شیخ جمال الدین ابوالفتوح رازی(ره)

اشاره:

جمال الدین حسین بن على بن محمد بن احمد معروف به ابوالفتوح رازى یکى از علما و مفسرین بزرگ شیعه در قرن ششم هجرى است. ابوالفتوح دانشمندى فقیه، مفسرى کبیر، واعظى شهیر و محدثى ادیب بود. نسب او به بدیل از قبیله بنى خزاعه که از اصحاب رسول گرامى اسلام صلى الله علیه و آله و سلم و دودمان پیامبر عزیز بودند منتهى مى شود. اجداد ابوالفتوح احمد بن حسین، محمد بن احمد و هم چنین پدرش على بن محمد از اعلام شیعه بوده اند که از محضر علماى متقدمین بهره مى بردند.

اساتید

ابو الفتوح از شاگردان پدر خود و عمویش عبدالرحمان و ابوالوفاى رازى بود اما بیشتر مراتب علمى ا و از محضر مفید ثانى فرزند شیخ الطایفه عاید او گردید و خود در ادبیات عرب و عجم، فقه و تفسیر و حدیث و علم رجال مهارت داشت. شهرت او به واسطه تألیف او مخصوصا‌ً مجلدات تفسیر روض الجنان مى باشد. تفسیر مذکور از قدیمى ترین تفاسیر فارسى در جهان اسلام و تشیع مى باشد.

از منظر بزرگان

صاحب تراجم علما مانند قاضى شهید در مجالس المؤمنین مى نویسد تفسیر ابو الفتح در رشاقت تحریر و عذوبت تقریر و دقت نظر بى نظیر است. علامه مجلسى در بحار، علامه خوانسارى در روضات، علامه نورى در خاتمه مستدرک و محدث قمى در فواید ابوالفتوح رازى را به عنوان رئیس مفسرین و ترجمان کلام خدا و محققى دقیق متذکرند. اضافه مى کنند که تفسیر او در کمال دقت و آراستگى است و شهادت مخالفان را پاسخ دندان شکن داده است. صاحب مجالس مى نویسد به گمان من مفسر معروف فخر رازى تفسیر خود را با استفاده و اقتباس از تفسیر ابو الفتوح به رشته تحریر برده است. تاریخ العلما حاکى است که مرحوم طبرسى، مرحوم ابو الفتوح و زمخشرى (صاحب کشّاف) در نیمه اول قرن ششم هجرى معاصر با یکدیگر بوده اند و این سه نفر در آثار خود نامى از هم نبرده اند و شاید از تألیف ارزنده خویش بى خبر بوده اند. تفسیر فخر رازى بعد از تفسیر ابوالفتوح نوشته شده است. ابو الفتوح غیر از مجلّدات روض الجنان، روح الالباب، تبصره، العوام، رسائلى چند نیز به رشته تحریر برد.

وفات

سنوات آخر عمر شریفش در شهر رى سپرى شد و چنین به نظر مى رسد که قبل از راوندیها جهان فانى را وداع نموده باشد. ظاهراً در اواسط قرن ششم وفات نموده و مدفن او در کنار حضرت عبد العظیم حسنى در مقبره شخصى خود معروف است.