روش های افزایش رفتارهای خوب در فرزند

گاه دیده می‌شود که فرزند شما، از عهده انجام کاری برمی‌آید اما آن کار را به دفعات لازم انجام نمی‌دهد. مثلا سلام کردن را یاد گرفته است اما به ندرت به افراد بزرگتر از خود سلام می‌کند یا می‌تواند تکالیفش را انجام دهد اما در این کار، سستی نشان می‌دهد. در این گونه موارد، با استفاده از روش‌های افزایش رفتار، می‌توان رفتار دلخواه را در او افزایش داد.

روش تقویت مثبت تقریبا همان روش متداول پاداش است که همه با آن آشنا هستند و غالبا آن را مورد استفاده قرار می‌دهند. با این حال، بین پاداش و تقویت مثبت، اندک تفاوتی وجود دارد که روان شناسان را بر آن داشته است تا به جای پاداش، از اصطلاح دقیق‌تر تقویت مثبت استفاده کنند.

در پاداش دادن افراد، هدف ما به طور عمده قدردانی و سپاسگزاری از اعمال گذشته آنهاست و گرچه پاداش یک رفتار معمولا به تکرار آن می‌انجامد هدف ما از پاداش دادن رفتار، ضرورتا تکرار آن رفتار در آینده نیست.

اما در تقویت مثبت، هدف الزاما تکرار رفتار است یعنی اگر پس از تقویت یک رفتار، احتمال وقوع آن رفتار در شرایط همسان آتی افزایش نیابد، گفته می‌شود که تقویت صورت نگرفته است. تقویت مثبت، بهترین و موثرترین روش افزایش رفتار است. فرایندی که در آن، ارائه تقویت‌کننده مثبت بعد از رفتار، منجر به نیرومند شدن آن رفتار می‌شود.

وقتی والدی تصمیم می‌گیرد هر وقت فرزندش سلام کند با لبخند زدن به هنگام جواب دادن به سلام او رفتار سلام کردن آنها را تقویت کند، در واقع از تقویت مثبت استفاده می‌کند.

اصول تقویت مثبت

اصل اول: از تقویت‌کننده مناسب استفاده کنید. تقویت‌کننده‌های مختلف، بر افراد مختلف، تاثیرات متفاوتی دارند. همچنین تاثیر یک تقویت‌کننده واحد بر یک فرد معین، در شرایط مختلف متفاوت است. بنابراین لازم است در استفاده از تقویت‌کننده‌ها در شرایط گوناگون و با افراد مختلف، این نکته به خوبی مورد توجه قرار گیرد.

اصل دوم: فوریت تقویت، یک عامل مهم است. تقویت فوری، اثربخشی بیشتری از تقویت همراه با تاخیر دارد و گاه تقویتی که با تاخیر انجام شده، هیچ فایده‌ای ندارد.

اصل سوم: مقدار تقویت را توصیه می‌کند. کودکان اگر ببینند والدین همیشه و در هر مورد با دلیل و بی‌دلیل همه را مورد تشویق و تمجید قرار می‌دهند، رفتار تقویت‌کننده اثر تقویتی‌اش را از دست می‌دهد بنابراین لازم است مقدار و میزان مناسب تقویت، رعایت گردد.

اصل چهارم: توصیه می‌کند که از موقعیت‌ها و تقویت‌کننده‌های تازه‌تر استفاده شود. افراد موقعیت‌های جدید یادگیری و انجام فعالیت‌های تازه را به موقعیت‌ها و فعالیت‌های تکراری ترجیح می‌دهند.

در پاداش دادن افراد، هدف ما به طور عمده، قدردانی و سپاسگزاری از اعمال گذشته آنهاست و گرچه پاداش یک رفتار معمولا به تکرار آن می‌انجامد، ولی هدف ما از پاداش دادن رفتار، ضرورتا تکرار آن رفتار در آینده نیست.

روش تقویت منفی برای افزایش رفتارهای مطلوب

تقویت منفی نیز سبب افزایش رفتار می‌شود. تفاوت این روش با تقویت مثبت، در آن است که در تقویت مثبت، ارائه یک تقویت‌کننده مثبت مثل یک جایزه ، یک آفرین و… رفتار مطلوب را نیرومند می‌سازد. در حالی که در تقویت منفی، حذف یک عامل منفی یا فرار از آن، منجر به نیرومندی رفتار می‌شود.

نام دیگر تقویت‌کننده منفی، «محرک آزارنده» است زیرا حضور آن در موقعیت، موجب آزار فرد می‌شود و لذا حذف آن از موقعیت یا به تعویق افتادن آن، سبب تقویت رفتاری از فرد می‌شود که به حذف یا به تعویق افتادن آن منجر شده است.

تقویت منفی مانند تقویت مثبت، از پدیده‌های معمولی زندگی روزانه است. کودکی که تازه راه رفتن را آموخته است، اگر هنگام راه رفتن، قدم اشتباهی بردارد، زمین خواهد خورد و به خصوص عضوی از بدنش، درد خواهد گرفت و بعد برای احتراز از زمین خوردن، خواهد کوشید تا از انجام حرکت غلط جلوگیری به عمل آورد.

منبع: دانشنامه رشد