لجاجت از عوامل گرایش به بی دینی

اشاره:

یکی از اموری که انسان را به سوی الحاد و بی دینی سوق می دهد لجاجت است. انسانهای لجوج همیشه در گمراهی بسر برده و هرگز نمی خواهند که بر اشتبتاهات خود اعتراف نموده و از تفکر و تعقل استفاده کنند.حجاب تعصب و لجاجت، در منظر قرآن و روایات، نیز یکی از موانع گرایش به دین و حق بینی است. در این نوشته نقش لجاجت در بی دینی از دیدگاه قرآن کریم بیان شده است.

  قرآن درباره رفتار تعصب آمیز و عنادگونه برخی از اهل کتاب، چنین می فرماید:

۱. «وَ لَئنِ‏ْ أَتَیْتَ الَّذِینَ أُوتُواْ الْکِتَابَ بِکلُ‏ِّ ءَایَهٍ مَّا تَبِعُواْ قِبْلَتَکَ؛ سوگند که اگر براى (این گروه از) اهل کتاب، هر گونه آیه (و نشانه و دلیلى) بیاورى، از قبله تو پیروى نخواهند کرد» (۱)

۲. درباره لجاجت مشرکان آمده است: «وَ لَوْ فَتَحْنَا عَلَیهْم بَابًا مِّنَ السَّمَاءِ فَظَلُّواْ فِیهِ یَعْرُجُونَ، لَقَالُواْ إِنَّمَا سُکِّرَتْ أَبْصَارُنَا بَلْ نحَنُ قَوْمٌ مَّسْحُورُون؛ و اگر درى از آسمان به روى آنان بگشاییم، و آنها پیوسته در آن بالا روند …باز مى‏گویند: «ما را چشم‏بندى کرده‏اند؛ بلکه ما (سر تا پا) سحر شده‏ایم!» (۲)؛

کافران مکه برای گریز از پذیرفتن حقایق الهی، آنها را اموری موهوم جلوه می دادند و پیامبر را متهم به سحر می کردند.لجاجت آنها عامل عدم تسلیم در برابر تعالیم آسمانی بود.

۳. در آیات متعدد دیگر، خداوند به بهانه های واهی و لجاجت مشرکان در برابر پیامبر اشاره می کند: «وَ قَالُواْ لَن نُّؤْمِنَ لَکَ حَتىَ‏ تَفْجُرَ لَنَا مِنَ الْأَرْضِ یَنبُوعًا،أَوْ تَکُونَ لَکَ جَنَّهٌ مِّن نخَّیلٍ وَ عِنَبٍ فَتُفَجِّرَ الْأَنْهَرَ خِلَالَهَا تَفْجِیرًا، أَوْ تُسْقِطَ السَّمَاءَ کَمَا زَعَمْتَ عَلَیْنَا کِسَفًا أَوْ تَأْتىِ‏َ بِاللَّهِ وَ الْمَلَئکَهِ قَبِیلاً، أَوْ یَکُونَ لَکَ بَیْتٌ مِّن زُخْرُفٍ أَوْ تَرْقىَ‏ فىِ السَّمَاءِ وَ لَن نُّؤْمِنَ لِرُقِیِّکَ حَتىَ‏ تُنزَّلَ عَلَیْنَا کِتَابًا نَّقْرَؤُهُ قُلْ سُبْحَانَ رَبىّ‏ِ هَلْ کُنتُ إِلَّا بَشَرًا رَّسُولًا؛ و گفتند: «ما هرگز به تو ایمان نمى‏آوریم تا اینکه چشمه‏جوشانى از این سرزمین (خشک و سوزان) براى ما خارج سازى … ،یا باغى از نخل و انگور از آن تو باشد؛ و نهرها در لابه‏لاى آن جارى کنى … ، یا قطعات (سنگهاى) آسمان را- آن چنان که مى‏پندارى- بر سر ما فرود آرى؛ یا خداوند و فرشتگان را در برابر ما بیاورى … ، یا براى تو خانه‏اى پر نقش و نگار از طلا باشد؛ یا به آسمان بالا روى؛ حتى اگر به آسمان روى، ایمان نمى‏آوریم مگر آنکه نامه‏اى بر ما فرود آورى که آن را بخوانیم! «بگو:» منزه است پروردگارم (از این سخنان بى‏معنى)! مگر من جز انسانى فرستاده خدا هستم؟! (۳)؛

