تشخیص خواستگار وابسته به خانواده یا مادر و راهکارها

خواستگار وابسته، از جمله چالش های مهمی است که برخی خانواده ها در فرایند خواستگاری و نامزدی با آن مواجه می شوند. مسئله زمانی پیچیده تر می شود که وجود یک یا چند معیار و ویژگی خوب در خواستگار وابسته، موجب رضایت و تمایل دختر و خانواده اش به ازدواج با او می شود.

در این موارد، دختر و خانواده اش، از یک طرف با ویژگی های مثبت فردی و خانوادگی خواستگار وابسته دل در گرو او می دهند و از طرف دیگر به علت وجود وابستگی در او، دچار تردید می شوند و برای تصمیم گیری نهایی، در برزخی آزار دهنده قرار می گیرند.

تردیدی نیست که آنچه یک مرد را مرد می کند، تدبیر، استقلال و قدرت مردانگی او است. این که بتواند درست فکر کند، درست تصمیم بگیرد و حمایتگر خوبی برای همسرش باشد. اما خیلی از مردها این طور نیستند. برای بسیاری از مردها، تنها زن زندگی و تنها موضوع مهم زندگی، مادرشان است.

آنها هر قدر هم که بزرگ شده باشند، باز پسر خوب مامان هستند که نه نمی گویند و بدون اجازه مادرشان آب نمی خورند. اگر خواستگار شما، خواستگار وابسته است یا نامزد کرده اید و متوجه وابستگی او به مادرش شده اید، بدانید مسیر زندگی سخت و دشواری را در پیش رو دارید و باید با سیاست و درایت پیش بروید تا از تنش های احتمالی پیشگیری نموده یا دست کم آن ها را به حداقل برسانید.

وابستگی و دلبستگی

یکی از مسائلی که در زمان خواستگاری و نامزدی باید مورد توجه شما قرار بگیرد، بررسی این موضوع است که طرف مقابل، تا چه حد به خانواده و به ویژه مادرش وابسته است؟ آیا خواستگار وابسته است یا خیر؟

قبل از پاسخ به این سوال، لازم است تعریف درستی از مقوله وابستگی داشته باشید تا دچار خطای تشخیصی نشده و بی جهت به خواستگارتان، بر چسب خواستگار وابسته نزنید:

۱– دلبسته یا وابسته؟

قبل از هر چیز، باید به تفاوتی که بین دلبستگی به خانواده (از جمله مادر) و وابستگی به آنها وجود دارد توجه کنید. همه آدم ها، حتی خود شما نسبت به پدر و مادر و خانواده تان، احساس دلبستگی دارید.

اما تفاوتی که بین دلبستگی و وابستگی وجود دارد این است که برای مثال شما می توانید هم به پدر و مادرتان دلبسته باشید و هم کیلومترها دورتر از آنها، به صورت مستقل خودتان را اداره کنید. ولی اگر به آنها وابسته باشید، دور از آنها خیلی دوام نمی آورید، بدون آنها، احساس ناتوانی و تهی بودن می کنید و احساس می کنید که به تنهایی نمی توانید از پس مشکلات بربیایید.

تفاوت مهم دیگری که بین دلبستگی و وابستگی وجود دارد این است که عزت نفس دلبسته ها، طبیعی است ولی وابسته ها برای این که احساس ارزشمندی بکنند، به تاییدهای خانواده شان نیاز دارند.

بنابراین به مجرد مشاهده همراهی و موافقت پسر با مادرش، بلافاصله برچسب خواستگار وابسته به او نزنید. ممکن است خواستگار و یا نامزد شما، جزء کسانی باشد که به مادرش دلبسته است اما به او وابسته نیست.

۲– احترام یا وابستگی؟

ممکن است طی رفت و آمدهای خواستگاری و نامزدی، متوجه نکاتی در رفتار طرف مقابل بشوید مثلا ببینید که برای صحبت کردن در جمع، مدام می گوید «با اجازه مادرم» و یا در دوران نامزدی متوجه بشوید که او از ایستادن در روی مادرش و جواب دادن به بعضی خواسته های غیر منطقی او اجتناب می کند.

این رفتارها لزوما به معنای خواستگار وابسته بودن او نیستند و می توانند به دلیل احترام وی به مادرش باشد.

