تفاوت بین نماز شیعه و سنی در شرایط و ارکان

زمان مطالعه : 5 دقیقه

توسط : حمید الله رفیعی

0 نظر

اشاره:

نماز اولین فریضه در اسلام است که از نظر شیعه و اهل سنت بسیار مهم است. درنماز مشترکات فروانی بین شیعه و سنی وجود دارد. البته اختلافهای هم در برخی موارد نماز و همچنین احکام دیگر در بین همه مذاهب اسلامی وجود دارد. بنابراین در بین مذاهب چهار گانه اهل سنت (شافعیه، مالکیه، حنفیه، حنابله) هم احکام و اداب نماز کاملا یکسان نیست. از آنجا که شرح تمام مشترکات و تفاوتها در این مختصر نمی گنجد برای رعایت اختصار برخی تفاوت‌هایی را در بین مذهب شافعیه و مذهب اهل‌بیت (علیهم‌السلام) در مورد شروط، واجبات و مبطلات نماز بیان می شود.

شروط نماز از دیدگاه فقه امامیه

طهارت؛
دخول وقت؛
پوشش در حال نماز؛
طهارت مکان نمازگزار و غصب نبودن آن؛
استقبال به قبله.

شروط نماز از دیدگاه فقه شافعیه

پاکی از حدث اکبر و اصغر؛
پاکی بدن و لباس و محل نماز از نجاست؛
ستر عورت (عورت مرد و کنیز مابین ناف تا زانوست و عورت زن ما سوای رخسار و کفین)؛
علم به دخول وقت؛
استقبال قبله؛
علم به کیفیت نماز؛
ترک مبطل.

در شدت خوف و ضرورت استقبال قبله شرط نیست هر طور ممکن است جایز است نماز بگذارند چه رو به قبله باشد و یا پشت به قبله در حال سواری یا پیاده توقف یا حرکت کشتی یا هواپیما هم استقبال قبله شرط نیست.[۱]

اگر چه در ظاهر شروط نماز بین این دو مذهب خیلی به یکدیگر شباهت دارد ولی شرایطی که در هرکدام از شروط وجود دارد فرقهای بسیاری باهم دارند مثل اینکه در مکان و لباس نمازگزار از نظر شیعه غصبی نبودن شرط است اما بر اساس مذهب شافعیه نماز در مکان و لباس غصبی از روی عمد باعث بطلان آن نمی شود و همچنین نماز در لباسی که برای مردان حرام است مثل لباس ابریشمی و لباسی که در آن طلا به کارفته است از نظر امامیه باطل است ولی از نگاه شافعیه باطل نیست و نیز اختلاف هایی که در مقدار وقت نماز ظهر و عصر و مغرب و عشا دارند و دیگر تفاوتهایی که مجالی برای ذکر آنها نیست.[۲]

واجبات نماز در فقه امامیه

نیت؛
قیام یعنی ایستادن؛
تکبیره الاحرام؛
رکوع؛
سجود؛
قرائت؛
ذکر؛
تشهد؛
سلام؛
ترتیب؛
موالات یعنی پی در پی بودن اجزاء نماز.

در فقه اهل بیت اجزاء نماز به رکن و غیر رکن تقسیم می شوند ارکان نماز اجزایی هستند که اگر نماز گزار سهواً هم آنها را ترک یا زیاد کند نمازش باطل است که پنج جزء هستند (نیت، تکبیره الاحرام، قیام هنگام گفتن تکبیره الاحرام و قیام متصل به رکوع، رکوع و دو سجده)[۳] ولی در فقه شافعی در واجبات نماز چنین تقسیمی وجود ندارد و همه اجزاء نماز را رکن می نامند و احکامی دارد که به زودی به آنها اشاره می شود و همچنین هر کدام از اجزا شرایطی دارند که در دو مذهب تفاوت هایی بین آنها وجود دارد.

ارکان یا واجبات نماز در فقه شافعی

نیت یعنی قصد فعل نماز و تعیین آن که چه نمازی می گذارد؛
تکبیر تحرم یعنی الله اکبر گفتن مقارن با نیت؛
قیام برای کسی که بتواند؛
خواندن سوره فاتحه در هر رکعت؛
رکوع خم شدن تا زانو (گفتن ذکر در حال رکوع مستحب است «سبحان ربی العظیم»)؛[۴]
اعتدال بر گشتن به حال قیام (گفتن ذکر سمع الله لمن حمده بعد از رکوع مستحب است)؛
سجود، گذاشتن پیشانی بر روی زمین (ذکر سجده «سبحان ربی الاعلی»)؛
جلوس بین سجدتین؛
طمأنینه؛
تشهد (بنا بر نظر امامیه تشهد در رکعت دوم و رکعت آخر واجب است ولی شافعیه فقط تشهد رکعت اخر را واجب می داند).[۵]

تشهد عبارت است از: «التحیات المبارکات الصلوات الطیبات للّه السلام علیک أیها النبی و رحمه اللّه و برکاته، السلام علینا و علی عباد اللّه الصالحین أشهد أن لا إله إلا اللّه، و أشهد أن سیدنا محمدا رسول اللّه».[۶]

صلوات بر نبی در اخر تشهد (اللهم صل علی محمد و آل محمد)؛
نشستن برای تشهد و صلوات؛
سلام (السلام علیکم و رحمه الله)؛
ترتیب به همان صورتی که گفته شد.

