عقل ستیزی تثلیث و سه خدایی در مسیحیت

تثلیث، اساسی ترین اصل از اصول آیین مسیحیت است. تثلیث در اصطلاح علم ادیان به معنای سه گانه ‌پرستی است. تثلیث در ادیان قدیم نیز رایج بوده به خصوص در ادیان کهن روم و مصر که به خدایان سه گانه اعتقاد داشته اند.

مراد از تثلیث در دین مسیحیت

تثلیث در دین مسیحیت به این معنا است که در الوهیت سه شخص وجود دارند؛ پدر، پسر و روح ­القدس که همه آن ها در الوهیت مساوی و دارای شأنی همسان بوده و هیچ کدام بر دیگری برتری ندارد.[۱] به عبارت دیگر تثلیث مرکب از خدای پدر و خالق جهان و خدای پسر و نجات دهندۀ همۀ جهانیان و خدای روح ‌القدس و متبرک کنندۀ برگزیدگان خداست.[۲]

مسیحیان با صراحت می گویند خدایکی است؛ اما سه گانه: پدر، پسر و روح ‌القدس این هرسه همان خدای یگانه است!^[۳]

البته آموزه سه خدایی به صراحت در کتاب مقدس مسیحیان وجود ندارد و به جای آن به ویژه در نامه های پولس به جای تثلیث به ثنویت یعنی خدای پدر و خدای پسر تصریح شده است. ولی در عین حال می توان گفت که ریشه های تثلیث در کتاب مقدس به چشم می خورد به این معنا که هرچند در کتاب مقدس روح القدس به عنوان خدا مطرح نشده است اما به گونه ای از آن نام برده شده که زمینه را برای اینکه  تثلیث آماده نموده است.

روح القدس در کنار خدای پدر و خدای پسر در سال ۳۲۵ میلادی در کنفرانس نیقیه که از سوی کنستانتین امپراطور روم که به تازکی مسیحی شده بود، تشکیل گردید به خدا سوم تبدیل گردید و در این کنفرانس قطعنامه ای صادر گردید که هر کسی قائل به تثلیث نباشد کافر است.

سوالات ما

در باره تثلیث که رکن اصلی مسیحیت را تشکیل می دهد سوالات زیر مطرح می گردد:

۱. مسیحیان چه دلیل تاریخی و عقلی بر این دارند که مسیح فرزند خداست و یا خداست. تا یک ضلع تثلیث را تشکیل بدهد؟

۲. دلیل مسیحیان بر خدایی روح‌ القدس چیست تا در کنار خدا و حضرت مسیح (علیه السلام) ضلع سوم را تشکیل بدهد؟

۳. پدیدۀ تثلیث مفهوم مشخصی ندارد، به شهادت تاریخ و کتاب مقدس، حضرت عیسی (علیه السلام) فرزند انسان است و مانند سایر انسان ها بی‌هیچ تفاوتی زندگی می­کرد و در معرض تغییر و تحول قرار داشت، پس ممکن نیست که چنین موجود ممکنی همسان خدای واجب ‌الوجود گردیده و با او در کنار روح‌ القدس خدای واحد را بسازد! این مسأله در مورد روح­القدس نیز جاری است. بنابراین تثلیث مسیحیت نه تنها پایه عقلی و علمی ندارد بلکه با این دو امر در تعارض است.

۴. آموزۀ تثلیث با اعتقاد به یکتایی خداوند قابل جمع نیست. اگر مسیح (علیه السلام) و روح‌القدس را از حیث ذات در ردیف خداوند قرار دهیم، لزوماً باید صفات الهی از جمله ازلی و ابدی بودن را به آنها نسبت دهیم. و به این ترتیب، هر سه واجب‌الوجود خواهند بود. و با توجه به اینکه اگر چیزی واجب‌الوجود باشد، در وجود و تمام شئوناتش از وجود دیگری مستقل و بی­نیاز خواهد بود. پس لازمه تثلیث این می شود که خدا، عیسی و روح‌القدس هر کدام خدایان مستقلی هستند که با هم هیچ ربط و خویشاوندی ­ای ندارند.

در حالی­که تثلیث مسیحیت به این معناست که مجموع آنها یک خدای واحد را می سازند! و لازمه آن این است که آنها به تنهایی هیچکدام خدا نیستند و نتیجه این تفکر به تناقض منتهی می‌شود به این معنا که هر یکی از آنها هم خداست هم خدا نیست. و گزاره‌ای که به تناقض منتهی شود باطل است. پاسخ مسیحیان در برابر این اشکال چیست؟

۵. افزون بر آن اگر این امکان وجود داشته باشد که سه فرد مشخص یک خدا را تشکیل بدهد هیچ دلیلی نداریم که این مسئله به تثلیث منحصر شود، بلکه این امکان هم وجود خواهد داشت که افراد بیشتری از موجودات ممکن در کنار خدا، خدای واحد راتشکیل دهند! همان چیزی که چهار خدایی و پنج خدایی و بالا تر را باطل می‌داند، بطلان سه خدایی را نیز به اثبات می­رساند و در سه خدایی هیچ امتیازی دیده نمی ­شود تا آن را توجیه کرده و مورد قبول عقل و عقلاء و عرف قرار دهد. جواب مسیحی ها در این رابطه چیست؟

۶. آیا آموزۀ سه خدایی، مسیحیت را عملا از مسیر ادیان ابراهیمی و توحیدی منحرف نکرده و آن را در حوزه آیین های غیرآسمانی قرار نداده است. دینهایی که توسط پیامبران الهی از آدم گرفته تا خاتم پیامبران برای هدایت بشر آورده شده اند، همگی دعوت به توحید نموده و از شرک و پرستیدن غیر خدای یگانه مردم را باز داشته اند؛ اما در مسیحیت موجود، برخلاف سایر ادیان الهی تثلیث به جای توحید برگزیده شده است؟

اگر مسیح خدا و یا پسر خدا است پس در همه زمانها باید پسر خدا باشد و اختصاص به زمانی خاصی ندارد.

نویسنده: حمیدالله رفیعی

پی نوشت ها

[۱] .  درسنامه الهیات مسیحی،  ص۶۱.

[۲] .  خدای مسیحیان، (از سلسله کتابهای مسیحی برای جهان)،  ص۹۹.

[۳] .  انسان و ادیان،  ص۷۹.

منابع:

۱. الیستر مک کراث، درسنامه الهیات مسیحی، ترجمه: بهروز حدادی.

۲. ستیفن نیلز، خدای مسیحیان، (از سلسله کتابهای مسیحی برای جهان)، ترجمه: مسعود رجب‌نیا.

۳. میشل مالرب، انسان و ادیان، ترجمه: مهران توکلی.