حبه بن جوین عرنی یکی از اصحاب امام حسن مجتبی (علیه السلام)

حبه بن جوین یکی از اصحاب امام حسن و امام علی (ع)، است، وی از راویان حدیث نیز بوده و شیخ طوسی تصریح نموده که حبه بن جوین از اصحاب امام حسن (ع) بوده است.

قبیله و نسب حبه (حبه)بن جوین عرنی

حبه بن جوین عرنی به عرینه (تیره‌ای از قبیله بجیله) انتساب دارد، و این جهت

وی عرنی نیز گفته می شود.[۱]  حبه بن جوین عرنی  از کوفه بوده است و گاهی به وی کوفی هم گفته می ­شود.[۲] برخی گفته اند که ایشان پیامبر(صلی الله علیه و آله) را درک کرده و بنابر این جزء اصحاب رسول الله (صلی الله علیه و آله) هم محسوب می گردد.[۳] در عین حال مشهور این است که وی صحابی بوده است.[۴]

حبه بن جوین عرنی از شیعیان حضرت علی(ع)

حبه بن جوین عرنی از یاران و اصحاب خاص و از شیعیان مخلص امام علی (علیه السلام) است.[۵] حبه بن جوین عرنی در انقلاب که مسلمانان علیه خلیفه سوم به راه انداختند در مدینه حضور داشت و و و از نخستین بیعت کنندگان با امام علی(علیه السلام) بوده است.[۶]

بن جوین عرنی در نبرد جمل که از سوی ناکسین بر امام علی (علیه السلام) تحمیل گردیده بود. در کنار امام بوده، ماجرای این جنگ را روایت کرده است.[۷] حبه بن جوین عرنی در دوران حیات حذیفه بن یمان (متوفی ۳۶) به مدائن رفت و از او روایتِ راجع به شهادت عمار یاسر را شنید.[۸]

روایت حبه بن جوین عرنی

حبه بن جوین عرنی ، افزون بر آنکه مجاهدی قوی با انگیزه و مخلص بود و در برابر دشمنان از خود رشادت‌ها نشان می‌داد و در سخت ترین لحظات در  کنار امام علی (علیه السلام) مقاومت می کرد، بعد از شهادت امام علی (علیه السلام) با سلاح بیان و قلم به بازگو کردن اخبار پرداخت، چه خبرهایی که مستقیم از پیشوای خود آموخته و شنیده بود و چه اخباری که با واسطه فراگرفته بود و از این منظر است که او را در شمار محدثان صدر اسلام نام برده‌اند.

حبه بن جوین عرنی از امام علی (علیه السلام)، حذیفه بن یمان[۹]، عبدالله بن مسعود، و عمار یاسر روایت کرده است.

ابوالمقدام ثابت بن هرمز، سلمه بن کهیل، مسلم مُلائی و برخی دیگر از او روایت کرده‌اند.[۱۰]

حبه بن جوین عرنی و نقل ماجرای شهادت عمار

حبه بن جوین عرنی گوید: “روزی من به حذیفه بن یمان (یار پیامبر (صلی الله علیه و آله) گفتم: برای ما حدیث بگو زیرا ما از فتنه و فساد می‌ترسیم (که مردم به فتنه و اختلاف دچار شوند)؛ حذیفه گفت: “شما به فرقه‌ای که ابن سمیه (عمار که مادرش سمیه نام داشت) در صف آن قرار گرفته است، بگروید؛ زیرا پیامبر (ص) فرمود: “گروه متجاوز ستمگر گمراه و منحرف از راه راست او را خواهند کشت و آخرین روزی او هم شیر آمیخته به آب خواهد بود”.

حبه گوید: من شاهد بودم که در همان روز که عمار کشته شد، گفت: «آخرین روزی مرا در این دنیا بیاورید». پس برای او یک قدح بزرگ شیر آوردند که آن قدح دسته سرخ فام داشت و حذیفه در نقل حدیث پیامبر (صلی الله علیه و آله) به اندازه سر موئی خطا نکرد؛ آن گاه عمار (هنگام حمله) گفت:

“به خدا سوگند اگر آنها ما را بزنند تا به نخلستان هجر برسیم، باز هم من معتقد هستم و خواهم بود که ما بر حق هستیم و آنها بر باطل هستند”؛ و بعد از آن کشته شد. قاتل او ابوالغازیه بود و کسی که سر او را برید، ابن حوی سکسکی بود و درباره قتل و قاتلان او چیزهای دیگری هم گفته شده است»[۱۱]

حبه بن جوین عرنی از اصحاب امام حسن (علیه السلام)

امام حسن بن علی بن ابی‌طالب(علیه السلام) مشهور به امام حسن مجتبی (۳-۵۰ق) دومین امام شیعیان که ۱۰ سال (۴۰-۵۰ق) امام و حدود ۷ ماه خلیفه مسلمانان بود. اهل سنت او را آخرین خلیفه از خلفای راشدین دانسته‌اند.

