وضو گرفتن و ثواب آن‏

اشاره:

طهارت، اصطلاحی فقهی و عنوانی عمومی‌  است برای حالتی که با برخی افعال شرعی مثل وضو، غسل و تیمم پدید می‌ ‌آید و نیز چیزهایی که باعث از بین رفتن نجاسات می‌ ‌شوند و در فقه شیعه به آنها مُطَهِّرات یا پاک‌کننده‌ها می‌ ‌گویند. طهارت از نجاست جزو شرایط صحیح بودن برخی از عبادات مثل نماز است. طهارت ظاهری پاک بودن بدن و لباس از نجاسات است، طهارت باطنی پاکی و نورانیتی است که از طریق وضو، غسل یا تیمم حاصل می‌ ‌شود و طهارت اخلاقی به معنای خالی شدن روح از آلودگی‌های شرک و گناه است.

خداوند متعال در سوره مائده فرموده است «اى کسانى که گرویده اید، چون براى نماز برخیزید، صورت و دستهاى خود را تا آرنج بشویید … تا آنجا که می فرماید باشد که شکر او بجا آورید.»[۱] امام باقر (علیه السّلام) فرموده است، پیامبر (صلّى الله علیه و آله) روزى همراه یاران خویش نماز صبح گزاردند و سپس همراه اصحاب خود نشستند و با ایشان به گفتگو پرداختند، چون آفتاب طلوع کرد، یاران یکى پس از دیگرى رفتند تا آنکه دو تن باقى ماندند که یکى از ایشان از انصار مدینه و دیگرى از قبیله ثقیف بود، پیامبر به آن دو فرمودند می دانم شما را مسأله یى است که می خواهید بپرسید، اگر می  خواهید پیش از آنکه از من بپرسید مسأله شما را خودم بازگو کنم و اگر می خواهید خودتان طرح کنید، گفتند:

اى رسول خدا! شما به ما از سؤال ما خبر بده که موجب رفع بیشتر شبهه و کوردلى است و دورتر از هر شک و تردید و ثابت کننده تر ایمان است، پیامبر (صلّى الله علیه و آله) فرمودند:

اى برادر انصارى تو از قومی  هستى که همواره ایثار می کنند، وانگهى تو شهرنشینى و این مرد ثقفى، صحرانشین است. آیا اجازه می دهى نخست پرسش او را طرح کنم؟

گفت: آرى و پیامبر (صلّى الله علیه و آله) به آن مرد ثقفى فرمودند: اى برادر! تو آمدهاى تا در باره وضوى نماز خود و می‌ زان ثواب آن بپرسى، اکنون بدان که چون دست در آب برى و بسم الله الرحمن الرحیم بگویى، گناهانى که دستهایت انجام داده است فرو می ریزد و چون چهره خویش را بشویى، گناهانى که چشمهایت با نگریستن ناروا فراهم آورده است فرو می ریزد و همچنین گناهانى که زبان و دهانت از راه گفتار ناصواب به دست آورده است فرو می ریزد و چون دو دست خود را بشویى، گناهان دست راست و چپ تو فرو می ریزد و چون بر سر و پشت پاهاى خود مسح کشى، گناهانى که به سوى آن قدمهایت گام برداشته اند فرو می ریزد، و این پاداش وضوى تو است. دنباله این خبر به خواست خداوند متعال در فصل نماز بیان خواهد شد[۲].

امام صادق (علیه السّلام) فرموده است، روزى امیر المؤمنین على (علیه السّلام) همراه پسرش محمد بن حنفیه نشسته بود و فرمود: محمد برایم ظرف آبى بیاور تا براى نماز وضو بگیرم محمد آب آورد، امیر المؤمنین با دست راست آب بر دست چپ خویش ریخت و فرمود «به نام خدا و سپاس خدا را که آب را پاک کننده قرار داد و آن را پلید قرار نداد.» سپس بر موضع بول خویش آب ریخت[۳] و گفت «پروردگارا! آلت جنسى مرا در پارسایى و عفت بدار و عورتم را بپوشان و بدنم را بر دوزخ حرام فرماى»، آنگاه مضمضه کرد (آب در دهان گرفت و بیرون ریخت) و گفت «پروردگارا! در آن روز که ترا دیدار می کنم برهان مرا به من تلقین فرماى و زبانم را به یاد و نام خودت گشاده دار.» سپس استنشاق کرد و آب به بینى خود کشید و گفت «پروردگارا! بوى بهشت را بر من حرام مگردان و مرا از آن محروم مدار و مرا از آنان قرار بده که بوى و رایحه و عطر بهشت را استشمام می کنند.» آنگاه صورت خویش را شست و گفت «پروردگارا! چهره مرا در آن روز که چهره ها سیاه می شود سپید بدار و در آن روز که برخى از چهره ها سپید است چهره ام را سیاه مفرماى.» آنگاه دست راست خویش را شست و گفت «پروردگارا! نامه عمل مرا به دست راستم عنایت فرماى و جاودانگى در بهشت را به دست چپم ارزانى فرماى و با من محاسبه آسانى انجام بده.» سپس دست چپ خویش را شست و گفت «پروردگارا! کارنامه مرا به دست چپم عنایت مفرماى و آن

را بسته با غل بر گردنم قرار مده، و از پاره هاى آتش به تو پناه می بر» سپس بر سر خود مسح کشید و گفت «پروردگارا! مرا با رحمت و عفو و برکتهاى خود بپوشان.» سپس بر هر دو پاى خویش مسح کشید و گفت «پروردگارا! پاهاى مرا در آن روز که پاها می لغزد بر صراط استوار بدار و راه رفتن و کوشش مرا در چیزى قرار بده که ترا از من خشنود دارد.» سپس سر خود را بلند فرمود و به پسرش محمد نگریست و فرمود: اى محمد! هر کس مانند این وضوى من وضو بگیرد و همی‌ ن ادعیه را که خواندم، بخواند، خداى عز و جل از هر قطره آب وضویش فرشته اى می آفریند که خداى را تسبیح و تقدیس و تکبیر می گوید و پاداش آن را تا روز قیامت براى او می نویسد[۴].

