مقصود از «مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الکِتاب» در قرآن

اشاره:

با مراجعه به روایات تفسیرى اهل سنّت و شیعه پى مى بریم که مقصود از ( مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتابِ) «کسى که علم کتاب (و آگاهى بر قرآن) نزد اوست» در آیه ۴۳ سوره رعد، اهل بیت عصمت و طهارت و در رأس آنان على بن ابى طالب(علیه السلام) است. در اینجا روایات شیعه و اهل سنّت را مورد بررسى قرار مى دهیم:

روایات اهل بیت(علیه السلام)

۱ . کلینى(رحمه الله) به سند صحیح از برید بن معاویه نقل کرده که گفت: از امام باقر(علیه السلام)درباره آیه ( قُلْ کَفى بِاللهِ شَهِیداً بَیْنِی وَبَیْنَکُمْ وَمَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتابِ) سؤال کردم؟ حضرت فرمود: تنها ما را قصد کرده است و على اوّل و افضل ما و بهترین ما بعد از پیامبر(صلى الله علیه وآله) است.(۱)

۲ . او هم چنین به سندش از سدیر نقل کرده که گفت:

من و ابوبصیر و یحیى بزاز و داوود بن کثیر در مجلس امام صادق(علیه السلام) بودیم که حضرت در حالى که غضبناک بود بر ما وارد شد و هنگامى که در جایگاه خود نشست فرمود: «… اى سدیر! آیا در آنچه از کتاب خداوند . عزّ وجلّ . خوانده اى این آیه را یافته اى: ( قُلْ کَفى بِاللهِ شَهِیداً بَیْنِی وَبَیْنَکُمْ وَمَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتابِ)؟ گفت: عرض کردم: فدایت گردم! این آیه را خوانده ام. حضرت فرمود: آیا کسى که نزد او علم کتاب است تمام آن نزد او است یا بعض آن؟ عرض کردم: خیر، بلکه علم به تمام کتاب نزد او است. آن گاه حضرت اشاره به سینه خود کرد و فرمود: به خدا سوگند! علم تمام کتاب نزد ما است، به خدا سوگند! علم تمام کتاب نزد ما است.(۲)

۳ . طبرسى(رحمه الله) نقل کرده که مردى از على بن ابى طالب(علیه السلام) از برترین منقبتى که براى او است سؤال کرد؟ حضرت این آیه را قرائت کرد و فرمود: از جمله ( مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتابِ) تنها ما را قصد کرده است.(۳)

۴ . فیض کاشانى از کتاب «مجالس» از پیامبر(صلى الله علیه وآله) نقل کرده که حضرت درباره این آیه فرمود: آن برادرم على بن ابى طالب(علیه السلام) است.(۴)

۵ . على بن ابراهیم قمى از امیرالمؤمنین(علیه السلام) نقل کرده که فرمود: «آگاه باشید! همانا علمى که آدم آن را از آسمان بر زمین فرود آورد و جمیع آنچه به آن، پیامبران تا خاتم النبیین فضیلت داده شدند، نزد عترت خاتم پیامبران است.»(۵)

روایات اهل سنت

۱ . ابن مغازلى شافعى به سند خود از عبدالله بن عطاء نقل کرده که گفت: نزد ابى جعفر نشسته بودم که ناگهان فرزند عبدالله بن سلام از جلوى حضرت عبور کرد. عرض کردم: خداوند مرا فدایت گرداند، این فرزند کسى است که نزد او علم کتاب است؟ حضرت فرمود: خیر، ولکن آن کسى که نزد او علم کتاب مى باشد، صاحب شما على بن ابى طالب(علیه السلام) است، کسى که در شأن او آیاتى از کتاب خداوند . عزّ وجلّ . نازل شده است: ( وَمَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتابِ)، ( أَفَمَنْ کانَ عَلى بَیِّنَه مِنْ رَبِّهِ وَیَتْلُوهُ شاهِدٌ مِنْهُ)، ( إِنَّما وَلِیُّکُمُ اللهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِینَ آمَنُوا).(۶)

۲ . حاکم حسکانى به سندش از ابوسعید خدرى نقل کرده که از رسول خدا(صلى الله علیه وآله)درباه قول خداوند متعال: ( وَمَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتابِ) سؤال کردم؟ حضرت فرمود: آن برادرم على بن ابى طالب است.(۷).(۸)

پی نوشت:

۱ . اصول کافى، ج ۱، ص ۲۲۵، ح ۶٫

۲ . اصول کافى، ج ۱، ص ۲۵۷، ح ۳٫

۳ . الاحتجاج، ج ۱، ص ۲۳۲٫

۴ . الصافى، ج ۳، ص ۷۷٫

۵ . تفسیر قمى، ج ۱، ص ۳۶۷٫

۶ . مناقب ابن مغازلى، ص ۱۳۴٫

۷ . شواهد التنزیل، ج ۱، ص ۳۰۷ و ۳۰۸٫

۸ . على اصغر رضوانى، امام شناسى و پاسخ به شبهات (۱)، ص ۴۱۲٫