اصحاب و یاران امام علی (علیه السلام) بعد از شهادت امام علی (علیه السلام) به اطراف اصحاب امام حسن (علی هالسلام) گرد آمدند بر این اساس جناب حبه بن جوین عرنی  پروانه وار در کنار امام حسن (علیه السلام) در عرصه های مختلف حضور داشت و از آن حضرت در برابر دشمنان اهل بیت (علیهم السلام)، حمایت می نمود، بر این اساس شیخ طوسی نام وی را در شمار اصحاب امام حسن(علیه السلام) نیز درج کرده است.[۱۲]

از دیدگاه علمای رجال

اکثر علمای رجالی اهل سنت حبه بن جوین عرنی را تضعیف نموده اند[۱۳] شمس الدین ذهبی جالی متعصب اهل سنت حبه بن جوین عرنی  را به جهت برتر دانستن امام علی(علیه السلام) بر ابوبکر و عمر شیعه غالی دانسته است.[۱۴]

ابن حبان بستی از علمای حدیث و رجال اهل سنت هم، با اینکه نام حبه بن جوین عرنی  را در کتاب الثقات خود ذکر نموده است[۱۵]، او را ضعیف دانسته است. برخی نیز او را وسط دانسته یا توثیق کرده‌اند.[۱۶]

درگذشت حبه بن جوین عرنی

حبه بن جوین عرنی در دوره خلافت عبدالملک بن مروان در سال ۷۶ قمری، در دوره خلافت عبدالملک بن مروان دیده از جهان فرو بست.[۱۷]

جمع بندی

یکی از اصحاب امام حسن (علی السلام) حبه بن جوین عرنی  است، برخی گفته حبه بن جوین عرنی از اصحاب پیامبر (صلی الله علیه  و آله) نیز می باشد، این شیعه مبارز و خستگی ناپذیر همیشه متعهدانه در نبردها و جنگ های که به امام علی (علیه السلام) از سوی دشمنان دین تحمیل می شد در کنار امام بود و ایستادگی می کرد، وی را از راویان حدیث نیز شمرده اند، گرچه رجالیون اهل سنت مانند ذهبی به روایات ایشان به چشم تردید می نگرد.

پی نوشت ها

[۱].  ابن ابی حاتم، کتاب الجرح و التعدیل، حیدرآباد، دکن ۱۳۷۱ـ۱۳۷۳/ ۱۹۵۲ـ۱۹۵۳، چاپ افست بیروت، بی‌تا.

[۲].   ر.ک:خطیب بغدادی، ج۹، ص۱۹۷

[۳]. طبرانی، ۱۴۰۴، ج۴، ص۸

[۴]. ر.ک:ابن اثیر، ج۱، ص۳۶۷

[۵].  ر.ک: عجلی، ج۱، ص۲۸۱؛ خطیب بغدادی، ج۹، ص۱۹۷ ذهبی، میزان الاعتدال فی نقدالرجال، ج۱، ص۴۵۰

[۶].  مفید، ص۱۰۹

[۷].  ر.ک:مفید، ص۳۸۲؛ نصربن مزاحم، ص۱۴۳

[۸]. طبری، ج۵، ص۳۸ـ۳۹

[۹] . « حُذَیفه بن یمان، صحابی و صاحب سرّ پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) و از نخستین اسلام‌آورندگان که در بسیاری از جنگ‌های صدر اسلام پیامبر(صلی الله علیه و آله) را همراهی کرد. وی از اصحاب و شیعیان خاص حضرت علی(علیه السلام) بود. در برخی از روایات به عنوان یکی از ارکان چهارگانه صحابی امام علی (علیه السلام) از او یاد شده است. »

[۱۰] . ر.ک:ابن سعد، ج۶، ص۱۷۷؛ بخاری، ج۲، قسم ۱، ص۹۳؛ ابن ابی حاتم، ج۳، ص۲۵۳؛ ابن حِبّان، ج۴، ص۱۸۲؛ خطیب بغدادی، ج۹، ص۱۹۷

[۱۱] . الکامل فی التاریخ، ابن اثیر، ج۳، ص۳۱۰؛ کشف الغمه فی معرفه الائمه، ابن ابی الفتح اربلی، ج۱، ص۲۲؛ مناقب علی بن ابی طالب، ابن مردویه، ص۱۶۷؛ الدرجات الرفیعه فی طبقات الشیعه، سید علی خان مدنی شیرازی، ص۲۷۹.