تشخیص و شناسایی خواستگار وابسته

با وجود ویژگی هایی که درباره مردهای وابسته گفته شده، اما واقعیت این است که تشخیص دادن وابستگی در یک فرد، طی چند جلسه خواستگاری یا یکی دو ماه نامزدی، چندان ساده و ممکن نیست و در بسیاری از موارد، دخترهایی که به تنهایی سعی می کنند این ویژگی را در طرف مقابلشان پیدا کنند، موفقیت زیادی به دست نمی آورند.

در هر حال قدم اول این است که تشخیص دهید آیا واقعا با یک خواستگار وابسته روبرو هستید و او به مادر یا خانواده اش وابسته است یا نه؟ مرد وابسته، حتی اگر در ظاهر هم مستقل شده باشد، به لحاظ عاطفی و عقلی، به مادرش وابسته است.

بدون مشورت با او تصمیم نمی گیرد، صحبت های مادرش می تواند عقیده او را کاملا دگرگون کند و به خاطر مادرش، خیلی از کارهایی را که دوست دارد انجام دهد اما می داند مادرش مخالف است، انجام نمی دهد. از کوچکترین فرصتی برای بودن در کنار مادرش استفاده می کند و نمی تواند به درخواست های مادرش حتی اگر برخلاف مصلحت او باشد، نه بگوید.

خیلی از مردها این کار را با توجیه آن که به مادرشان احترام می گذارند یا دلشان نمی‌آید مادرشان را ناراحت کنند، انجام می دهند یا به هنگام کسب تکلیف از مادر در پاسخ به اعتراض ها می گویند صرفا قصد مشورت و نظرخواهی از مادر را داشتند!

اما در واقع، ناتوان از تصمیم گیری مستقل هستند و نمی توانند بدون حمایت مادرشان زندگی مستقلی را ادامه دهند.

یک پلان آزاردهنده از جلسه خواستگاری خواستگار وابسته: تصور کنید در جلسه خواستگاری نشسته اید و فرد مقابل به سوال های شما این گونه پاسخ می دهد که: «نظر مادرم این گونه است؛ پدرم چنین روشی دارد؛ باید با مادرم مشورت کنم؛ باید نظر خواهرم را جویا شوم؛ هر چه خانواده ام بگویند؛ تصمیم نهایی با آنهاست».

قطعا شما ناراحت می شوید چرا که بی شک انتظار داشته اید کسی که در جلسه خواستگاری در مقابلتان می نشیند، در پاسخ به سوال های شما، از استقلال، توانمندی و مهارت لازم در تصمیم گیری ها برخوردار باشد.

با شنیدن این جملات، شما خواهید دانست فرد مقابل شما، خواستگار وابسته به خانواده اش است و چه بسا نتواند مستقل باشد و بدون کمک خانواده برای زندگی خودش تصمیم بگیرد.

معضلی به نام نامزد یا خواستگار وابسته

وابستگی در حد نرمال و معقول، به خودی خود بد نیست چرا که حد معمول آن، نشانه ای از انسانیت است. شما از محبت و عاطفه به خانواده خود، وابسته می شوید، اما اگر تازه عروس هستید و به جای لذت بردن از دوران شیرین ابتدای زندگی، با این مشکل دست و پنجه نرم می کنید باید مراقب رفتار خود با همسرتان باشید.

اگر نامزدتان در هر کار و تصمیمی، به دهان پدر و مادرش نگاه می کند و از خود قدرت و اختیار خاصی را نشان نمی دهد، اگر استقلال فکری برای وی بی مفهوم است، بدانید حس وابستگی او به یک اختلال[۱] تبدیل شده است و باید روشی نوین را در ارتباط خود با وی برگزینید.

به طور کلی وابستگی، زمانی تبدیل به یک معضل در روابط نامزدها می شود که فرد نتواند ثبات فکری و شخصیتی داشته باشد و مدام بخواهد نظرات خانواده اش را بر نظرات خود و نامزدش مقدم کند!

در این صورت است که مشکل وابستگی؛ زندگی مشترک را به چالش کشیده و باعث می شود مشاجره و دعوا پیش بیاید و باز چون طرف مقابل مدام منتظر نظرات خانواده اش است، احتمال این که بر طبق میل آنها پاسخگویی یا رفتار کند وجود دارد و این نحوه برخورد؛ آفت زندگی مشترک است!