در فقه شافعی تقدیم رکن فعلی بر رکن فعلی دیگر یا بر رکن قولی عمدا باعث بطلان نماز است مثل تقدیم رکوع بر سجده یا تقدیم رکوع بر فاتحه اما تقدیم رکن قولی بر رکن فعلی مبطل نیست اگر چه به عمد باشد مثل تقدیم تشهد بر سجود.

مبطلات نماز در فقه اهل بیت (علیهم‌السلام)

در بین نماز یکی از شرطهای آن از بین برود، مثلًا در بین نماز بفهمد مکانش غصبی است؛
آنکه در بین نماز عمداً یا سهواً یا از روی ناچاری، چیزی که وضو یا غسل را باطل می کند پیش آید، مثلًا بول از او بیرون آید، ولی کسی که نمی تواند از بیرون آمدن بول و غایط خودداری کند، اگر در بین نماز بول یا غایط از او خارج شود چنانچه به دستوری که در احکام وضو گفته شده رفتار نماید نمازش باطل نمی شود، و نیز اگر در بین نماز از زن مستحاضه خون خارج شود، در صورتی که به دستور استحاضه رفتار کرده باشد، نمازش صحیح است.
مثل بعض کسانی که شیعه نیستند دستها را روی هم بگذارد.
بعد از خواندن حمد، آمین بگوید ولی اگر اشتباهاً یا از روی تقیه بگوید، نمازش باطل نمی شود.
آن که عمداً یا از روی فراموشی پشت به قبله کند، یا به طرف راست یا چپ قبله برگردد، بلکه اگر عمداً بقدری برگردد که نگویند رو به قبله است، اگر چه به طرف راست یا چپ نرسد، نمازش باطل است.
آن که عمداً کلمه ای بگوید که از آن کلمه قصد معنی کند اگر چه معنی هم نداشته باشد و یک حرف هم باشد بلکه اگر قصد هم نکند بنا بر احتیاط واجب باید نماز را دوباره بخواند در صورتی که دو حرف یا بیشتر باشد، ولی اگر سهواً بگوید نماز باطل نمی شود.
خنده با صدا و عمدی و چنانچه سهواً هم با صدا بخندد یا لبخند بزند نمازش باطل نمی شود.
آن که برای کار دنیا عمداً با صدا گریه کند، ولی اگر برای کار دنیا بی صدا گریه کند اشکال ندارد ولی اگر از ترس خدا یا برای آخرت گریه کند، آهسته باشد یا بلند، اشکال ندارد، بلکه از بهترین اعمال است.
کاری که صورت نماز را به هم بزند مثل دست زدن و به هوا پریدن و مانند اینها، کم باشد یا زیاد، عمداً باشد یا از روی فراموشی. ولی کاری که صورت نماز را به هم نزند مثل اشاره کردن به دست اشکال ندارد.
خوردن و آشامیدن، به طوری بخورد یا بیاشامد که نگویند نماز می خواند.
شک در رکعت های نماز دو رکعتی یا سه رکعتی یا در دو رکعت اول نمازهای چهار رکعتی است.
آن که رکن نماز را عمداً یا سهواً کم یا زیاد کند، یا چیزی را که رکن نیست عمداً کم یا زیاد نماید.[۷]

مبطلات نماز در فقه شافعی

نیت قطع کردن نماز.
ترک رکن فعلی یا قولی عمدا.
زیاد کردن رکن فعلی از روی عمد.
زیاد کردن تکبیر تحرم از روی عمد (زیاد کردن سایر ارکان قولی مبطل نیست مانند تکرار فاتحه)
ترک یکی از شروط نماز.
صدور فعل زیاد (بیشتر از دو حرکت) عمدا یا سهوا به طور متوالی.
بلعیدن چیزی که مبطل روزه باشد از روی عمد.
خوردن چیز زیاد سهواً.
عارض شدن حدث اکبر یا اصغر.
کشف عورت.
واجبات نماز را مستحب دانستن و….
تکلم در نماز اگر چه یک حرف با معنی یا دو حرف بی معنا باشد.
تردید در یکی از شروط نیت تحرم.
آلوده شدن به نجاست غیر معفو.
تردید و شک در نیت تحرم پس از گزاردن یک رکن فعلی یا قولی.

این بخشی از تفاوت هایی بود که در خود نماز و شرایط و احکام آن وجود دارد ولی همانطور گه گفته شد پرداختن به تمام جزئیات و آداب و مستحبات و مکروهات فضای بیشتری را می طلبد و منابعی که در پایان معرفی می شود برای اطلاع بیشتر مفید یم باشند.

افزون بر همه اینها پیروان سه مذهب حنفی، شافعی و حنبلی، در حال قیام، دست ها را روی شکم و یا سینه قرار می دهند و پیروان مذهب مالکی دست ها را رها می کنند و نیز بعد از سوره حمد، آمین می گویند. فرق دیگری که بین نماز شیعه و سنی وجود دارد این است که اهل سنت بعد از حمد، خواندن سوره کامل را شرط نمی دانند بلکه چند آیه از یک سوره خوانده شود نیز کافی است.