[۱۲]. طوسی، رجال الطوسی، ص۹۴

[۱۳] .  ر.ک:ابن ابی حاتم، ج۳، ص۲۵۳؛ عقیلی، سفر۱، ص۲۹۵ـ ۲۹۶؛ ابن عدی، ج۲، ص۴۲۹

[۱۴] . ذهبی، الاعتدال فی نقدالرجال، ج۱، ص۴۵۰

[۱۵] . ابن حِبّان، ج۴، ص۱۸۲

[۱۶] . ر.ک:عجلی، ج۱، ص۲۸۱؛ طبرانی، الاوائل، ص۷۸؛ خطیب بغدادی، ج۹، ص۱۹۹ـ ۲۰۰؛ ابن حجر عسقلانی، ج۲، ص۱۴۱

[۱۷]. ابن عساکر، ج۴۲، ص۳۵۹؛ ذهبی، میزان الاعتدال فی نقدالرجال، ج۱، ص۴۸۴

منابع

1. ابن ابی حاتم، کتاب الجرح و التعدیل، حیدرآباد، دکن ۱۳۷۱ـ۱۳۷۳/ ۱۹۵۲ـ۱۹۵۳، چاپ افست بیروت، بی‌تا.
2. ابن اثیر، اسدالغابه فی معرفه الصحابه، قاهره ۱۲۸۰ـ۱۲۸۶، چاپ افست بیروت، بی‌تا.
3. ابن حِبّان، کتاب الثقات، حیدرآباد، دکن ۱۳۹۳ـ۱۴۰۳/ ۱۹۷۳ـ۱۹۸۳، چاپ افست بیروت، بی‌تا.
4. ابن حجر عسقلانی، الاصابه فی تمییز الصحابه، چاپ عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت ۱۴۱۵/۱۹۹۵.
5. ابن سعد، الطبقات‌الکبرى، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۴۰۵/ ۱۹۸۵.
6. ابن عدی، الکامل فی ضعفاءالرجال، چاپ سهیل زکار، بیروت ۱۴۰۹/۱۹۸۸.
7. ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۵ـ۱۴۲۱/ ۱۹۹۵ـ۲۰۰۰.
8. محمدبن اسماعیل بخاری، کتاب التاریخ الکبیر، دیار بکر: المکتبه الاسلامیه، بی‌تا.
9. خطیب بغدادی، احمدبن على، تاریخ مدینه‌السلام، چاپ بشار عوّاد معروف، بیروت ۱۴۲۲/۲۰۰۱.
10. محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۴/ ۲۰۰۳.
11. محمدبن احمد ذهبی، میزان الاعتدال فی نقدالرجال، چاپ علی محمد بجاوی، قاهره ۱۹۶۳ـ۱۹۶۴، چاپ افست بیروت، بی‌تا.
12. سلیمان بن احمد طبرانی، المعجم الکبیر، چاپ حمدی عبدالمجید سلفی، چاپ افست بیروت ۱۴۰۴.
13. طبری، محمدبن جریر، تاریخ‌الطبرى: تاریخ‌الامم والملوک، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت ۱۳۸۲ـ۱۳۸۷/۱۹۶۲ـ ۱۹۶۷.
14. محمدبن حسن طوسی، رجال الطوسی، چاپ جواد قیومی اصفهانی، قم ۱۴۱۵.
15. احمدبن عبداللّه عجلی، معرفهالثقات، چاپ عبدالعلیم عبدالعظیم بستوی، مدینه ۱۴۰۵/۱۹۸۵.
16. محمدبن عمرو عقیلی، کتاب الضعفاء الکبیر، چاپ عبدالمعطی امین قلعجی، بیروت ۱۴۱۸/ ۱۹۹۸.
17. محمدبن سلیمان کوفی، مناقب الامام امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه‌السلام، چاپ محمدباقر محمودی، قم ۱۴۱۲.
18. محمدبن محمدمفید، الجمل و النُصره لسید العتره فی حرب البصره، چاپ علی میرشریفی، قم ۱۳۷۴ش.
19. نصربن مزاحم، وقعه صفّین، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره ۱۳۸۲، چاپ افست قم ۱۴۰۴؛
20. اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمه، بیروت،‌ دارالاضواء، ۱۴۰۵ق.
21. مدنی شیرازی، سیدعلیخان، الدرجات الرفیعه فی طبقات الشیعه، بیروت، مؤسسه الوفاء.