عوامل موثر در وابسته شدن فرد به خانواده

۱-کمبود اعتماد به نفس

خواستگار وابسته و به طور کلی افرادی که نسبت به خانواده خود، وابستگی بیش از حد دارند، از عدم اعتماد به نفس رنج می برند. شاید در دوران کودکی به آنها مسئولیت داده نشده تا با اعتماد به نفس کافی رشد کنند.

شاید به او میدان برای بروز و ظهور خلاقیت های درونی اش داده نشده باشد و چه بسا در جمع تحقیر شده و هیچ گونه شخصیت سازی و تشویقی در مقابل دیگران برای تکمیل شخصیت او توسط والدین صورت نگرفته باشد. بنابراین وابستگی در این افراد، ریشه در نداشتن اعتماد به نفس دارد.

عزت نفس و اعتماد به نفس دو پارامتر مهمی هستند که از سوی پدر و مادر در دوران کودکی به فرزند هدیه می شوند و در شکل گیری شخصیت وی، نقش تعیین کننده ای دارند و اگر آن دو را از کودک خود دریغ کنند، فرزندی منفعل و ترسو در امر تصمیم گیری خواهند داشت. خواستگار وابسته به احتمال قوی، از این دوره زندگی گذشته خود، آسیب جدی دیده است.

۲-تربیت غلط در امور مالی

در برخی خانواده ها، والدین یا مادران، پسران خود را به چشم عابر بانک و کیف پول نگاه می کنند و از ترس از دست دادن این موقعیت، یا در مسیر ازدواج او مانع تراشی می کنند و یا او را به حدی وابسته به خود نگه می دارند که تبعات آن در ازدواج و تشکیل خانواده پسر بروز می کند.

۳-باورهای درونی

گاهی اوقات فرد خواستگار در هنگام خواستگاری و پیش از ازدواج، علایم و ویژگی های خواستگار وابسته را ندارد اما بعد از ازدواج، نوعی وابستگی به خانواده که ریشه در ضمیر ناخودآگاه او دارد، بروز می کند.

او در دوران مجردی، ضمن الگوبرداری از رفتار پدر و همانند سازی با او، خود را مردی کاملا مقتدر تصور می کرده اما به محض ازدواج و جدا شدن از خانواده، این ذهنیت برای او پیش می آید که در دوران مجردی، فردی کاملا وابسته بوده و خود را پشت نقابی از شخصیت پدر، مخفی کرده است.

راهکارها و شیوه های برخورد با خواستگار وابسته

۱-خودداری جدی از بدگویی و شماتت

هیچ گاه و تحت هیچ شرایطی نباید نزد همسر آینده تان، از مادر و خانواده اش بدگویی کنید. بعضی از دخترخانم ها، اشتباه می کنند و زمانی که از خانواده پسر رفتاری را می بینند که مطابق میل آنها یا متناسب با آداب و رسوم خانوادگی شان نیست، مدام آن را به وی یادآوری می کنند.

یادآوری و گوشزد کردن، معمولا موجب کاهش اعتماد آقا نسبت به خانم می شود. در این حالت، تصور آقا این است که این خانم نمی تواند با مادر او رفتار درست و منطقی داشته باشد و از ابتدای کار، بنای ناسازگاری دارد و اگر زندگی مشترک زیر یک سقف شروع شود، چه بسا اوضاع از این هم بدتر شود. بنابراین خانم باید با رفتاری سازنده خود، عملا به آقا نشان دهد که حسن نیت داشته و بد خانواده او را نمی خواهد.

بهتر است خواستگار وابسته و به طور کلی همسر وابسته، به عنوان یک بیمار فکری درک شود و در گفتگوها مدام با این تیتر که «تو یک فرد وابسته و بی اراده هستی و نمی توانی مستقل باشی و …» مورد شماتت و سرزنش قرار نگیرد.

توجه داشته باشید که هر نوع عصبانیت یا قهر از طرف شما او را بیشتر به سمت مادر و خانواده اش سوق می دهد و وابستگی اش را بیشتر می کند! بنابراین سعی کنید با محبت و مهربانی، بستری برای رشد و پرورش قوه منطق و عقلانیت او مهیا کنید.

