سریه زید بن حارثه در منطقه قَرَده

پس از جنگ بدر و شکست سنگین مهاجمان و مشرکان مکه در نبرد با سپاهیان حضرت محمد(صلی الله علیه و آله) و کشته شدن تعداد زیادى از سپاهیان شرک و کفر به دست مسلمانان، رعب و وحشتى در کافران و مشرکان به وجود آمد. به طورى که براى سفرهاى بازرگانى خویش به شام، واهمه و ترس عجیبى از مسلمانان داشته و عبور از راه معمول بین مکه و شام را، که از کنار دریاى سرخ و از حوزه حکومتى پیامبر(صلی الله علیه و آله) در حوالى مدینه منوره مى گذشت، به مصلحت نمى دیدند. أشراف و اعیان قریش مکه پس از مشورت و گفت و گو به این نتیجه رسیدند که سفرهاى بازرگانى خویش را ادامه دهند، زیرا حیات آنان به این داد و ستدها بستگى دارد، ولیکن، از این پس، نه از راه معروف و معمول بین مکه و شام، بلکه از راه ناشناخته اى که در صحراى عربستان، میان مکه و عراق قرار دارد عبور کنند و پس از رسیدن به عراق، از آن جا به سوى شام عازم گردند. تا از این طریق، بدون مواجه شدن با مسلمانان، به اهداف اقتصادى خویش دست یابند. بدین منظور تعدادى از سربازان قریش مکه با کالاهایى مختلف از راه صحراى عربستان به سوى عراق راه افتاده، تا از آن جا به شام روند.

این خبر به اطلاع پیامبر(صلی الله علیه و آله) رسید و آن حضرت براى کاهش قدرت شیطانى قریش، تصمیم گرفت که بر آنان ضربه اى وارد سازد. بدین جهت پسرخوانده اش زید بن حارثه را در رأس یکصد مرد جنگى به سوى آنان اعزام کرد. زید بن حارثه و سربازان او در نخستین روز ماه جمادى الآخر سال سوم قمرى، از مدینه منوره حرکت و به سمت کاروان قریش رهسپار شدند.

سربازان اسلام، پس از چند روز راه پیمایى، در منطقه “قرده” که در مسیر بیابانى میان مکه و عراق است، به کاروان قریش نزدیک گردیده و به آنان هجوم آوردند. اعیان و اشراف قریش، مانند ابوسفیان، صفوان بن امیه، ابوزمعه، عبدالله بن ابى ربیعه و حویطب بن عبدالعزى، که صاحبان اصلى این کاروان بودند، به محض رویارویى با سپاهیان اسلام، از منطقه گریخته و خود را رهانیدند. ولى سربازان مسلمان، موفق گردیدند که سه نفر از همراهان آنان را اسیر و مقدار زیادى از اموالشان، از جمله تعداد زیادى شتر را به غنیمت گرفته و با پیروزى به مدینه منوره برگردند.

پیامبر(صلی الله علیه و آله) پس از دریافت غنایم، آن ها را تخمیس و خمس آن ها را که به مبلغ بیست هزار درهم مى شد دریافت کرد و مابقى را در میان رزمندگان تقسیم نمود. یکى از اسیران آن سریه، مردى به نام فُرات بن حیّان عجلى بود، که مسئولیت راهنمایى کاروان قریش از مکه به سمت عراق را بر عهده داشت و پیش از این، در واقعه بدر اسیر شده و با رأفت پیامبر(صلی الله علیه و آله) آزاد گردیده بود.

بدین جهت، در این سریه در معرض اعدام قرار گرفت، ولى با وساطت ابوبکر بن ابى قحافه، که از پیش با وى رابطه حسنه اى داشت، مسلمان شد و از مرگ حتمى رهایى یافت.

گفتنى است که این سریه، نخستین سریه اى بود که زید بن حارثه، فرماندهى آن را بر عهده گرفته بود.(۱) از آن پس وى سریه هاى دیگرى را نیز فرماندهى کرد و سرانجام در یکى از سریه ها، به نام جنگ موته به شهادت رسید.

پی نوشت:

۱- نک: المغازى (محمد بن عمر واقدى)، ج۱، ص۱۹۷؛ التنبیه و الاشراف (مسعودى)، ص ۲۱۰، سبل الهدى و الرشاد (صالحى شامى)، ج۶، ص ۳۲.