محل زندگى حضرت حجه بن الحسن العسکرى (ع)

محل زندگى حضرت حجه بن الحسن العسکرى (ع) در دوران کودکى همچون محل زندگى حضرت موسى (ع) مخفى بود، تا از گزند طاغوتیان زمان محفوظ گردد. اما در مورد اقامتگاه حضرت حجّت(ع) باید گفت: دلیل قاطعى بر اقامت آن بزرگوار در مکان معیّنى وجود ندارد، چنان که در بعضى احادیث هم وارد شده است.از جمله: هنگامى که از امام حسن عسکرى (ع) مى پرسند، اگر حادثه اى براى شما روى دهد از کجا از فرزند گرامى شما سراغ بگیریم؟ حضرت در پاسخ فرمودند: «در مدینه [۱]».همچنین روایت شده است  که عدّه  معدودى از اقامتگاه ایشان خبر دارند: امام زین العابدین (ع) مى فرماید: «لا یَطَّلِعُ على موضعه اَحَدٌ من ولىٍّ و لا غیره، الاّ الذى یلى اَمْرَهُ»[۲]هیچ کس از دوستان و دیگران از اقامتگاه او مطّلع نمى شود، به جز کسى که متصدى خدمت گزارى اوست. ابوبصیر از امام محمّد باقر (ع)نقل کرده که مى فرماید: «لابدّ لصاحب الأمر من عُزله، و لابدّ فى عُزلته من قُوَّه، و ما بثلاثینَ مِنْ وحشه و نِعْمَ المنزلُ طیبهُ»[۳] ترجمه: «براى صاحب این امر دوران عزلتى است و در ایام عزلت نیرو و قدرتى لازم است، با سى نفر وحشتى نیست و مدینه چه جایگاه خوبى است!»علامه مجلسى در بحارالانوار،می گوید: «عزلت به معنى گوشه نشینى است و «طبیّه» بر اسم مدینه منوّره اطلاق مى شود. این حدیث را ابوحمزه از حضرت امام صادق (ع) نیز نقل کرده است. و نیز در روایتى دیگر آمده است: «انّ لصاحب هذا الامر بیتاً یقال لَه: بیت الحَمْدِ، فیه سراجٌ یُزهِرُ منه یوم وُلِدَ الى ان یقوم بالسّیف، لا یُطفى.»[۴] «براى صاحب این امر خانه اى است که به آن بیت الحمد گفته مى شود و در آنجا چراغى هست که از روز ولادت آن حضرت روشن مى باشد; این چراغ هرگز خاموش نمى شود، تا روزى که حجّت خدا با شمشیر قیام کند.» این روایت را مفضل بن عمر از امام صادق (ع) نقل کرده است. در روایت دیگرى امام صادق (ع) مى فرماید: «کیف أنتم اذا بَقیتم بلا امامِ هدىً و لا علم یُرى…»[۵] «چگونه است حال شما (شیعیان) هنگامى که دستتان به امامتان نرسد و نشان آشکارى نیابید.» و نیز در روایت دیگرى آمده: «للقائم غیبتان: إحداهما صغیره و الأخرى طویله. فالأولى لا یعلَم بمکانه فیها الا خاصَّهُ شیعته والأخرى لا یعلم بمکانه فیها الاّ خاصّهُ مَوالیه فى دینه.»[۶] «براى قائم ما دو غیبت است: یکى از آنها کوتاه و دیگرى طولانى است، در غیبت کوتاه تنها شیعیان خاص از جایگاه او مطلع مى شوند و در دومى به جز خدمت گزاران ملازم او، کسى از اقامتگاهش آگاه نخواهد بود.» نیز روایت شده: ابراهیم بن مهزیار توسط فرستاده ى حضرت ولى عصر (ع) به پیشگاه آن سرور فرا خوانده شد; او از طائف گذشته و به دشت حجاز هدایت شده که «عوالى» نامیده مى شود; در آنجا به خدمت کعبه ى مقصود مشرف مى شود، در این ایام مهدى (ع) به پسر مهزیار مى فرماید: «پدرم با من پیمان بسته که در مخفى ترین و دورترین سرزمین ها مسکن گزینم، تا از تیررس اهل ضلالت در امان باشم، این پیمان براى این ریگزارهاى عوالى (دشت حجاز از نجد تا تهامه) انداخته است.» آن گاه آن حضرت دعایى را که در دوران غیبت فرموده اند، بار دیگر تلاوت کردند: «اللهمَّ امْجُبْنى عن عیون اَعْدائى واجْمَع بینى و بین اولیائى.»[۷] «بار خدایا، مرا از دیدگان دشمنانم پوشیده نگاه دار و بین من و دوستانم اجتماع حاصل کن.» همچنین حمیرى از محمّد بن عثمان نقل مى کند، که از او شنیدم که مى گفت: حضرت فرمود: «انّ صاحب هذا الامر یحضر الموسم کل سنه فیرى الناس و یعرفُهُم و یرونه و لا یعرفونه.»[۸] «همانا صاحب این امر همه ساله در موسم حج به زیارت خانه  خدا مشرّف شده و در مراسم حج شرکت مى کند (و در عرفات مى ایستد و به دعاى مؤمنین آمین مى گوید) ولى انبوه حجاج او را نمى بینند و یا مى بینند و او را نمى شناسند.» و نیز زراره از امام صادق (ع) نقل مى کند: «قائم را دو غیبت است در یکى از آنها بر مى گردد و در دیگرى معلوم نمى شود کجا هست، در موقع و موسم حج حضور مى یابد و مردم را مى بیند ولى کسى او را نمى بیند.»[۹]