۲-پرهیز از منفی نگری و سوء تفاهم

درست است که با یک خواستگار وابسته و چالش های خاص آن روبرو هستید اما این نکته را هم در نظر داشته باشید که معمولا توصیه های مادرها به پسر و عروس شان، از روی خیرخواهی است و نباید همه توصیه های آنها را دخالت در نظر گرفت.

برخی دختران جوان توصیه های درست و منطقی مادر پسر را نمی پذیرند و احساس می کنند که در زندگی شان دخالت شده و به استقلال شان ضربه خورده است؛ این در حالی است که اگر یکی از همین توصیه ها را مادر خودشان یا دوست یا زن همسایه به آنها داشته باشد روی آن حساسیتی نداشته و می پذیرند!

۳-جلب اعتماد نامزد

در تعامل با خواستگار وابسته، باید به وی ثابت کنید که شما هم مثل مادرش به او علاقه و محبت داشته و تدابیر لازم برای زندگی مشترک آینده تان را در نظر گرفته اید. باید کارهایی انجام دهید تا رفته رفته او به شما اعتماد کند و تصمیمات شما را بی نقص یا حداقل کم نقص بداند و به مرور از وابستگی اش به خانواده و مادرش کاسته شود.

البته نباید انتظار داشته باشید که همسرتان در مقابل هر اظهار نظر مادرش بایستد و آن را مخالف استقلال در زندگی اش بداند.

۴-مدیریت روابط

اگر در طول فرایند خواستگاری، پیرامون موضوعی، دخالت نابجا یا نصیحت نادرستی از طرف خانواده یا مادر خواستگار وابسته مشاهده کردید، باید این مسئله را مدیریت کنید.

نباید موضوع را خیلی بزرگ جلوه دهید و باعث ایجاد تنش بین خانواده ها شوید. در جلسات خواستگاری، پسر و دختر و به ویژه خانواده های آنها باید با یکدیگر هم اندیشی کنند تا تصمیمات درست و منطقی بگیرند.

به هر حال در مواردی از این دست، اگر موافقت و همراهی با نظر خانواده یا مادر خواستگار وابسته را صلاح نمی دانید باید علاوه بر حفظ احترام خانواده خواستگار و سپاسگزاری از مادر وی بابت توصیه ها و راهنمایی های دلسوزانه اش، از او عذرخواهی کنید و بگویید که نظر ما در حال حاضر یک مقداری متفاوت است.

تردیدی نیست که برخورد نامناسب با مادرها در چنین مواقعی آن هم در ابتدای آشنایی و خواستگاری، عواقب خوبی در زندگی مشترک آینده نخواهد داشت و قطعا می تواند زمینه ساز مشکلاتی شود.[۲]

۵-یاری رساندن در یافتن خود واقعی

با مشاوره گرفتن از افرادی که در این حوزه تخصص دارند، او را به مطالعه کتاب یا دیدن فیلم هایی با مضمون شخصیت های وابسته تشویق کنید تا خود را در جایگاه یکی از این شخصیت های وابسته فیلم یا رمان ببیند و کمی به خود بیاید.

۶-عدم اصرار بر تغییر کامل

شما در طی دو سه دهه ای که از عمرتان می گذرد، چند درصد توانسته اید خودتان را تغییر بدهید؟ به احتمال زیاد در مواردی موفق شده اید اما قدر مسلم صد در صد تغییر نکرده اید. پس با این وصف، چرا فکر می کنید می توانید بعد از ازدواج با خواستگار وابسته، او را تغییر دهید؟

ممکن است بگویید در اطرافتان زنانی را دیده اید که سالهاست با شوهری وابسته زندگی می کنند و با به کارگیری راهکارهای مختلف یا مراجعه به مشاور و روانشناس، توانسته اند شوهرشان را تغییر بدهند، اگر آنها توانسته اند چرا من نتوانم در خواستگار وابسته، تغییر ایجاد کرده و شخصیت او را اصلاح کنم؟! در پاسخ به این سوال، توجه به دو نکته ضروری است:

۱-هر زندگی زناشویی مثل هر انسان، خاص و منحصر به فرد است؛ یعنی هر زندگی مشترک، ویژگی های خاص خودش را دارد و اجرا و به نتیجه رسیدن نسخه و راهکاری برای حل مشکلات زندگی مشترک یک زوج، لزوما منجر به جوابدهی آن نسخه و راهکار در زندگی مشترک زوج های مشابه نمی شود.

