.

۹۴. عباس آبادی، پژوهشی سزا در بایدها و نبایدهای ناسزا، ۱۳۸۶، صص۹۰-۹۱.

۹۵. ابن جوزی، الرد علی المتعصب العنید المانع من ذم الیزید، ص۱۳، به نقل از عباس آبادی، پژوهشی سزا در بایدها و نبایدهای ناسزا، ۱۳۸۶، صص۹۰-۹۱.

۹۶. غزالی، احیاءالعلوم، ج۳، ص۱۶۲، به نقل از عباس آبادی، پژوهشی سزا در بایدها و نبایدهای ناسزا، ۱۳۸۶، صص۸۹.

۹۷. عباس آبادی، پژوهشی سزا در بایدها و نبایدهای ناسزا، ۱۳۸۶، ص۹۳.

۹۸. سنایی غزنوی، دیوان شعر، ۱۳۴۱ش، ص۵۵۹.

منابع

1. ابن اثیر، عزالدین علی، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر، ۱۳۸۶ش.
2. ابن الطقطقا، محمد بن علی، فخری فی الآداب السلطانیه و الدول الاسلامیه، تحقیق عبدالقادر محمد مایو، بیروت، دارالقلم العربی، ۱۹۹۱م.
3. ابن حبان، ابوحاتم محمد، الثقات، بیروت، موسسه الکتب الثقافیه، ۱۳۹۳ق.
4. ابن عساکر، ابوالقاسم علی بن حسن، تاریخ مدینه دمشق، قم، دارالفکر، ۱۴۱۵ق.
5. ابن نما، حلی، مثیر الاحزان، قم، مدرسه الامام عج، ۱۴۰۶ق.
6. ابن هشام حمیری، السیره النبویه، مکتبه محمدعلی صبیح و اولاده، بی‌جا، ۱۳۸۳ق.
7. ابن‌اعثم، الفتوح، تحقیق علی شیری، بیروت: دارالأضواء، ۱۹۹۱.
8. ابن‌جوزی، ابوالفرج عبدالرحمن، المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، بیروت، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، ۱۴۱۲ق.
9. ازدی، ابومخنف، مقتل الحسین (علیه السلام)، تحقیق و تعلیق حسین الغفاری، قم: مطبعه العلمیه، بی‌تا.
10. بلاذری، احمد بن یحیی، فتوح البلدان، بیروت، دار و مکتبه الهلال، ۱۹۸۸م.

منبع: ویکی شیعه