نتیجه:
آنچه که مسلم است حضرت حجت (ع) در عالم هستى حضور دارند و همه ساله در موسم حج شرکت نموده وحج به جا می آورند و ممکن است حتى بعضى افراد ایشان را ببینند، که یا با معرفت و درک زیارت مى کنند آن حضرت را یا حتى ایشان را نمى شناسند . آنچه از بعضى روایات مذکور استفاده مى شود بعضى از مکان ها مثل مدینه منوره یا عوالى[۱۰] (دشت حجاز) براى آن حضرت تعیین شده که در بعضى مواقع ایشان
در آن جا حضور دارند. لکن به سبب رتق و فتق امور مسلمین عالم و شیعیان آن حضرت که به ایشان نیاز دارند ممکن است در مکان هاى دیگر نیز حضور پیدا کرده و به مشکلات آنان رسیدگی نمایند.

پی نوشت:

[۱]ـ گل محمدى ، آرمان فریده: البیعه لله، رسالت جهانى حضرت مهدى (ع)،قم، مؤسسه الهادى، دوم، ۱۳۷۸، ص ۱۲۶٫
[۲]ـ محمد باقر مجلسى، بحارالأنوار، تهران، دارالکتب الاسلامیه ،ج۵۲،ص،۱۵۳،ح۵٫
[۳]ـ محمد باقر مجلسى، همان، ص ۱۵۳، ح ۶، و على دوانى، مهدى موعود، تهران، دارالکتب الاسلامیه ، ص ۹۲۸- ۹۲۹٫
[۴]ـ محمد باقر مجلسى، همان، ج ۵۲، ص ۱۵۸، ح ۲۱ و على دوانى، همان، باب ۲۸، ص ۹۲۹- ۹۳۰٫
[۵]ـ محمد باقر مجلسى، همان، ج ۵۱، ص ۱۱۱، ح ۵٫
[۶]ـ همان، ج ۵۲، ص ۱۵۵٫
[۷]ـ محمد باقر مجلسى، همان، ج ۹۴، ص ۳۷۸٫
[۸]ـ على دوانى، همان، باب ۲۸، ص ۹۳۳، ۹۳۴٫
[۹]ـ على دوانى، همان، ص ۹۳۳٫
[۱۰] – امروزه درمدینه منطقه ای به عوالی معروف است که معمولا شیعیان درآن ساکن بودند.