۴. گاه انسان بر اثر عشق و علاقه شدید به چیزی، به مرتبه تعصب و تصلب می رسد: یعنی آن چنان تعصب، ذهن و روح او را پر کرده، با وجود او عجین می گردد که حتی پس از فهمیدن واقعیت ها، حاضر به پذیرش آن نمی گردد.

  «وَ مِنهْم مَّن یَسْتَمِعُ إِلَیْکَ وَ جَعَلْنَا عَلىَ‏ قُلُوبهِمْ أَکِنَّهً أَن یَفْقَهُوهُ وَ فىِ ءَاذَانهِمْ وَقْرًا وَ إِن یَرَوْاْ کُلَّ ءَایَهٍ لَّا یُؤْمِنُواْ بهِا حَتىَّ إِذَا جَاءُوکَ یجُادِلُونَکَ یَقُولُ الَّذِینَ کَفَرُواْ إِنْ هَاذَا إِلَّا أَسَطِیرُ الْأَوَّلِینَ؛ پاره‏اى از آنها به (سخنان) تو، گوش فرامى‏دهند؛ ولى بر دلهاى آنان پرده‏ها افکنده‏ایم تا آن را نفهمند؛ و در گوش آنها، سنگینى قرار داده‏ایم. و (آنها بقدرى لجوجند که) اگر تمام نشانه‏هاى حق را ببینند، ایمان نمى‏آورند؛ تا آنجا که وقتى به سراغ تو مى‏آیند که با تو پرخاشگرى کنند، کافران مى‏گویند: «اینها فقط افسانه‏هاى پیشینیان است!»

در شان نزول آیه فوق چنین آمده است: گروهی از مشرکان قریش، مانند ابوسفیان، ولیدبن مغیره، ابوجهل و جمعی دیگر خدمت پیامبر آمدند و به سخنان ایشان گوش فرا دادند.سپس رو به نظربن حارث کردند – وی مردی تاجر بود که به ایران سفر می کرد و از داستان های قدیم ایرانیان اطلاع فراوان داشت – و گفتند: محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) چه می گوید؟گفت: نمی دانم چه می گوید؛ ولی می بینم لب های خود را تکان می دهد و همان افسانه های پیشینیان را که من برایتان بازگو می کردم بیان می کند.سپس ابوسفیان گفت: من برخی از سخنان او را حق نمی بینم و ابوجهل گفت: ابدا.

در این جا آیه فوق نازل شد و با صراحت گفت که بر دل های این لجوجان متعصب و خود خواه پرده افتاده است و لذا پیوسته به جدال با تو بر می خیزند؛ جدالی از سر لجاج، خود خواهی و غرور(۵).

تعصب و لجاجت، در واقع لازمه یکدیگرند؛ زیرا وابستگی به چیزی، انسان را وادار می کند که در مورد آن پافشاری و اصرار نموده، دفاع بی قید و شرط کند.سرچشمه لجاجت و تعصب، گاهی تکبر و خود خواهی است؛ ولی غالبا جهل و کوتاه فکری، موجب آن می شود.

این خصلت درونی زشت، می تواند مانع بزرگی در راه گرایش افراد به حقیقت، هدایت و پیروی از تعالیم دینی باشد.

پی نوشت:

۱. بقره (۲) آیه ۱۴۵.

۲. حجر (۱۵آیات ۱۴ – ۱۵.

۳. اسراء (۱۷) آیات ۹۰ – ۹۳.

۴. انعام (۶) آیه ۲۵.

۵. ناصر مکارم شیرازی، پیام قرآن (تفسیر نمونه موضوعی)، ج ۱، ص ۳۳۷.

منبع: عوامل و ریشه های دین گریزی

نویسنده : علی شکوهی