۲-شرایط فعلی شما و آن خانم کاملا متفاوت است. شما هنوز مجرد محسوب می شوید ولی آن خانم، متاهل بوده و در جایگاه یک همسر (و شاید یک مادر) است و قبل از ازدواج، از وابستگی شوهرش خبر نداشته است و باید این را در نظر داشته باشید که به هم زدن زندگی متاهلی، بسیار پیچیده تر از به هم زدن یک خواستگاری و یا نامزدی است.

۷-کمک گرفتن از مشاوره خانواده

اخلاق، رفتار و شخصیت خواستگار وابسته، پیچیدگی های خاص خود را دارد و چه بسا با مطالعه چند مقاله یا کتاب و عمل به توصیه های ارائه شده در این زمینه، بازخورد لازم گرفته نشود. بنابراین توصیه می شود در صورت مشاهده و احراز وابستگی خواستگار به خانواده و مادرش، قبل از عقد و نامزدی به مشاور ازدواج مراجعه شود.

مشاورین ازدواج با بهره گیری از مهارت های خود و آزمون ها، تا حد زیادی می توانند در شناسایی ویژگی های مشکل ساز طرف مقابل موثر بوده و در این زمینه، درمان و راهکارهای لازم را به مراجعان ارائه دهند.

آیا با خواستگار وابسته ازدواج کنیم؟

تصمیم گیرنده نهایی در این زمینه، خود شما هستید و هیچ مشاور و روانشناسی این تصمیم را برای شما نخواهد گرفت که با خواستگار وابسته ازدواج بکنید یا نکنید. اما به هنگام تصمیم گیری تلاش کنید واقع بین باشید.

مردی که به مادرش وابسته است، مردی است که مادرش، مسئول تامین عاطفی او، مسئول تصمیم گیری برای زندگی او و مسئول حل اختلافات او با همسرش است! ببینید آیا می توانید واقعا با چنین مردی برای یک عمر زیر یک سقف زندگی کنید؟

باید پیامدهای زندگی با یک شوهر وابسته را بسنجید. ازدواج با مرد وابسته، دو پیامد منفی مهم دارد:

۱-هرگز در زندگی او، اولویت اول نخواهید بود و همیشه در مقام دوم (بعد از مادر شوهرتان) قرار خواهید داشت. آیا تحمل چنین شرایطی را دارید؟

۲-وابستگی شوهر به مادر یا خانواده اش، پای دخالت ها را به زندگی شما باز خواهد کرد. آیا شما از عهده مدیریت این دخالت ها بر خواهید آمد؟ و سوال آخر این که تا کجا می توانید محدود شدن روابط اجتماعی که ناشی از چسبندگی شوهرتان به مادرش است را تحمل کنید؟

نتیجه گیری

خواستگار وابسته، یکی از چالش ها و دغدغه های بجا و مهم خانواده دختر در فرایند خواستگاری است. فرد وابسته به خانواده در مورد تصمیمات و اهداف آینده خود، استقلال فکری نداشته و کنترل زندگی مشترک خود را به مادر، والدین و یا خانواده خود واگذار می کند.

برای تشخیص و شناسایی خواستگار وابسته، چند نشانه و ویژگی عنوان شده، با این حال، توصیه می شود در مواردی که نشانه هایی از وابستگی در خواستگار دیده می شود، از قضاوت و برچسب زنی پرهیز شده و به مشاور و روانشناس مراجعه و از وی کمک گرفته شود.

نویسنده: حسین فاضلی

پی نوشت ها

[۱] . راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، ص۹۸۶

[۲] . جهت مطالعه بیشتر پیرامون مدیریت روابط با خانواده همسر، رجوع کنید به: امینی، آیین همسرداری، ص۶۷

منابع

• امینی، ابراهیم؛ آیین همسرداری یا اخلاق در خانواده؛ تهران؛ انتشارات اسلامی؛ چاپ یازدهم؛ ۱۳۷۴ ش
• انجمن روانپزشکی آمریکا؛ راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی DSM-5؛ ترجمه مهدی گنجی؛ تهران؛ نشر ساوالان؛ چاپ دوم؛ ۱۴۰۰ ش