پیامبر (صلّى الله علیه و آله) فرمودهاند: کسى که وضو می گیرد همی‌ ن که به آب دست می زند شیطان از او دور می شود و چون مضمضه کند، دل و زبانش را با حکمت روشن می شود و چون آب به بینى خود کشید، خدایش از آتش در امان دارد و بوى خوش بهشت را روزى او فرماید و چون چهره خویش را بشوید، خداوند در آن روز که چهره ها سپید و سیاه می شود چهره اش را سپید می دارد و چون دو دستش را می شوید، خداوند غلهاى آتشین را بر او حرام می فرماید و چون بر سر خویش مسح می کشد، خداوند گناهانش را می  زداید و چون بر پاهاى خویش مسح می کشد، خدایش در آن روز که پاها می  لغزد او را از صراط می  گذراند[۵] و مؤمن چون با همسر خود همبستر می  شود هفتاد هزار فرشته بال رحمت بر او می  گشایند و چون غسل کند، به هر قطره آب خانه اى در بهشت برایش ساخته می شود.

موسى (علیه السّلام) گفته است: پروردگارا! پاداش کسى که از بیم تو وضوى کامل می  گیرد چیست؟ فرمود روز رستاخیز او را برمی  انگیزم در حالى که پرتویى می‌ ان چشمانش براى او نورافشانى می  کند[۶].

پیامبر (صلّى الله علیه و آله) فرموده اند: در خواب مردى از امت خویش را دیدم که مقدمات

عذاب گور و فشار قبر برایش فراهم شده بود، وضوى او پیش او آمد و او را از آن حفظ کرد.

امام صادق (علیه السّلام) فرموده است: هر کس یک تار موى خویش را عمدا از جنابت غسل ندهد در آتش است[۷].

امی‌ ر المؤمنین فرموده است: هر کس از اینکه خیر و برکت خانه اش فراوان شود خوشحال می  شود، هنگام نشستن بر سر غذا وضو بگیرد یعنى هر دو دستش را بشوید.

و روایت شده است، هر کس وضو بگیرد و نام خدا را بر زبان آورد (بسم الله الرحمن الرحیم بگوید) تمام بدنش پاک می شود و این وضو، خود کفاره گناهان می‌ ان دو وضو است و هر کس بسم الله نگوید، فقط همان اندامهایى که آب به آن رسیده است پاک می  شود[۸].

امام موسى بن جعفر فرموده است: هر کس براى نماز مغرب وضو بگیرد وضوى او کفاره گناهان صغیره او در روز خواهد بود و هر کس براى نماز صبح وضو بگیرد وضوى او کفاره گناهان صغیرهاش در شب خواهد بود[۹].

امام صادق (علیه السّلام) فرموده است: هر کس وضو بگیرد و با دستمال خشک کند براى او حسنه نوشته می شود و هر کس وضو بگیرد و با دستمال خشک نکند تا خود خشک شود خداى برایش سى حسنه می  نویسد.

پیامبر فرمودهاند: هنگام وضو گرفتن چشمهاى خود را بگشاید شاید آتش جهنم را نبینید[۱۰].

پی نوشت:

[۱] . آیه ششم سوره پنجم( مائده) و براى اطلاع بیشتر از روایات، به بحث مرحوم سید هاشم بحرانى، تفسیر برهان، ص ۴۵۱، ج ۱، مراجعه شود.

[۲] . این روایت در امالى صدوق دو بار آمده است.( صفحات ۳۲۸ و ۵۴۹) در منابع اهل سنت از طرق دیگر و نسبتا با تفصیل بیشتر در صفحات ۴ تا ۷ اخبار مکه ابو الولید ارزقى( قرن سوم هجرى) آمده است. رک. به: چاپ مکه، ۱۳۹۸ قمرى و به ترجمه آن به قلم این بنده.

[۳] . خوانندگان ارجمند توجه خواهند داشت که چون همواره آب در دسترس نبوده است، گاهى پس از قضاى حاجت و ادرار کردن با سنگ و کلوخ طاهر خود را پاک و خشک می کردهاند و به هنگام وضو، شستن آلت براى زدودن نجاست با آب واجب بوده است و در این مورد باید به کتابهاى فقهى و رساله هاى عملیه مراجعه کرد.

[۴] . این روایت با ذکر سلسله اسناد در ثواب الاعمال صدوق، ص ۱۶ و در امالى صدوق، ص ۳۳۱ و به نقل از این دو کتاب و فلاح السائل در بحار الانوار، ص ۳۱۸، ج ۸۰، آمده است.

[۵] . در امالى صدوق، ص ۱۱۵، آمده است.

[۶] . همان کتاب، ص ۱۲۶.

[۷] . در ثواب الاعمال و عقاب الاعمال صدوق، ص ۲۷۳، چاپ آقاى غفارى، ۱۳۹۱ قمرى آمده است.

[۸] . در علل الشرائع صدوق، ص ۲۷۳، ج ۱، آمده است.

[۹] . در ثواب الاعمال، ص ۱۷، آمده است.

[۱۰] . در ثواب الاعمال، ص ۱۷ و علل الشرائع، ص ۲۶۶، ج ۱ آمده است.